KNF: prezydencki projekt ustawy frankowej może prowadzić do kryzysu finansowego (opis)

Kancelaria prezydenta poinformowała, że zapoznaje się szczegółowo z opinią KNF oraz że "uznaje wyliczenia komisji za podstawę do dalszych rozmów na temat ostatecznego kształtu regulacji".

We wtorek Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła własne stanowisko wobec przesłanego jej 15 stycznia prezydenckiego projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki, który ma rozwiązać problem kredytów frankowych.

Jak stwierdza komisja, dla przebadania skutków prezydenckiego projektu, wysłano ankiety do 58 banków i oddziałów zagranicznych instytucji kredytowych, czyli wszystkich banków posiadających w bilansie "należności walutowe od podmiotów niefinansowych". "Banki posiadające portfele kredytów/pożyczek podlegających ustawie mają znaczny udział w zagregowanych aktywach i kapitałach polskiego sektora bankowego: 88 proc. sumy bilansowej sektora i 90 proc. funduszy własnych sektora" - zwraca uwagę KNF.

Na potrzeby ankiet do przeprowadzenia restrukturyzacji banki wyznaczały dla kredytów "kurs sprawiedliwy" według kalkulatora zamieszczonego na stronie Kancelarii Prezydenta. Miały oszacować wpływ ustawy na swój wynik finansowy oraz pozycje kapitałową według czterech scenariuszy restrukturyzacji, dopuszczonych w projekcie. Dodatkowo uwzględniono dwa warianty kursu wymiany złotego na waluty obce - kursu z dnia 31 grudnia 2015 r. (Wariant A) i o 25 proc, wyższego (Wariant B).

"Obciążenie banków w następstwie restrukturyzacji kredytów/pożyczek objętych projektem ustawy w zależności od wariantu i scenariusza tworzy wysoki koszt dla banków" - stwierdza KNF, podsumowując wnioski z ankiet.

Dla bazowego wariantu kursów walut (Wariant A) obciążenia te, według komisji, są wysokie i w zależności od jednego z czterech scenariuszy wynoszą: 56,2 mld zł, 67,2 mld zł, 44,6 mld zł lub 66,9 mld zł.

Za najbardziej prawdopodobny, dodaje komisja, przyjęto scenariusz 4, dla którego "banki określały udział restrukturyzacji zgodnych ze scenariuszami 1-3 w zależności od charakterystyk portfeli kredytowych w tych bankach". Koszty restrukturyzacji w tym wypadku wyniosły 66,9 mld zł, a łączny współczynnik kapitałowy wynosi 10,56 proc.

Zdaniem KNF po ewentualnym wejściu prezydenckiej ustawy w życie, banki nie byłyby obciążane symetrycznie. "Istnieje grupa banków, dla których ubytek funduszy własnych jest istotny i poziomy funduszy własnych po dokonanej restrukturyzacji kredytów są istotnie niższe od poziomów wymaganych regulacyjnie" - głosi komisja.

Ponadto, jak twierdzi komisja, "przyjęta przez autorów projektu koncepcja prowadzi do silnego uprzywilejowania większości kredytobiorców walutowych z lat 2007-2008". Obciążenie banków z tytułu restrukturyzacji kredytów udzielonych w 2007 i 2008 r. stanowi bowiem około 69 proc. obciążeń, a obciążenie banków z tytułu restrukturyzacji kredytów udzielonych w innych latach niż 2007-2008 r stanowi około 31 proc.

W efekcie "beneficjentami korzyści restrukturyzacji są ci klienci, którzy zaciągnęli kredyty w CHF w latach 2007-2008", a "największe koszty z tytułu restrukturyzacji poniosą te banki, które aktywnie udzielały kredytów w CHF w latach 2007-2008, lub które nabyły inne banki posiadające portfele kredytowe z dużą liczbą mieszkaniowych kredytów walutowych udzielonych w latach 2007-2008".

W procesie realizacji restrukturyzacji mogą pojawić się okresowe zaburzenia na rynku walutowym, które mogą sprzyjać osłabieniu złotego - dodaje KNF.

Zaznacza, że dla 6 banków banków poziom współczynnika kapitałowego (TCR) zmniejszyłby się w wyniku wejścia w życie ustawy do wartości poniżej granicy 8 proc., a w przypadku 5 banków nastąpi obniżenie współczynnika poniżej 4 proc. "Są to banki istotne, ze względu na posiadanie aktywów w wysokości 344,7 mld zł, depozytów sektora niefinansowego w wysokości 208,5 mld zł oraz środków gwarantowanych w wysokości 137,8 mld zł. Pod względem depozytów klientów sektora niefinansowego oraz środków gwarantowanych banki te posiadają ok. 22 procentowy udział w sektorze bankowym" - stwierdza komisja.

