Chcesz rozliczyć własną stratę, przejmij dochodową firmę

W obrocie gospodarczym często powiązane ze sobą kapitałowo spółki prowadzą pokrewną działalność, ale mają różną rentowność. Jeżeli jednak spółki nie funkcjonują w ramach tzw. podatkowej grupy kapitałowej (PGK), to straty spółki nierentownej nie można rozliczać z dochodami tej, która przynosi zyski. Z punktu widzenia całej grupy powstają wówczas niewspółmiernie duże obciążenia podatkowe. Mimo że dochodowość grupy jest niewielka. Jak temu zapobiec?

Jednym ze sposobów na rozliczenie strat jest połączenie obydwu spółek (rentownej i nierentownej) i prowadzenie działalności w ramach jednej firmy. Dla celów wewnętrznych można zawsze wyodrębnić w ramach spółki powstałej po połączeniu oddziały o określonej specjalizacji.

Połączenie spółek jest co do zasady neutralne podatkowo na dzień tej operacji. Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o CIT przy połączeniu dla spółki przejmującej nie stanowi dochodu z tytułu udziału w zyskach osób prawnych nadwyżka wartości otrzymanego majątku spółki przejmowanej ponad nominalną wartość udziałów przyznanych udziałowcom spółki przejmowanej. Wyjątkiem jest jedynie przejęcie spółki córki przez udziałowca, który posiada udział w jej kapitale mniejszy niż 10 proc.

Neutralność podatkowa fuzji może zostać zakwestionowana, jeśli transakcja nie ma uzasadnienia ekonomicznego, a jej głównym (bądź jednym z głównych) celem jest uniknięcie lub uchylenie się od opodatkowania (art. 10 ust. 4 ustawy o CIT). Tak więc przejęcie spółki dochodowej przez spółkę słabszą finansowo wymaga sporządzenia szczegółowego uzasadnienia ekonomicznego (dokument niezbędny także w świetle art. 501 kodeksu spółek handlowych). Jednym z argumentów może być opisanie, jakie korzyści można czerpać z połączonych zasobów majątkowych obydwu spółek.

Spółka mająca straty do rozliczenia powinna być spółką przejmującą. Zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 4 ustawy o CIT nie uwzględnia się bowiem przy ustalaniu dochodu m.in. strat spółek łączonych lub przejmowanych. Wynika z tego, że podatkowo mogą być rozliczane w przyszłości jedynie straty spółki przejmującej.

Naszym zdaniem z literalnego brzmienia art. 10 ust. 4 ustawy o CIT nie wynika możliwość kwestionowania przez organy podatkowe wykorzystania straty spółki przejmującej, jeżeli nawet zostanie dowiedzione, że połączenie nie jest „przeprowadzane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych”. Przepis ten bowiem odnosi się jedynie do dochodu do opodatkowania na dzień połączenia.

Spółki z o.o. Alfa i Beta, mające tego samego udziałowca (spółki siostrzane), prowadzą pokrewną działalność gospodarczą: produkcja poszczególnych rodzajów podzespołów telewizyjnych. Od kilku lat Alfa ma straty podatkowe (w latach 2006 – 2008 łącznie 10 000 000 zł straty), natomiast Beta osiąga wysoką rentowność na działalności gospodarczej (w latach 2006 – 2008 jest to 15 000 000 zł dochodu do opodatkowania). Prowadzenie działalności w ramach dwóch spółek kapitałowych doprowadziło do powstania znacznych – z perspektywy grupy – obciążeń podatkowych (zobowiązanie spółki Beta w latach 2006 – 2008 to 2 850 000 zł = 15 000 000 zł x 19 proc.), pomimo strat jednej z nich. Właściciel postanowił w 2009 r. połączyć obydwie spółki, przy czym spółką przejmującą powinna być Alfa. Transakcja ta będzie zasadniczo neutralna podatkowo na dzień połączenia, a dotychczasowe straty podatkowe spółki Alfa mogą być rozliczone z przyszłymi dochodami, co doprowadzi do redukcji obciążeń podatkowych.

Księgi spółki przejmowanej nie muszą być zamykane wtedy, gdy rozliczenie przejęcia następuje metodą łączenia udziałów (art. 12 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Nie dochodzi do zamknięcia ksiąg, a w konsekwencji zakończenia roku podatkowego spółki przejmowanej. Spółka przejmująca może więc bez problemu rozliczyć bieżące straty podatkowe (powstałe w trwającym roku podatkowym) spółki przejmowanej (tak interpretacja Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 22 lutego 2007 r., 1471/DPR2/423-187/06/AB).

Marcin Jamroży, Marcin Sobieszek
_ Autorzy są doradcami podatkowymi w Roedl, Jamroży, Majchrowicz-Bączyk, Smagowicz-Tokarz Kancelaria Prawna sp.k. _