Gdzie szukać dotacji na ochronę środowiska

Unia wychodzi naprzeciw przedsiębiorcom i instytucjom, które chcą wdrażać rozwiązania z zakresu ochrony środowiska i oferuje wsparcie - projekty takie finansowane są przez Unię na kilka sposobów. Jednym z nich jest dofinansowanie projektów realizowanych przez poszczególne państwa członkowskie z funduszy strukturalnych oraz z Funduszu Spójności. Dodatkowo został utworzony instrument finansowy na rzecz ochrony środowiska LIFE +, z którego finansowane są działania realizowane na terenie Unii Europejskiej i nie tylko. Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji to kolejna możliwość pozyskania dofinansowania na projekty, w których zastosowanie mają nowoczesne ekologiczne technologie. Działania dotyczące ochrony środowiska mogą być realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, a także poprzez Regionalne Programy Operacyjne.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko został podzielony na 15 priorytetów, z czego 8 bezpośrednio dotyczy projektów nakierowanych na ochronę środowiska: Priorytet 1: Gospodarka wodno-ściekowa. W ramach tego priorytetu możliwe jest zrealizowanie takich projektów jak: budowa i modernizacja systemów kanalizacji zbiorczej lub budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych. Priorytet 2: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. Priorytet ten przewiduje m.in. następujące rodzaje działań: stworzenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami, budowa składowisk, instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych, rekultywacja terenów powojskowych, zdegradowanych przez przemysł i górnictwo, zabezpieczanie osuwisk, budowa i modernizacja umocnień brzegowych. W ramach tego priorytetu możliwe jest uzyskanie dofinansowania na poziomie 85-100 proc. kosztów kwalifikowanych, minimalna wartość projektu to 20 mln zł. Priorytet 3: Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie
zagrożeniom środowiska. Projekty przewidziane w ramach tego priorytetu to m.in.: utrzymanie rzek nizinnych, rzek i potoków górskich oraz ich infrastruktury w dobrym stanie, budowa i modernizacja stanu technicznego urządzeń przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych, budowa i modernizacja systemów odprowadzania wód opadowych i roztopowych, stworzenie planów gospodarowania wodami, zakup specjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych, wsparcie techniczne krajowego systemu reagowania kryzysowego oraz ratowniczo-gaśniczego, budowanie i doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń naturalnych, wdrażanie nowych metod obserwacji i narzędzi wspomagających monitoring i ocenę stanu środowiska, wzmocnienie infrastruktury informacyjnej w zakresie diagnozy stanu wód. Projekty w ramach Priorytetu 3 mogą liczyć na dofinansowanie na poziomie 85-100 proc., a w zależności od konkretnego działania ich minimalna wartość może się wahać od 4 do 40 mln zł.

Priorytet 4: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska. Jednym z celów tego priorytetu jest rozpowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego objętych certyfikacją, dlatego działania realizowane w tym zakresie to wykonanie audytu niezbędnego dla uzyskania certyfikatu, uzyskanie certyfikatu, doradztwo związane z uzyskaniem certyfikatu, a ponadto: działania na rzecz zastępowania surowców pierwotnych surowcami wtórnymi z odpadów, ograniczania ilości wytwarzanych odpadów, ograniczenia energochłonności procesu produkcyjnego, ograniczenia wodochłonności procesu produkcyjnego poprzez zmianę technologii oraz inwestycje w nowoczesne urządzenia, budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podoczyszczalni ścieków przemysłowych, modernizacja lub rozbudowa instalacji spalania paliw i systemów ciepłowniczych, modernizacja urządzeń lub wyposażenie instalacji spalania paliw, budowa lub modernizacja instalacji do przekształcania odpadów oraz do zbierania lub magazynowania odpadów i
inne.

Maksymalny udział środków unijnych na projekty w ramach tego priorytetu wynosi, w zależności od działania, od 30 do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Beneficjentami mogą być małe i średnie przedsiębiorstwa realizujące duże projekty - ich minimalna wartość musi wynosić 8 mln zł, a maksymalna kwota wsparcia to 20 mln zł. Priorytet 5: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych. W ramach tego priorytetu możliwe jest zrealizowanie projektów polegających na: ochronie gatunków i siedlisk in-situ oraz ex-situ, budowie lub modernizacji małej infrastruktury służącej zabezpieczeniu obszarów chronionych przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów, budowie centrum/centrów przetrzymywania gatunków CITES, przywracaniu drożności i poprawie funkcjonowania korytarzy ekologicznych, zniesieniu lub ograniczeniu barier dla przemieszczania się zwierząt, opracowaniu dokumentacji niezbędnej do zarządzania obszarami specjalnej ochrony ptaków i specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000, opracowaniu
krajowych programów ochrony wybranych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, a ponadto: działania edukacyjne, kampanie informacyjno-promocyjne, imprezy masowe oraz konkursy i festiwale ekologiczne oraz ogólnopolskie lub ponadregionalne szkolenia. Maksymalny udział środków europejskich dla tego typu projektów wynosi 85-100 proc., a wartość projektów musi być nie mniejsza niż 400 tys. zł, ale nie może przekroczyć 25 mln euro.

