Żelazna Dama nie żyje. Była symbolem swojej epoki

- Margaret Thatcher dokonała jednego z największych przewrotów mentalnych minionego stulecia. Wielka Brytania była krajem staczającym się z silną dyktaturą związków zawodowych. Ona z nią walczyła, stawiając na liberalizm gospodarczy - mówi Ryszard Petru, przewodniczący Towarzystwa Ekonomistów Polskich.

W podobnym tonie wypowiada się Robert Gwiazdowski z Centrum im. Adama Smitha.
- Thatcher i Ronald Reagan to były dwa symbole odrodzenia się polityki liberalnej, wolnorynkowej, po wielu latach triumfu ekonomii keynesowskiej, która doprowadziła świat zachodni do kryzysu w latach 70. Pod pewnymi względami był on bardziej dotkliwy niż obecny, który jest tylko kryzysem finansowym - uważa Gwiazdowski. - Dzięki Thatcher Wielka Brytania przestała być chorym człowiekiem Europy. To na pewno strata dla wielu zwolenników ekonomii liberalnej - dodaje Robert Gwiazdowski.

- Wyciągnęła Brytyjczyków z marazmu, zaszczepiając im wiarę w siebie i zmieniając ich podejście do państwa oraz realizacji własnych marzeń - mówi o byłej premier Wielkiej Brytanii Marek Zuber, ekonomista.

Jak tłumaczy, jej pomysł polegał na tym, by w maksymalny sposób pobudzić inwencję poszczególnych obywateli i drastycznie zmniejszyć rolę państwa w gospodarce. Absolutnie postawiła na wartość prywatną, stąd wielkie prywatyzacje.

Według niego, kłopoty, w których znalazła się Wielka Brytania w ostatnich latach, po części wynikają z tego, że kolejne rządy po rządzie Margaret Thatcher psuły rozwiązania, które ona wprowadziła.

Polityka Żelaznej Damy miała znaczenie również dla Polski. Jak przypomina Petru, była ona naszym głównym europejskim sojusznikiem w walce z komunizmem. - W przypadku prywatyzacji górnictwa uczyliśmy się na brytyjskich błędach. W Wielkiej Brytanii obie strony "poszły na zwarcie", u nas udało się tego uniknąć. W Polsce górnikom zaproponowano odprawy i proces restrukturyzacji przeszedł relatywnie bezboleśnie - przypomina Ryszard Petru.

Niektórzy ekonomiści krytycznie odnoszą się po posunięć Żelaznej Damy.

- Ceniłem ją za to jakim była człowiekiem, ale nie doceniam tego, jaką ideologię reprezentowała - mówi Piotr Kuczyński, analityk finansowy.
Jego zdaniem Margaret Thatcher była urzędnikiem, który dobrze realizował filozofię neoliberalną, która w latach 80. zaczęła być dominująca. Nową doktrynę nakazującą wycofanie się z państwa socjalnego, w którym wszystko powinno być sprywatyzowane i trzeba obniżać podatki, wymyślił jednak Milton Friedman, a nie Margaret Thatcher. Jednak to od jej nazwiska powstało określenie "thatcheryzm".

- Delikatnie rzecz ujmując, nie jestem zwolennikiem tych idei. Moim zdaniem nadmierna deregulacja rynków finansowych w długiej perspektywie doprowadza do kryzysów, takich jak ten, który mamy obecnie. Poza tym neoliberalizm doprowadził do wielkiego rozwarstwienia społecznego, za który kiedyś zapłacimy i to bardzo wysoką cenę - dodaje ekspert.

- Oczywiście nie wszystko nam, Europejczykom, w jej poglądach się podoba. Jak wiemy, nie była szczególną zwolenniczką Unii Europejskiej - przypomina Marek Zuber. - Na tym polu z pewnością moglibyśmy z nią polemizować, zwłaszcza w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat, próbując odpowiedzieć na pytanie, czy Europa bez Unii ma szanse być istotnym miejscem na mapie świata.

Thatcher objęła władzę podczas głębokiego kryzysu ekonomicznego, spowodowanego między innymi rozbudowaną polityką socjalną państwa i inflacją. Zastosowała twardą politykę w celu uzdrowienia gospodarki: zlikwidowała dotacje dla znacznej części państwowych firm, zatrzymała inflację kosztem zwiększonego bezrobocia, zredukowała wydatki budżetowe, obniżyła podatki oraz podwyższyła stopę procentową oszczędności.

Krytycznie odnosiła się do realizowanego modelu integracji europejskiej, próbowała wprowadzić wolnorynkowe metody zarządzania w oświacie, służbie zdrowia i kulturze, co spowodowało spadek jej popularności.