Nie ma grzecznościowego poręczenia weksla

Potwierdza to niedawny wyrok Sądu Najwyższego. Poręczając spłatę kredytu zabezpieczonego wekslem, nie wolno liczyć na to, że jeśli ten, komu tę przysługę wyświadczamy, nie spłaci swego długu, to bank czy inny wierzyciel, który weksel otrzymał, sięgnie najpierw do majątku dłużnika. Nie można oczekiwać nawet, że skorzysta z ewentualnych innych zabezpieczeń spłaty udzielonych mu przez zaciągającego kredyt czy pożyczkę, np. hipoteki. Przekonali się o tym boleśnie Sławomir T. i Marcin W.

Uzupełniony na 104 tys. zł

Początek sprawie dała umowa kredytu na rachunku bankowym na kwotę 80 tys. zł, zawarta w 2004 r. przez spółkę jawną z Bankiem Polskiej Spółdzielczości SA. Jako zabezpieczenie spłaty spółka wystawiła m.in. weksel własny in blanco z poręczeniem Sławomira T. i Marcina W.

Kredyt nie został w terminie ustalonym w umowie spłacony. Bank umowę kredytu wypowiedział i w 2007 r., zgodnie z deklaracją wekslową, czyli umową określającą, kiedy i jak weksel może być uzupełniony, wypełnił go na 104 tys. zł, uwzględniając odsetki. Wystosował pod adresem poręczycieli żądanie zapłaty weksla, wyznaczając im termin do końca czerwca 2007 r.

Poręczyciele nie zapłacili. Wobec tego bank wystąpił przeciwko nim do sądu o zasądzenie wskazanej kwoty w nakazie zapłaty. Sąd I instancji uwzględnił to żądanie. Poręczyciele wnieśli zarzuty od nakazu zapłaty, ale bez skutku. Nakaz został utrzymany w mocy. Przegrali także w sądzie II instancji.

Szczególna gwarancja dla wierzyciela

O takim rozstrzygnięciu przesądził przede wszystkim wzgląd na art. 47 prawa wekslowego. Zasada w nim zapisana jest bowiem taka, że ten, kto weksel wystawił, przyjął, indosował lub zań poręczył, odpowiada wobec posiadacza solidarnie za zapłatę długu. Posiadacz weksla może dochodzić roszczeń przeciwko jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom bez potrzeby zachowania porządku, w jakim się zobowiązali. Co więcej, dochodzenie sądowe roszczeń od jednego dłużnika nie tamuje dochodzenia ich od innych, nawet następujących po dłużniku, przeciw któremu najpierw zostało skierowane dochodzenie sądowe. Takie ujęcie odpowiedzialności wekslowej ma dać wierzycielowi silną gwarancję spłaty długu.

W skardze kasacyjnej poręczyciele zarzucali naruszenie art. 38, 10, 17 i 46 prawa wekslowego z 1934 r. Twierdzili, że deklarację wekslową tylko przyjęli do wiadomości, ale nie godzili się na uzupełnienie weksla. Tłumaczyli, że byli przekonani, iż bank najpierw sięgnie po inne zabezpieczenia spłaty zaoferowane przez kredytobiorcę.

Podpis zgodą na zapłatę

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną, akceptując tym samym wcześniejsze wyroki.
- W sprawie chodzi o dość typową sytuację - mówił sędzia Wojciech Katner - gdy poręczyciel jest przekonany, że poręcza tylko grzecznościowo i wierzyciel najpierw sięgnie po zabezpieczenia spłaty udzielone przez dłużnika - wystawcę weksla. Nie zdaje sobie sprawy, że jest to abstrakcyjna czynność prawna i że pozycja poręczyciela wekslowego czy akceptanta jest taka sama jak wystawcy weksla. Nie ma takiej możliwości obrony jak w innych sytuacjach. Podpisanie deklaracji wekslowej przez poręczyciela to jej akceptacja i wyrażenie zgody na zapłatę długu. Odnosząc się do argumentu poręczycieli, że weksel wbrew art. 38 tego prawa nie został przedstawiony wystawcy do zapłaty, sędzia stwierdził, iż przepis ten nie powoduje niemożności wypełnienia weksla wobec poręczycieli.

Poręczając weksel, trzeba wiedzieć, że jeśli zajdą okoliczności uprawniające wierzyciela do jego wypełnienia, trzeba będzie płacić - zaznaczył sędzia (sygn. V CSK 288/09). ∑

Pretensje tylko do wystawcy

W art. 17 prawa wekslowego zapisano, że osoby, przeciwko którym dochodzi się praw z weksla, a więc także poręczyciele wekslowi, nie mogą wobec posiadacza weksla zasłaniać się zarzutami opartymi na swoich stosunkach osobistych z wystawcą, chyba że posiadacz, nabywając weksel świadomie, działał na szkodę dłużnika. Poręczyciele nie mogą więc zasłaniać się umową z wystawcą, że poręczenie będzie tylko grzecznościowe, bez żadnych konsekwencji wobec nich.

Już w przedwojennych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznał, że podniesienie takiego argumentu jest niedopuszczalne, nawet gdy posiadacz weksla wiedział o takiej umowie. Jednakże taka umowa jest wiążąca w stosunkach wystawca - poręczyciel. Słowem, może - jeśli zapłacił - się domagać zwrotu od wystawcy.

Izabela Lewandowska
Rzeczpospolita