Zapisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS niezgodne z konstytucją

Zapisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z lipca 1999 r., które poprzez działanie prawa wstecz pozbawiły prawa do świadczeń część emerytów i rencistów prowadzących działalność gospodarczą, są niezgodne z konstytucją - orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Sędziowie orzekli, że działanie prawa wstecz może być zgodne z konstytucją tylko wtedy, gdy nie pogarsza sytuacji jakiejś grupy osób. Tymczasem nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z lipca 1999 r. doprowadziła do utraty świadczeń przez część emerytów i rencistów prowadzących działalność gospodarczą, ale będących w trudnej sytuacji materialnej. Trybunał uściślił, że ustawa jest niezgodna z konstytucją tylko w tym zakresie, w jakim pogorszyła sytuację części świadczeniobiorców.

Uchwalona 8 lipca 1999 r. nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS miała przywrócić prawo do emerytur i rent dla tych osób, które straciły to prawo z początkiem 1999 r. Ustawa weszła w życie 26 sierpnia 1999 r., a jej przepisy obowiązywały wstecz - od początku stycznia.

Wówczas to weszły w życie nowe przepisy, w których przy określaniu prawa do świadczeń pojęcie "dochód" zastąpiono pojęciem "przychód". Ponieważ przychody mogły nawet kilkakrotnie przewyższać wysokość dochodów, wiele osób straciło prawo do świadczeń. Tymczasem ich rzeczywiste dochody były niewielkie.

W lipcowej nowelizacji wprowadzono nową metodę obliczeniową. Określono, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą za przychód przyjmuje się kwotę zadeklarowaną, ale nie niższą niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. O prawie do świadczeń decydował przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń.

Jak przyznał Trybunał, dla większości osób było to korzystne rozwiązanie. Jednak pogorszyła się z kolei sytuacja tych emerytów i rencistów, którzy łączyli ubezpieczenie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej z ubezpieczeniem z tytułu wykonywanej pracy. Według przepisów ubezpieczeniowych, osoby te traciły często prawo do rent lub emerytur, podczas gdy ich sytuacja materialna była gorsza niż innych emerytów i rencistów prowadzących własną działalność.