"W scenariuszu 4B, wskazanym przez banki za najbardziej prawdopodobny, w przypadku wzrostu kursów walut, łączne obciążenia banków wzrastają do kwoty 103,4 mld zł. Stanowi to ok. 2/3 posiadanych przez sektor zasobów funduszy własnych" - informuje KNF.

W wariancie 2 obniżenie łącznego współczynnika kapitałowego (TCR) do wartości poniżej 4 proc. dotknie 6 banków, a ich łączny poziom aktywów wynosi aż 382,7 mld zł - dodaje.

"Obniżenie poziomu współczynnika wypłacalności (TCR) do wartości poniżej 50 proc. poziomu czyni istotne przesłanki dla likwidacji tych banków. W konsekwencji zagrożone stają się depozyty klientów sektora niefinansowego znajdujące się w bankach zagrożonych likwidacją" - ocenia KNF. Zaznacza, że koszty w takim przypadku poniesie budżet państwa.

Kancelaria prezydenta w opublikowanym na stronie internetowej oświadczeniu poinformowała, że "uznaje wyliczenia Komisji Nadzoru Finansowego za podstawę do dalszych rozmów na temat ostatecznego kształtu regulacji. Jednocześnie Kancelaria czeka na odpowiedź KNF na drugie pismo KPRP, dotyczące informacji o portfelach kredytów hipotecznych i sytuacji banków".

W komunikacie podkreślono, że "dla Kancelarii Prezydenta RP priorytetem jest pomoc kredytobiorcom, przy zachowaniu stabilności finansowej państwa i sektora bankowego". Poinformowano, że obecnie Kancelaria Prezydenta RP zapoznaje się szczegółowo z opinią KNF.

W połowie stycznia kancelaria prezydenta zaprezentowała zapowiadany w kampanii wyborczej Andrzeja Dudy projekt ustawy "o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki". Projekt przewiduje przeliczenie walutowego kredytu hipotecznego na złote po "sprawiedliwym" kursie.

Zakłada też trzy rodzaje restrukturyzacji kredytów: dobrowolną, przymusową i przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu. Projekt ma obejmować tych kredytobiorców, którzy wzięli walutowe kredyty mieszkaniowe na własne potrzeby. Nie będzie obejmować wykorzystujących kredyt w działalności gospodarczej.

Projekt został wysłany do KNF, który ma oszacować skutki finansowe tej regulacji.

Resort finansów wstępnie ocenił, że proponowane przez prezydenta rozwiązanie "wydaje się uczciwe z punktu widzenia relacji między kredytobiorcami złotowymi a frankowymi".

Z kolei Agencja Bloomberg cytowała w połowie lutego wicepremiera Mateusza Morawieckiego, że oczekuje on od Ministerstwa Finansów zaproponowania "zmienionej" wersji projektu ustawy o kredytach walutowych. Dzień później Morawiecki był pytany w RMF FM, czy propozycja prezydenta jest zagrożeniem dla polskiego systemu bankowego powiedział, że jeżeli prawdziwe są pierwsze wyliczenia kosztów przewalutowania, to tak. "Ten projekt prezydencki gdyby przeszedł, jeżeli prawdą są te pierwotne wyliczenia, z którymi mamy do czynienia, czyli 40 mld straty, byłby dużym zagrożeniem dla sektora" - wskazał.

W opublikowanym przez NBP raporcie o stabilności systemu finansowego bank centralny wyliczył, że bezpośredni koszt zwrotu spreadów walutowych i przeliczenia kapitału wszystkich kredytów po tzw. "sprawiedliwym kursie waluty obcej" przyjętym w prezydenckim projekcie ustawy o restrukturyzacji kredytów walutowych może sięgnąć 44 mld zł (NBP założył jednorazowe ujęcie w wyniku finansowym straty wynikającej z przeliczenia kapitału kredytowego). NBP podał, że biorąc pod uwagę szacunek kosztów restrukturyzacji, około 70 proc. sektora bankowego może zanotować stratę.

Prezydencki projekt został przedstawiony dokładnie w pierwszą rocznicę "czarnego czwartku". 15 stycznia 2015 r. szwajcarski bank centralny (SNB) podjął decyzję o uwolnieniu kursu franka wobec euro, co doprowadziło do paniki na rynku i skokowego umocnienia się szwajcarskiej waluty, m.in. wobec złotego.

Spowodowało to, że szereg właścicieli frankowych kredytów hipotecznych znalazło się w niezwykle trudnej sytuacji - wiele z tych kredytów miało w nowej sytuacji wskaźnik LtV przekraczający 100 proc., co oznaczało, że wartość hipoteki była niższa niż wartość kredytu. Wielu kredytobiorców miało też do spłacenia więcej, niż przed laty zaciągnęli.