ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych)

ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) to instytucja państwowa zajmująca się szeroko pojętą polityką ubezpieczeń społecznych.

Historia

Zakład Ubezpieczeń Społecznych powstał w 1934 roku w wyniku trwającego kilka lat procesu reformowania państwowego systemu ubezpieczeń. Dokumentem potwierdzającym powołanie ZUS-u była ustawa z dnia 28 marca tego samego roku, a także rozporządzenie prezydenta o zmianie ustawy.

Początkowo za ubezpieczenia społeczne w Polsce odpowiadało pięć organów: Izba Ubezpieczeń Społecznych, Zakład Ubezpieczenia od Wypadków, Zakład Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakład Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników i Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Na podstawie nowelizacji ustawy zostały one połączone w jedną instytucję, Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Działanie ZUS-u zawieszono na pięć lat w 1955 roku, a funkcje zakładu zaczęły pełnić związki zawodowe, rady narodowe oraz Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej. Do reaktywacji instytucji doszło w 1960 roku.

Działalność

Do zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należą różnego rodzaju czynności związane z realizacją przepisów, opiniowaniem i kontrolą w kontekście ubezpieczeń. ZUS zajmuje się bowiem prowadzeniem rozliczeń oraz indywidualnych kont płatników, ustalaniem obowiązku opłacania składek i wypłacania świadczeń.

Poza tym zadaniem ZUS-u jest wystawianie legitymacji dla emerytów i rencistów, a także kontrola dokumentów stwierdzających czasową niezdolność do podjęcia pracy. Pracownicy instytucji zajmują się również analizą rynku ubezpieczeń oraz określaniem prognoz i trendów w polityce ubezpieczeniowej. Ponadto mają przywilej opiniowania projektów ustaw i innych aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń społecznych i nawiązywania umów międzynarodowych z zakładami o podobnym profilu w innych państwach.

ZUS dysponuje środkami pieniężnymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Alimentacyjnego.

Składki

Składki ZUS-u regulowane są na podstawie rozporządzeń Parlamentu RP. Podstawa do ustalenia stopy procentowej ubezpieczenia zależy od charakteru składki. Może nią być określona w przepisach lub zadeklarowana kwota, jak również wysokość osiągniętego przychodu.

W ramach ZUS-u opłacane są następujące składki na ubezpieczenia (wysokość stopy procentowej na 2017 rok):

• emerytalne – 19,52 proc. podstawy wymiaru składki; 9,76% opłaca ubezpieczony, pozostałą kwotę płatnik, czyli pracodawca; składka obowiązkowa;
• rentowe – 8 proc. podstawy; 1,5 proc. opłacane jest przez ubezpieczonego, 6,5 proc. przez płatnika; składka obowiązkowa;
• chorobowe – 2,45 proc. podstawy, w całości opłacane przez ubezpieczonego; składka nieobowiązkowa dla zleceniobiorców i osób prowadzących własną działalność pozarolniczą;
• wypadkowe – od 0,4 proc. do 8,12 proc. (w zależności od PKD i zgłoszonych dotychczas wypadków); składka obowiązkowa, opłacana w całości przez płatnika.

W przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą pozarolniczą, opłacanie składek ZUS jest całościowe, ponieważ osoby te pełnią funkcję zarówno płatnika, jak i ubezpieczonego.

Poza składkami na ubezpieczenia społeczne ZUS pobiera również te, które trafiają do odpowiednich podmiotów państwowych:

• zdrowotne – 9 proc. podstawy wymiaru składki; odbiorcą jest Narodowy Fundusz Zdrowia,
• Fundusz Pracy – 2,45 proc. podstawy, które trafia do odpowiedniego Powiatowego i Wojewódzkiego Urzędu Pracy,
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pośrednictwem ZUS-u pobiera 0,10 proc. podstawy wymiaru składki,
• Fundusz Emerytur Pomostowych – 1,5 proc.; składka pobierana za pracowników, którzy pracują w warunkach szczególnych.

Siedziby i zarząd

ZUS posiada 43. oddziały w całej Polsce, a centrala zakładu znajduje się w Warszawie. Zakładem Ubezpieczeń Społecznych zarządza:

• Prezes – nominowany przez Premiera Rady Ministrów,
• Zarząd składający się z 2-4 członków, których powołuje Rada Nadzorcza na wniosek Prezesa,
• Rada Nadzorcza – czterech członków powołuje minister ds. polityki społecznej w porozumieniu z ministrem ds. finansowania publicznego, jeden członek wybierany jest przez każdą reprezentatywną organizację pracodawców, jeden przez każdą reprezentatywną organizację związkową i również jeden przez ogólnokrajowe organizacje emerytów i rencistów.

Aktualnym Prezesem ZUS (2017) jest prawniczka i politolog, Gertruda Uścińska.