Po 30 dniach kontrahent może naliczać odsetki ustawowe
Dostawcy towarów i usług nie muszą w nieskończoność kredytować działalności swoich odbiorców, stosując długie terminy płatności.
Mają im to zrekompensować odsetki ustawowe,
(fot. WP) Dostawcy towarów i usług nie muszą w nieskończoność kredytować działalności swoich odbiorców, stosując długie terminy płatności. Mają im to zrekompensować odsetki ustawowe.
Przepisy o odsetkach nie dotyczą wszystkich umów, jakie zawierają przedsiębiorcy. Chodzi jedynie o takie transakcje, które polegają na odpłatnym dostarczaniu towaru lub świadczeniu usług, jeśli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą i zawodową. Prawnicy jako przykład transakcji, która nie będzie podlegała ustawie, podają np. nabycie kosztownych obrazów od galerii sztuki przez kancelarię prawną lub oddział banku jako wystrój siedziby.
Kiedy wolno...
Ustawa znajdzie natomiast zastosowanie w transakcjach business-to-business (wyłącznymi stronami umowy są przedsiębiorcy), tych, w których stronami są podmioty prowadzące taką działalność jak np. uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt w rolnictwie, ogrodnictwo, sadownictwo itp. (określone w art. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), jednostki sektora finansów publicznych, osoby wykonujące wolny zawód (np. adwokaci, radcy prawni, lekarze), oddziały i przedstawicielstwa zagranicznych przedsiębiorców, firmy polonijne prowadzące działalność na podstawie specjalnych przepisów z 1982 r.
...a kiedy nie
|
Nie stosuje się zaś tych przepisów do długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie prawa upadłościowego i naprawczego, umów, na podstawie których wykonywane są czynności bankowe, kontraktów, których stronami są wyłącznie np. gminy, jednostki badawczo-rozwojowe, zakłady budżetowe.
Uwaga! Przepisy o transakcjach handlowych nie mają zastosowania do umów finansowanych w całości lub tylko w części ze środków pochodzących z bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej, funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, a także międzynarodowych instytucji finansowych, których stroną jest Polska (lub ma zawarte umowy o współpracy). Przepisy o odsetkach ustawowych nie obejmują transakcji z udziałem przedsiębiorców zagranicznych.
Uprawnienia stron
Jeśli termin zapłaty nie został określony w umowie albo jest dłuższy niż 30 dni, to dostawca towaru czy wykonawca usługi może domagać się od nas zapłaty odsetek. Jest to jednak jego uprawnienie, a nie obowiązek. Wszystko zależy od tego, kiedy przypada termin zapłaty i czy w ogóle jest on wyznaczony.
Uwaga! Nawet gdy strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (np. 90-dniowy), to wierzyciel może żądać odsetek za okres, począwszy od 31. dnia po spełnieniu świadczenia i doręczeniu faktury lub rachunku. Chodzi o odsetki w wysokości ustawowej. Odsetek tych można żądać do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności.
Przykład 1
Strony ustaliły, że zapłata za dostarczony towar musi nastąpić najpóźniej po 90 dniach. To termin zapłaty. Gdy odbiorca towaru zapłaciłby po tym terminie, np. w 100. dniu, to odsetek ustawowych (obecnie 11,5 proc.) można żądać za okres od 31. do 90. dnia. Za dni od 91. do 100. można dochodzić odsetek w takiej wysokości, jak za zaległości podatkowe (obecnie to 15 proc.). Gdy natomiast odbiorca zapłaci za towar po 80 dniach od dnia odebrania dostawy, to wtedy odsetki ustawowe można naliczyć za okres pomiędzy 31. a 80. dniem.
Jak liczyć termin
Co istotne, odsetki można naliczać, począwszy od 31. dnia, jeśli zostały spełnione dwa warunki: odbyła się dostawa towaru lub wykonano usługę, a ponadto doręczono odbiorcy fakturę lub rachunek. Samo doręczenie faktury (bez np. dostarczenia towaru) albo samo wykonanie usługi – bez doręczenia faktury – nie powoduje, że zaczyna biec termin, od którego będą naliczane odsetki.
Trochę inaczej jest, gdy termin zapłaty nie został określony w umowie. Wtedy dostawcy towarów lub usługodawcy przysługują – bez wezwania - odsetki ustawowe za okres od 31. dnia po dostawie towaru lub wykonaniu usługi. Nie jest tu więc konieczne dawanie na samym początku faktury lub rachunku. Odsetki ustawowe nalicza się do dnia zapłaty, z tym że nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego, przez co rozumie się dzień określony w pisemnym wezwaniu odbiorcy towaru lub usługi do zapłaty (zwłaszcza w doręczonych fakturze lub rachunku). Po tym terminie należą się już wyższe odsetki naliczane jak te od zaległości podatkowych .
