Bez wody nie ma pokoju. Dwa mld ludzi ma z tym problem

Raport UNESCO z okazji Światowego Dnia Wody, który obchodzimy 22 marca, zwraca uwagę na kryzys wodny, który stanowi zagrożenie dla dobrobytu i pokoju w społecznościach i krajach na całym świecie.

Woda i pokój

Raport nosi tytuł "Water for Prosperity and Peace" i skupia się na analizie zależności między wodą, dobrobytem i pokojem. W tym kontekście, hasło tegorocznego Światowego Dnia Wody brzmi "Woda dla pokoju".

Dane zawarte w raporcie wskazują, że w 2022 roku aż 2,2 miliarda osób na świecie żyło bez dostępu do bezpiecznie zarządzanej wody pitnej. Dodatkowo 3,5 miliarda ludzi nie miało dostępu do odpowiednich usług sanitarnych.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Raport podkreśla również, że około połowa populacji świata doświadcza poważnego niedoboru wody przynajmniej przez część roku. Co więcej, jedna czwarta populacji cierpi z powodu "ekstremalnie wysokiego" poziomu stresu wodnego, zużywając ponad 80 proc. swojego rocznego odnawialnego zapasu słodkiej wody. Stres wodny to sytuacja, w której zasoby wodne są niewystarczające lub gdy jakość wody nie spełnia podstawowych wymagań ludzi i środowiska.

Raport zwraca uwagę na to, że woda stanowi podstawę dobrobytu, wpływając na takie aspekty jak zdrowie, edukacja, zatrudnienie, bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne oraz ekosystemy podtrzymujące życie. "To właśnie dzięki tym korzyściom woda prowadzi do dobrobytu, a sprawiedliwy podział tych korzyści promuje pokój" – czytamy w raporcie.

Raport przypomina również, że kryzysy związane z wodą są ściśle powiązane z wieloma globalnymi wyzwaniami, takimi jak konflikty zbrojne, pandemie, globalne ocieplenie, hiperinflacja, masowe migracje.

W niemal wszystkich przypadkach najbardziej dotkliwe konsekwencje ponoszą najuboższe i najbardziej narażone grupy społeczne – wskazuje raport.

Rolnictwo i zanieczyszczenie wody

Raport wskazuje, że główną przyczyną zanieczyszczenia wody na całym świecie jest rolnictwo.

W krajach o niższych dochodach, gdzie ponad 90 proc. ścieków jest odprowadzanych bezpośrednio do środowiska, bez żadnego oczyszczania, każdego dnia ponad 1000 dzieci poniżej piątego roku życia umiera z powodu chorób spowodowanych zanieczyszczoną wodą pitną – czytamy w raporcie.

Raport analizuje również złożone związki między wodą a konfliktami zbrojnymi. Wskazuje, że woda najczęściej była narzędziem, celem lub "ofiarą" działań wojennych, ale rzadko bezpośrednią przyczyną wojen.

Raport podkreśla, że współpraca w zarządzaniu transgranicznymi rzekami, jeziorami i wodami podziemnymi może przynosić korzyści, na przykład w postaci dzielenia się kosztami. Taka współpraca przyczynia się do pokoju i dobrobytu na poziomie lokalnym, narodowym, regionalnym i globalnym.

Raport zwraca uwagę na to, że rosnący dobrobyt wiąże się ze wzrostem dostępu do technologii, co niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i zagrożenia. Sztuczna inteligencja (AI) ma potencjał, aby pomóc w zwiększeniu wydajności systemów zaopatrzenia w wodę i urządzeń sanitarnych. Jednak z drugiej strony, konieczne jest opracowywanie nowych planów bezpieczeństwa, aby chronić krytyczną infrastrukturę wodną przed ewentualnymi cyberatakami.

Raport przypomina, że sztuczna inteligencja i powiązane z nią technologie wymagają dużych ilości wody do chłodzenia systemów komputerowych, nie wspominając o (często wodochłonnej) energii niezbędnej do samego zasilania sprzętu. Co ciekawe, oszacowano, że aby odpowiedzieć na 20-100 zapytań AI, potrzeba jednego litra wody.

Raport zaznacza, że dostępność wody od dawna jest uznawana za czynnik napędzający wzrost gospodarczy. Około 80 proc. osób skrajnie ubogich żyje na obszarach wiejskich, a ich źródła utrzymania i bezpieczeństwo żywnościowe opierają się na zależnym od wody rolnictwie.

Zmiany klimatu i powodzie

Raport przewiduje również, że zmiany klimatu zwiększą częstotliwość i intensywność susz i powodzi. Wszystkie regiony doświadczą nieodwracalnych szkód w ekosystemach słodkowodnych, a najpoważniejsze skutki będą odczuwalne w krajach najsłabiej rozwiniętych, na małych wyspach i w Arktyce. Szczególnie dotknięte będą społeczności tubylcze, drobni producenci żywności i gospodarstwa domowe o niskich dochodach.

Publikacja ma na celu nie tylko zwrócenie uwagi na alarmujące wyzwania związane z wodą na świecie, ale również dać nadzieję na przyszłość, w której zrównoważone zarządzanie wodą może stanowić podstawę dobrobytu i narzędzie do budowania pokoju, szczególnie w kontekście transgranicznym.

Raport zostanie zaprezentowany podczas konferencji organizowanej przez Instytut Geofizyki PAN i Komitet Gospodarki Wodnej PAN, która odbędzie się 22 marca w Pałacu Staszica w Warszawie. W programie konferencji zaplanowano również wystąpienia na temat: wody w przemyśle i energetyce, wybranych zagadnień gospodarki wodnej w krajach Beneluxu oraz analizy zależności między zasobami wodnymi, geopolityką i rozwojem gospodarczym na Bliskim Wschodzie.

Raport na temat Wody na Świecie jest koordynowany przez Program UNESCO Oceny Zasobów Wodnych (UNESCO World Water Assessment Programme) i jest firmowany przez UN Water, czyli agendę ONZ do spraw wody. Jest prezentowany co roku 22 marca.

Dokument opiera się na danych dostarczanych przez kraje członkowskie. Zbiera aktualną wiedzę na temat stanu i sposobów gospodarowania zasobami wody, a także na temat dostępu do urządzeń sanitarnych na świecie. Zawiera też przykłady dobrych praktyk oraz sposoby rozwiązywania problemów związanych z wodą w skali lokalnej i regionalnej. Dzięki temu może stanowić źródło wiedzy oraz inspirację dla zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi – dla wszystkich instytucji podejmujących decyzje w tej dziedzinie.