Mleczarnie o sobie i o rynku

Po raz ósmy przedstawiciele branży mleczarskiej zebrali się w Augustowie. Podczas forum „Polska spółdzielczość mleczarska w UE – szanse i zagrożenia” dyskutowano o aktualnej kondycji sektora, warunkach dalszego rozwoju oraz czynnikach mającymi wpływ na stagnację produkcji oraz handlu mlekiem i jego przetworami.

Podczas forum ogłoszone zostały wyniki IV Rankingu Spółdzielni Mleczarskich. Pierwsze miejscu w zajęła Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol (właściciel marek Łaciate, Milko i Mazurski Smak), kolejne - OSM Piątnica i OSM Sierpc. Specjalne wyróżnienia odebrały również Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek oraz SM w Gostyniu.
Najwięcej uwagi uczestników skupiły jednak wystąpienia i dyskusje dotyczące obecnej sytuacji na rynku mleka i jego przetworów oraz optymalnych kierunków rozwoju branży.

Regulacje produkcji i handlu

Jednym z gości forum był minister rolnictwa i rozwoju wsi Marek Sawicki, który wziął udział w otwartej debacie z uczestnikami konferencji. Minister stwierdził, iż wszystko wskazuje na to, że po zniesieniu systemu kwotowania, wprowadzona zostanie inna forma regulacji produkcji mleka. Poinformował również, że jeszcze w tym roku skierowany zostanie do marszałka sejmu opracowywany właśnie projekt ustawy regulującej handel produktami mlecznymi. Znajdują się w nim zapisy mające pomóc w rozwiązaniu problemu nieuczciwych praktyk stosowanych przez sieci handlowe.

Temat ten podjęła również Magdalena Pieńkowska z resortu gospodarki, która poinformowała, iż inne państwa Unii Europejskiej nie poradziły sobie jak dotąd ze zjawiskiem rosnącej siły przetargowej handlowych przedsiębiorstw sieciowych, której skutkiem są nieuczciwe praktyki handlowe. W Polsce sieci handlowe nie mają obecnie pozycji rynkowej określanej jako pozycja dominująca w rozumieniu ustawy antymonopolowej (przepisy antymonopolowe stosuje się do sieci mających indywidualnie większy udział w rynku niż 40 procent).

Sprawia to, iż przedsiębiorcom pozostaje jedynie rozstrzyganie sporów na drodze cywilnoprawnej na mocy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i Kodeksu Cywilnego. - W praktyce nie ma obecnie przepisów natury administracyjno-prawnej, które zmniejszałyby nadużycia w łańcuchu zaopatrzeniowym, których dopuszczają się przedsiębiorstwa o dużej sile rynkowej, a co za tym idzie dużej sile przetargowej – stwierdziła Pieńkowska.

Mleko trzeba promować

Uczestnicy konferencji wskazywali także potrzebę promowania polskiego mleczarstwa z wykorzystaniem wielu kanałów i wykorzystaniem środków m.in. z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Doskonałym narzędziem jest także godło promocyjne Poznaj Dobrą Żywność – jego znajomość wskazuje 40 procent konsumentów, a sprzedaż produktów nim oznakowanych rośnie nawet o 30 procent.

Prezes Polskiej Izby Mleka Edmund Borawski podkreślił, iż wspaniałą formą promocji mleka i jego przetworów jest program „Szklanka mleka”, który kształtuje świadomość i edukuje młodego konsumenta. W ramach tej akcji mleko i jego przetwory spożywa aktualnie w polskich szkołach ponad 2,8 mln uczniów. Największym zainteresowaniem program cieszy się w szkołach podstawowych i korzysta z niego prawie 90 procent podstawówek w Polsce. Produkcja na potrzeby programu zajmuje się 38 zakładów mleczarskich. Największy udział ma Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie i Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Łowiczu.

Spółdzielcze fuzje

Obraz branży mleczarskiej dopełniła ocena przeobrażeń, jakie dokonały się w wyniku urynkowienia. Dr Michał Pietrzak z SGGW przedstawił wyniki badań przeprowadzone wśród polskich spółdzielni mleczarskich na temat fuzji. Badania identyfikujące główne przesłanki podejmowania takiej drogi rozwoju przedsiębiorstw, wykazały iż wśród głównych motywów wzrostu zewnętrznego przedsiębiorstw mleczarskich wskazywano: chęć szybkiego poszerzenia oferty produktowej, zwiększenie siły przetargowej względem odbiorców i wzrost udziału w rynku oraz rozwój bazy surowcowej i zwiększenie wykorzystania mocy produkcyjnych.

Z kolei do głównych problemów wzrostu skali poprzez fuzje i przejęcia zaliczono: opór pracowników przed zmianami (obawa redukcji etatów), brak gruntownej analizy kandydata do nabycia, problemy z integracją kultury organizacyjnej łączących się przedsiębiorstw i problemy z kierowaniem na odległość.

Autor raportu podkreślił, że spółdzielnie rosnące poprzez fuzje i przejęcia wykazują średnio biorąc niższą produktywność aktywów niż spółdzielnie rosnące organicznie. Z danych za lata 1999-2006 wynika jednocześnie, że spółdzielnie rosnące poprzez fuzje i przejęcia w porównaniu do spółdzielni rosnących organicznie charakteryzowały się średnio biorąc wyższą rentownością. Z drugiej strony spółdzielnie prowadzące wzrost zewnętrzny charakteryzowały się zbliżonym poziomem „spieniężenia" mleka, co spółdzielnie rosnące organicznie, a w konsekwencji oferowały dostawcom mleka podobne korzyści (ceny skupu mleka) jak spółdzielnie rosnące organicznie.

Autor: ES