Zmiana w spadkach. Czeka nas bratobójcza walka?

Dziedziczenie odbywa się na mocy ustawy lub testamentu, dlatego mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym lub testamentowym. Niemniej jednak nie zawsze spadkobierca będzie w rzeczywistości dziedziczył po zmarłym spadkodawcy.

Świadczy o tym nowelizacja Kodeksu cywilnego, która zaczęła obowiązywać od 15 listopada 2023 roku. Na jej podstawie do art. 928 dodano dwa punkty, które wprowadzą spore zamieszanie. Mowa o uznaniu spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia - przypomina "Dziennik Łódzki".

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Niegodność dziedziczenia. Kiedy zachodzi?

Nowelizacja umożliwia uznawanie za niegodne z prawem dziedziczenia osoby, które "uporczywie uchylały się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego". Dotyczyć to ma także uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku opieki nad spadkodawcą. Wcześniej z dziedziczenia mogły zostać wyłączone osoby, które:

• umyślnie dopuściły się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
• podstępem lub groźbą nakłoniły spadkodawcę do sporządzenia bądź odwołania testamentu, lub w taki sam sposób przeszkodziły spadkodawcy w dokonaniu jednej ze wskazanych czynności
• umyślnie ukryły, podrobiły, przerobiły lub zniszczyły testament bądź skorzystały z podrobionego lub przerobionego dokumentu.

Jak donosi serwis, po 15 listopada przesłanki pozwalające na uznanie spadkobiercy niegodnym dziedziczenia zostały poszerzone o:

• osoby, uchylające się wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy
• osoby, które uporczywie uchylały się od wykonywania obowiązku sprawowania pieczy nad spadkodawcą.

Chodzi np. o sytuacje, w których jeden z synów lub jedna z córek nie zajmowała się rodzicem za jego życia i nie utrzymywała z matką lub ojcem kontaktu, a cała opieka nad nimi spadła na resztę rodzeństwa. Takie osoby będą mogły być wykluczone ze spadku, nie będą też miały prawa do zachowku. Co ciekawe - wykluczenie nie będzie dotyczyło ich dzieci czy wnuki.

Kto może żądać uznania spadkobiercy za niegodnego?

Kto może wystąpić do sądu? Właściwie każdy, kto ma w tym interes majątkowy lub prawny, zgodnie z art. 929 Kodeksu cywilnego może żądać stwierdzenia niegodności dziedziczenia i wystąpić z takim powództwem do sądu. Mogą to być zatem:

• podmioty, które wejdą w miejsce niegodnego do dziedziczenia spadku,
• osoby bliskie zmarłego, dla których to dojście spadkobiercy do dziedziczenia jest obrazą pamięci zmarłego,
• prokurator.

Dodatkowo Sąd Najwyższy wskazuje szerokie grono osób, które mogą wystąpić z powództwem o stwierdzenie niegodności dziedziczenia. Każda osoba z kręgu spadkobierców ustawowych może to zrobić w przypadku, gdy w konkretnym stanie faktycznym nie zostałaby powołana do dziedziczenia. Z takim żądaniem można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym żądający dowiedział się o przyczynie niegodności. Jednak nie później niż przed upływem trzech lat od śmierci spadkodawcy.

Prawo spadkowe. Zmiany również w przypadku dziedziczenia przez dzieci

Zmiany w prawie spadkowym obejmują także zasady przyjęcia lub odrzucenia spadku w imieniu dziecka. Dotychczas przepisy zakładały, że na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu nieletniego, przedstawiciele nieletnich mają sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy - jednak wcześniej musieli oni uzyskać zezwolenie sądu rodzinnego.

Po 15 listopada do zachowania półrocznego okresu wystarczy złożenie stosownego wniosku do sądu. Jeżeli do przyjęcia lub odrzucenia spadku niezbędne będzie zezwolenie sądu rodzinnego, bieg terminu złożenia dokumentów ulegnie zawieszeniu na okres trwania postępowania sądowego.

Kolejną ze zmian jest ograniczenie kręgu spadkobierców osoby zmarłej, w trzeciej grupie spadkowej. Do tej pory, gdy nie było zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, spadek przypada dziadkom w częściach równych, przy czym gdy choć jedno z nich nie doczekało otwarcia spadku, jego udział przypadał jego zstępnym. Od 15 listopada krąg ten został ograniczony wyłącznie do dzieci dziadków, którzy nie doczekali otwarcia spadku. "Z dziedziczenia nie skorzystają już cioteczne i stryjeczne wnuki oraz dalecy krewni" - tłumaczył serwis gazeta.pl.