Przykład 2
Dostawca przywiózł materiały budowlane. Strony nie określiły terminu zapłaty. W 60. dniu od dostawy odbiorca otrzymał fakturę z adnotacją o konieczności jej zapłaty w ciągu 14 dni. Dostawca może naliczyć odsetki ustawowe od 31. dnia do daty określonej na fakturze. Gdy jednak odbiorca zapłaci za towar przed ostatnim dniem podanym na fakturze, to ustawowe odsetki należą się tylko do tego momentu.
Kiedy wyższe procenty
Co się dzieje, gdy odbiorca towaru lub usługi nie zapłaci w terminie przewidzianym w umowie albo w wezwaniu do zapłaty (fakturze bądź rachunku)? Wtedy wierzycielowi przysługują – bez odrębnego wezwania – odsetki za zwłokę w wysokości określonej na podstawie ordynacji podatkowej (teraz jest to 15 proc.). Co istotne, w zawieranych umowach kontrahenci mogą określić też wyższe odsetki za zwłokę. Nie mogą one oczywiście przekroczyć limitów maksymalnych określonych przepisami (obecnie 30 proc.), bo wtedy taka klauzula jest nieważna z mocy prawa.
Czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca uprawnienia dostawcy lub usługodawcy jest nieważna. To samo dotyczy tych czynności prawnych, które ograniczają lub wyłączają ustawowe obowiązki odbiorcy-dłużnika. Nie wolno więc w umowie zmniejszać wysokości odsetek ustawowych, które można pobrać od dłużnika. Nie ma natomiast przeszkód, aby strony ustaliły rozwiązanie korzystniejsze dla wierzyciela, czyli umownie przewidziały dla niego wyższe odsetki.
Łatwiej w sądzie
Firmy dochodzące roszczeń o odsetki ustawowe mają ułatwienia w sądach. Mogą szybko – na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu dostawy towaru lub wykonanej usługi oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku – uzyskać nakaz zapłaty. Zresztą wystarczy, że doręczą potwierdzone za zgodność odpisy tych dokumentów. Gdy sąd uzna, że przedstawione dokumenty nie są wystarczająco wiarygodne, musi wyznaczyć termin rozprawy lub posiedzenia niejawnego w ciągu dwóch miesięcy. Ponieważ ewentualne spory o odsetki mogą dotyczyć podmiotów o znacząco różnej pozycji ekonomicznej (np. dostawców towarów do sieci supermarketów), to o zapłatę odsetek w imieniu i na rzecz dostawców może występować krajowa lub regionalna organizacja, której zadaniem statutowym jest ochrona interesów małych firm. Chodzi np. o lokalną izbę gospodarczą, izbę rzemieślniczą itp.
Podstawa prawna:
ustawa z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (DzU z 2003 r. nr 139, poz. 1323 ze zm.); ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095)
Wysokość z ograniczeniami
11,5 proc. - tyle w skali roku wynoszą obecnie odsetki ustawowe. To taką wysokość należy przyjmować do wyliczeń odsetek dokonywanych na podstawie przepisów o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
15 proc. - to wysokość odsetek od zaległości podatkowych. Nalicza się je, dopiero gdy odbiorca towaru lub usługi nie zapłaci należności w terminie przewidzianym w umowie albo w wezwaniu do zapłaty (fakturze bądź rachunku)
30 proc. - to maksymalna obecnie wysokość odsetek wyliczana jako czterokrotność stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego. W niektórych przypadkach, gdy strony mogą zastrzec wyższe odsetki niż ustawowe, mogą właśnie one sięgnąć tej granicy, ale nie mogą być wyższe.
Kilka sposobów na ustawę
W ciągu czterech lat obowiązywania ustawy powstało kilka sposobów na złagodzenie skutków ustawy dla firm. Oto niektóre z nich:
- rozłożenie ceny na raty - powoduje faktyczne odroczenie terminu płatności
- umowne przesunięcie terminu dostarczenia faktur lub rachunków - przez to nie biegnie termin naliczania odsetek przy transakcjach, gdzie jest znany termin zapłaty
- wyznaczanie terminu płatności nie dłuższego niż 30 dni, a potem prolongata płatności
Michał Kosiarski