Zasiłki dla rodziców martwych noworodków. RPP domaga się zmiany przepisów, które mogą dotyczyć tysięcy rodzin

Sprawa dotyczy porodów martwych dzieci, których płci nie można ustalić.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podstawą wypłacenia zasiłków pogrzebowych i macierzyńskich w przypadku martwych porodów jest przedstawienie aktu urodzenia (z adnotacją o śmierci), ale do jego sporządzenia konieczne jest wpisanie przez lekarza płci dziecka, które przyszło na świat martwe. Jeśli płeć jest nieznana, szpital wystawia kartę zgonu, która nie uprawnia jednak do żadnych świadczeń.

- W szpitalach takie matki traktuje się jak po zwykłym zabiegu. A dzieci tak, jak by nie istniały. Niestety wiem co piszę, doświadczyłam tego na własnej skórze - brzmi jeden z komentarzy na fejsbukowym profilu money.pl. - Dziki kraj. 1050 lat od Chrztu Polski, 27 od upadku komuny, 12 lat w Unii, a podstawowych praw do dziś nie potrafi zapewnić - pisze inny czytelnik.

Sprawa jest jednak bardziej skomplikowana, niż może wydawać się na pierwszy rzut oka i nie dotyczy tylko stosunkowo nielicznych przypadków. Wprawdzie według GUS rocznie w Polsce występuje mniej niż 2 tysiące martwych porodów, ale w tym przypadku kryteria statystyczne zupełnie nie pokrywają się z prawodawstwem.

Kluczową kwestią jest bowiem fakt, że zgodnie z obowiązującą ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych, rodzice martwego dziecka mają prawo do pochówku martwo urodzonego dziecka "bez względu na czas trwania ciąży". W praktyce oznacza to, że jeśli taka jest wola rodziców, martwy płód można pochować nawet w przypadku poronienia na bardzo wczesnym etapie ciąży.

W takim przypadku płód może mieć bardzo małe rozmiary, co uniemożliwia ustalenie płci. Wprawdzie przynajmniej teoretycznie możliwe jest przeprowadzenie w tym celu badań genetycznych na wniosek rodziców, ale muszą oni za nie zapłacić.

Jeśli z zasiłków pogrzebowych i macierzyńskich można by korzystać w przypadku poronień, oznaczałoby to bardzo duży wzrost liczby tych świadczeń. Liczba rejestrowanych oficjalnie poronień w Polsce wynosi około 40 tysięcy rocznie.

Zasiłek pogrzebowy wynosi 4 tys. zł i jest wypłacany przez ZUS.

14 marca rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar w piśmie do minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbiety Rafalskiej zażądał zmiany rozporządzeń MRPiPS regulujących zasady wydawania aktów urodzeń. Dzięki temu - przekonuje - także rodzice dzieci urodzonych jako martwe, o nieustalonej płci, mogliby skorzystać z zasiłków, które przysługują rodzicom dzieci także urodzonych jako martwe, ale o ustalonej płci.

Adam Bodnar podkreśla, że "nie dość, że rodzice dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się ustalić, nie otrzymują obecnie żadnych świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego, to jeszcze sami muszą ponosić koszty pochówku dziecka". Rzecznik dodaje, że "każdy rodzic powinien mieć zagwarantowane prawo do godnego pożegnania swojego dziecka, bez względu na wiek i kondycję fizyczną, w jakiej przyszło na świat".

RPO chce, by rodzice dziecka, które urodziło się martwe, mogli otrzymać świadczenia z ubezpieczenia społecznego (zasiłek pogrzebowy, zasiłek macierzyński, skrócony urlop macierzyński)
nie tylko na podstawie aktu urodzenia, ale także na podstawie karty zgonu dziecka.

Poprzednie kierownictwo resortu pracy przedstawiło argumenty mówiące o tym, że dla uzyskania przez rodziców świadczeń z ubezpieczenia społecznego konieczne byłyby zmiany w ustawie o aktach stanu cywilnego, ale RPO przekonuje, że udzielenie właściwej pomocy i wsparcia rodzicom, którzy utracili dziecko, "może nastąpić w drodze odpowiedniej interwencji ministra", polegającej na wprowadzeniu odpowiednich zmian w dwóch rozporządzeniach.

Finanse WP zwróciły się do biura prasowego Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o przedstawienie zakładanej liczby przypadków, które miałyby zostać objęte prawem do zasiłków - na odpowiedź musimy poczekać. Na nasze pytania nie odpowiedziało dotąd Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.