Priorytet 9: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. Priorytet ten przewiduje m.in. budowę jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła spełniających wymogi dyrektywy 2004/8/WE, termomodernizację obiektów użyteczności publicznej wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, budowę farmy wiatrowej budowę elektrowni wodnej, budowę elektrowni na biomasę lub biogaz, budowę ciepłowni geotermalnej instalację kolektorów słonecznych, budowę zakładu do produkcji biokomponentów. Beneficjentami są m.in. przedsiębiorcy oraz samorządy, a dofinansowanie ze środków unijnych może wynosić od 50 do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Minimalna wartość projektu to 10 mln zł., nie może on jednak przekroczyć 50 mln zł. Pozostałe priorytety w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pośrednio związane są z ochroną środowiska - dotyczą one zazwyczaj projektów inwestycyjnych, jednakże muszą one być realizowane przy szczególnym uwzględnieniu ochrony
środowiska i zasobów naturalnych. Regionalne Programy Operacyjne i Life +

Oprócz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko istnieje również 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, jeden dla każdego z województw. Każdy z programów różni się od siebie i zawiera inne priorytety, jednakże każdy z nich przewiduje działania nakierowane na rozwój infrastruktury ochrony środowiska, zachowanie środowiska naturalnego oraz racjonalne wykorzystywanie zasobów naturalnych. Program LIFE + to jedyny instrument finansowy UE, który zajmuje się współfinansowaniem jedynie projektów dotyczących zagadnienia ochrony środowiska. Program LIFE + stanowi kontynuację Programu LIFE, który powstał w 1992 roku i składa się z trzech komponentów:
przyroda i różnorodność biologiczna - w jego ramach możliwe jest zrealizowanie projektów polegających na ochronie gatunków lub siedlisk priorytetowych sieci Natura 2000 oraz projektów przyczyniających się do powstrzymania procesu spadku różnorodności biologicznej; polityka i zarządzanie w zakresie środowiska - daje szansę na realizację projektów wspierających rozwój i wdrażanie nowych podejść, technologii, praktyk w zarządzaniu i gospodarowaniu środowiskiem - w tym wzrost udziału społeczeństwa w zarządzaniu i ochronie środowiska; informacja i komunikacja - umożliwia pozyskanie wsparcia na kampanie społeczne mające na celu zwiększenie świadomości w kwestiach związanych z ochroną środowiska, a także kampanie informacyjne i szkolenia w sprawie zapobiegania pożarom lasów.

W ramach Programu LIFE + nie ma możliwości ubiegania się o wsparcie projektów inwestycyjnych ze względu na jego ograniczony budżet (budżet Programu dla Polski na lata 2007-2010 wynosi 41 mln euro). Minimalna wartość projektu nie została określona, jednakże praktyka pokazuje, że preferowane są duże i ambitne projekty - średnia wartość projektu w krajach Unii wynosiła 2 mln euro. Beneficjentami mogą być wszystkie podmioty, które są zarejestrowane na terenie któregoś kraju członkowskiego Unii Europejskiej: instytucje publiczne oraz organizacje prywatne (komercyjne i niekomercyjne). Możliwa jest również realizacja projektu w ramach partnerstwa. Poziom dofinansowania z programu za pośrednictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wynosić może 45 proc. środków kwalifikowanych projektu dla przedsięwzięć dofinansowanych przez KE w 50 proc., a dla projektów dofinansowanych w wymiarze 75 proc. wartości projektu wynosi 20 proc. Wsparcie finansowe w ramach Programu LIFE + można otrzymać jedynie
wtedy, gdy projekt nie spełnia kryteriów innych mechanizmów finansowych Wspólnoty, a także gdy na dany projekt nie uzyskano dotychczas pomocy z tych instrumentów. Wsparcie w ramach Programu jest nie mniejsze niż 50 proc. wydatków kwalifikowanych, ale w niektórych przypadkach wysokość dofinansowania może wzrosnąć do poziomu 75 proc. (dot. Komponentu I). Wnioski o dofinansowanie w ramach Programu LIFE + można składać tylko raz w roku - w 2009 roku nabór trwał do 15 lipca i 17 sierpnia.

Kolejnym programem, który współfinansuje projekty dotyczące ochrony środowiska to Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme 2007-2013 - CIP). Jest on skierowany przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw i wspiera działania na rzecz szeroko pojmowanej innowacyjności - a w tym ekoinnowacyjność i nowoczesne technologie ekologiczne, a także na rzecz rozwoju i promowania efek¬tywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Program dzieli się na 3 programy szczegółowe: Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji, Program na Rzecz Wspierania Polityki Dotyczącej Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych, Inteligentna Energia - Program dla Europy, który przewiduje wsparcie dla projektów nastawionych na poprawę efektywności energetycznej oraz racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, promocję nowych i odnawialnych źródeł energii, jak również wspieranie dywersyfikacji jej źródeł.

Budżet wszystkich państw biorących udział w Programie Ramowym na lata 2007-2013 wnosi ponad 3.631 mln euro. Ponieważ pieniądze nie zostały przydzielone poszczególnym krajom, dofinansowanie zdobywają najlepsze projekty z całej Unii Europejskiej. Beneficjentami programu oprócz małych i średnich przedsiębiorstw są również: instytucje otoczenia biznesu, wyższe uczelnie, instytucje finansowe oraz samorządy. Program nie przewiduje finansowania „twardych’’ działań inwestycyjnych, a jedynie działania ,,miękkie”, które poprzez instytucje otoczenia biznesu dostępne będą dla przedsiębiorców. Ochrona środowiska jest priorytetem dla Unii Europejskiej, dlatego stworzono wiele programów, z których można korzystać, aby zrealizować proekologiczne rozwiązania. Należy pamiętać, że zachowanie środowiska naturalnego powinno być tak samo ważne dla każdego z nas i powinniśmy upowszechniać wdrażanie tego typu przedsięwzięć, zwłaszcza że do dyspozycji jest wiele opcji wsparcia finansowego.

Beata Mnich
Specjalista ds. funduszy unijnych w firmie Talento - fundusze europejskie.