Z odliczeniem nie trzeba czekać

Przedsiębiorca miał prawo obniżyć podatek należny także wówczas, gdy nie otrzymał potwierdzenia odbioru korekty.

Tak uznał 3 grudnia 2009 r. Naczelny Sąd Administracyjny, oddalając skargę kasacyjną ministra finansów (sygn. I FSK 1672/09). To kolejny korzystny dla podatników wyrok dotyczący obowiązku gromadzenia potwierdzeń odbioru faktur korygujących w celu obniżenia należnego VAT.

Niekonstytucyjny przepis

Powodem sporu, który zaprowadził przedsiębiorcę aż przed NSA, był § 16 ust. 4 rozporządzenia ministra finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (DzU nr 95, poz. 798). Wymagał on od sprzedawcy posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej i uzależniał od tego prawo obniżenia podatku należnego.

Przepis ten 11 grudnia 2007 r. Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z ustawą zasadniczą (sygn. U 6/06), odraczając utratę przez niego mocy obowiązującej o 12 miesięcy od daty publikacji wyroku. Ta zaś nastąpiła 18 grudnia 2007 r. Trybunał uznał, że miejscem dla tak ważnego przepisu jest ustawa, a nie akt wykonawczy do niej.

Pomimo tego rozstrzygnięcia organy podatkowe nadal sięgały po zakwestionowaną regulację. Nie przekonywały ich argumenty, że przepis uznany za niekonstytucyjny nie powinien być stosowany. Zwłaszcza wówczas, gdy utrata jego mocy obowiązującej została odroczona w czasie. To jednak okazało się wystarczające dla NSA do rozstrzygnięcia sprawy.

Sędziowie uznali bowiem, że gdy pomijanie przepisu rozporządzenia nie uniemożliwia podatnikom VAT korzystania z uprawnienia do obniżania podatku należnego, mogą oni w dalszym ciągu korzystać z tego prawa na podstawie ustawy o VAT (tj. art. 29 ust. 1 i 4).

Sądy swoje, fiskus swoje

Nie jest to pierwsze korzystne dla podatników rozstrzygnięcie NSA (np. wyrok z 19 czerwca 2009 r., sygn. I FSK 491/08, i z 15 lipca 2009 r., sygn. I FSK 1166/ 08). W orzeczeniu z 20 lutego 2009 r. (sygn. I FSK 1978/07) sędziowie NSA uznali, że “po wejściu Polski do Unii Europejskiej istnieje obowiązek dokonywania wykładni prawa krajowego w świetle brzmienia i celu dyrektyw. Zarówno w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie wskazanym też w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2007 r. przyjmowane jest, że zakwestionowany przepis w zakresie, w jakim stwierdza, że podatnik sprzedawca może zmniejszyć swój obrót dopiero po otrzymaniu od odbiorcy potwierdzenia odbioru faktury korygującej, jest niezgodny z VI dyrektywą Rady nr 77/388/ EWG z 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej, ujednolicona podstawa”.

W innym wyroku z 20 lutego 2009 r. (sygn. I FSK 1978/07) NSA stwierdził natomiast, że “uwzględniając okoliczności przedmiotowej sprawy, tj. niemożność otrzymania przez skarżącą od kontrahenta potwierdzenia otrzymania faktury korygującej z powodu likwidacji kontrahenta, a także mając na uwadze to, że zasada neutralności podatku sprzeciwia się obciążeniu podatkiem podatnika, który nie jest ostatecznym konsumentem, oraz mając na uwadze zakres naruszeń zakwestionowanego przez TK przepisu wskazanego w tym orzeczeniu, uznać należy, że istnieją podstawy do odmowy zastosowania tego przepisu również w okresie odroczenia utraty jego mocy obowiązującej orzeczonej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego”.

Przeniesienie jednak, zgodnie zresztą z zaleceniem TK, przepisu uzależniającego prawo do obniżenia podatku należnego od posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez kontrahenta do ustawy (czyli art. 29 ust. 4a) nie zmienia faktu, iż przepis ten nadal budzi duże kontrowersje. I to na gruncie przepisów wspólnotowych.

Wbrew prawu UE

Zdaniem ekspertów podatkowych przepis ten narusza zasadę neutralności VAT i proporcjonalności (czyli stosowania norm, które są niewspółmiernie restrykcyjne do celu ich wprowadzenia, a mianowicie ograniczenia nieprawidłowości i ewentualnych wyłudzeń VAT). Pozostaje więc mieć nadzieję, że albo któryś z wojewódzkich sądów administracyjnych, albo sam NSA prędzej czy później skieruje do ETS pytanie prejudycjalne w tej sprawie.

Grażyna J. Leśniak