Szef NIK: potrzebna zmiana ustawy o zamówieniach publicznych

Za kwestię wymagającą "dyskusji i zastanowienia" Kwiatkowski uznał też to, że "przetargi w Polsce w dużej części przypadków wygrywają wyłącznie podmioty zagraniczne".

Według niego w 2011 r. koncerny zagraniczne wygrały 600 przetargów wartych 30 miliardów złotych, a w 2013 r. "zagranicznym wykonawcom przyznano rekordową liczbę 704 zleceń wartych około 60 mld zł". Prawie połowę z tej puli - wskazał - wygrały firmy niemieckie.

Kwiatkowski zadeklarował otwartość NIK na to, by w ustawie o zamówieniach publicznych zapisać kryterium dotyczące tego, czy wykonawca "publicznego przecież" przetargu zatrudnia na umowę o pracę.

Taką propozycję zawiera projekt noweli Prawa zamówień publicznych autorstwa klubu PO, nad którym pracuje obecnie sejmowa podkomisja.

"NIK od dłuższego już czasu mówi o potrzebie zmian w przepisach dotyczących ustawy o zamówieniach publicznych. Negatywnie oceniamy to, że ponad 95 proc. przetargów publicznych, organizowanych przez instytucje publiczne, jest rozstrzygana wyłącznie w oparciu o kryterium najniższej ceny. Uważamy to za błąd" - mówił Kwiatkowski w poniedziałek podczas debaty zorganizowanej przez Stowarzyszenie Inicjatywa dla Infrastruktury.

Jak dodał, ze względu na to, że taka jest praktyka stosowania zamówień publicznych, NIK opowiada się za nowelizacją ustawy, chociaż już obecne przepisy przewidują stosowanie innych kryteriów niż najniższa cena.

Również to zagadnienie ujęto w projekcie PO. Zgodnie z nim cena ma przestać być wyłącznym kryterium rozstrzygania przetargów - jeżeli zamawiający ogłaszając przetarg ustali cenę jako wyłączne kryterium, będzie musiał to uzasadnić.

Kolejny postulat szefa NIK dotyczył rażąco niskiej ceny: "Uważamy, że bardzo twardo trzeba pilnować oceny, czy dana cena nie jest rażąco niska, czyli czy w ogóle możliwe jest wykonanie zlecenia za taką cenę".

Powołując się na doświadczenia inwestycji przeprowadzanych przed Euro 2012, Kwiatkowski zaznaczył, że "cuda w przyrodzie się nie zdarzają". Jak przekonywał, jeżeli cena jest poniżej kosztów, to albo wykonawca miał "pomroczność jasną" w momencie składania oferty, albo z góry założył, że nie zapłaci podwykonawcom, albo od razu zaplanował, że wykona bardziej dochodową część robót, a potem zejdzie z placu budowy.

"Mówię o tym bardzo wyraźnie, bo nie chciałbym usłyszeć, że później wiele instytucji powołuje się na NIK, mówiąc, że my wykorzystujemy wyłącznie jedno kryterium - kryterium najniższej ceny" - podkreślił Kwiatkowski.

Jak jednak dodał, w sytuacji stosowania innych kryteriów niż cena muszą one być precyzyjnie opisane, a każdy etap postępowania powinien znaleźć odzwierciedlenie w dokumentach. "Bo zdajemy sobie sprawę (...), że czasami wykorzystanie innych kryteriów może być podstawą do wyboru nie najkorzystniejszej oferty, ale oferty, którą z góry chciano wybrać" - zaznaczył.

Kwestię rażąco niskiej ceny także uwzględniono w projekcie klubu PO. Daje on zamawiającemu narzędzia do zbadania, czy cena nie jest rażąco niska. Według propozycji Platformy zamawiający w każdej chwili będzie mógł wszcząć procedurę dochodzenia tego, czy cena nie jest dumpingowa, szczególnie w przypadkach, gdy odbiegałaby o 30 proc. od kosztorysu lub średniej ceny wszystkich złożonych ofert.

Ponadto jeżeli zamawiający uzna, że cena jest dumpingowa, oferent będzie musiał udowodnić, że tak nie jest.

Kwiatkowski zapewniał, że NIK opowiada się też za wprowadzeniem bardziej elastycznych procedur zamówień publicznych, jeszcze większym niż obecnie odformalizowaniem postępowań czy wprowadzeniem kryterium najniższego kosztu zamiast najniższej ceny.

Temat debaty zorganizowanej w siedzibie Krajowej Izby Gospodarczej brzmiał: "Litera prawa a praktyka zamówień w budownictwie infrastrukturalnym".