Firmom trudno uniknąć zatorów płatniczych

Za poprzedniej dekoniunktury powstały ustawy istotne zwłaszcza dla dostawców towarów i usług oraz dla branży budowlanej. Miały wzmocnić pozycję firm mniejszych, słabszych ekonomicznie niż koncerny, deweloperzy i duże sieci handlowe. Rzadko kto z nich jednak korzysta. Nie dziwi to Justyny Szwech, radcy prawnego z kancelarii Lovells.

_ Dopóki relacje między kontrahentami są poprawne, nikt nie żąda gwarancji budowlanych _ - podkreśla Szwech.

Z przepisów wynika zresztą, że takie żądanie można zgłosić w każdym czasie. Co więcej, art. 3 ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane (DzU z 2003 r. nr 180, poz. 1758 ze zm.) przewiduje, że nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć prawa do żądania gwarancji zapłaty.

Z przepisów wynika, że brak wystarczającej gwarancji zapłaty jest przeszkodą w wykonywaniu robót budowlanych i uprawnia wykonawcę do żądania wynagrodzenia na podstawie art. 639 kodeksu cywilnego (czyli z przyczyn dotyczących zamawiającego). Dlaczego więc firmy budowlane rzadko korzystają z tego przywileju?

_ Instrument ten znajduje zastosowanie w sytuacjach konfliktowych, gdy chodzi o zapłatę lub o jakość wykonanych prac. Strony są wtedy świadome, że konflikt jest silny i że raczej w przyszłości nie będą już kooperować. W przypadkach, które ja znam, kontrahenci potem przestawali ze sobą współpracować _- mówi Szwech.

Należą się odsetki

Podobnie funkcjonują przepisy dla dostawców i kooperantów. Chodzi o ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (DzU z 2003 r. nr 139, poz. 1323 ze zm.). Odnosi się ona do większości transakcji dostaw towarów lub odpłatnego świadczenia usług zawieranych między przedsiębiorcami. Gdy w umowie strony przewidziały temin zapłaty dłuższy niż 30 dni, to wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres od 31. dnia do momentu zapłaty.

Obecnie odsetki wynoszą 13 proc. w skali roku. Warunkiem ich naliczenia jest, aby najpierw został dostarczony towar lub wykonana usługa, a także doręczona dłużnikowi faktura. Zbliżone zasady obowiązują także wtedy, gdy termin zapłaty nie został określony w umowie. Z tej ustawy - podobnie jak przy gwarancjach budowlanych - firmy także korzystają rzadko, choć nie był to pomysł autorski naszych posłów, ale wymóg unijnej dyrektywy 2000/35/WE. Powody niewykorzystywania tych przepisów są analogiczne: dostawcy i kooperanci to z reguły znacznie słabsze ekonomicznie podmioty niż zamawiający.

Wpis przedawnionego

Gdy nie zdołamy odzyskać swoich należności od dłużnika, zanim upłyną terminy przedawnienia (w biznesie dość krótkie), to pozostaje nam jeszcze jeden sposób. Możemy umieścić informację o dłużniku w rejestrach biur informacji gospodarczych (BIG). Andrzej Kulik z Krajowego Rejestru Długów podkreśla jednak, że mimo możliwości wpisania takiej wierzytelności i tak może być za późno, aby odzyskać pieniądze.

_ Im starszy dług, tym szanse jego wyegzekwowania są mniejsze _ - zaznacza Kulik.

W ciągu najbliższych miesięcy prawdopodobnie wejdzie w życie nowela przepisów o BIG. Nierzetelnych przedsiębiorców dłużników będą mogli umieszczać na czarnych listach także konsumenci. To rewolucja, bo teraz nie jest to możliwe.

opinia
Cezary Wiśniewski, partner zarządzający w kancelarii Linklaters

Przedsiębiorcy mają bogatą paletę instrumentów prawnych zawartych w różnych przepisach, które potencjalnie mogą zabezpieczyć ich należności u kontrahentów. Mankamentem jest w tym wypadku przewlekłość postępowania w sądach gospodarczych i egzekucji. Nie to jest jednak czynnikiem decydującym o powstawaniu zatorów płatniczych, ale różnica w potencjale ekonomicznym stron umowy. Trudno się więc dziwić, że dostawcy i kooperanci - będący z reguły słabszą ekonomicznie stroną umowy, wręcz nawet petentem - nie wykorzystują tych narzędzi nacisku. Dla nich użycie tych instrumentów może zakończyć się zwycięstwem, ale pyrrusowym, bo grozi zakończeniem wzajemnej współpracy.

Michał Kosiarski
Rzeczpospolita