Komisja Europejska nie lubi starterów?

Fenomenem polskiego rynku finansowego są funkcjonujące od około 20 lat fundusze pożyczkowe, które niezmiennie adresują kapitał zarówno dla rozpoczynających działalność gospodarczą, jak i mniejszych firm z dłuższym stażem.

Niestety w efekcie zaleceń Komisji Europejskiej część funduszy musiała podnieść oprocentowanie dla tzw. starterów, czyli firm rozpoczynających działalność gospodarczą. Zdaniem specjalistów można traktować jako dyskryminację osób uruchamiających firmy. Barbara Bartkowiak, prezes Stowarzyszenia Funduszy Pożyczkowych, poproszona o wyjaśnienie, z jakimi konsekwencjami muszą liczyć się te fundusze, które nie dostosowały się na czas do wymagań KE oraz ci przedsiębiorcy, którzy nieświadomie zaoszczędzili zapewniając sobie tańsze pożyczki, mówi, że kwestia kar jest nieuregulowana.

Małe jest gorsze?

_ Zawsze pracownicy funduszy mogą tłumaczyć, że udzielali pożyczek oprocentowanych na poziomie stopy rynkowej _ – twierdzi Bartkowiak.

Ponieważ w lipcu 2008 r. do części funduszy nie dotarła informacja o zmianie przepisów, dlatego niektóre placówki, aby uniknąć problemów, wystawiły zaświadczenia o udzieleniu pomocy publicznej, ponieważ przyznały pożyczki oprocentowane poniżej stopy referencyjnej.

_ Komisja Europejska zaleca, żeby w przypadku osób rozpoczynających działalność gospodarczą i prowadzących firmy maksymalnie 12 miesięcy, do stopy bazowej dodawać 4 pkt. proc. _– mówi pani prezes.

W lipcu 2008 r., kiedy Komisja Europejska poinformowała o nowych metodach ustalania stóp referencyjnych i oprocentowania pożyczek dla przedsiębiorców, w polskich funduszach pożyczkowych zapanował informacyjny zamęt. Komunikat KE był mało zrozumiały i przede wszystkim zaskakujący. Zalecano w nim różnicowanie oprocentowania w zależności od sytuacji danego przedsiębiorstwa. Wyższe ustalono dla osób uruchamiających działalność gospodarczą, tzw. starterów. Wbrew temu, że dotychczas uzyskiwali w funduszach najtańszy kapitał. Dezorientacja spowodowała, że jeszcze w grudniu 2008 r. w niektórych funduszach nie zmieniono warunków przyznawania pożyczek, tłumacząc się, że nie było jednolitego stanowiska w kwestii oprocentowania udzielanego kapitału. Pracownicy niektórych funduszy nie wiedzieli, ile punktów procentowych należy doliczyć do stopy bazowej, aby w przypadku nowo uruchamianych firm, czy małych przedsiębiorstw z kilkuletnią historią kredytową, przyznawany im kapitał nie został potraktowany jako pomoc publiczna.
Od kilku lat pożyczki zasilane z unijnego dofinansowania nie mogły być oprocentowane poniżej stopy referencyjnej. W przeciwnym razie traktowane musiałyby być jako pomoc publiczna.

Różne pożyczki, różne rygory

Kapitał oferowany w około 70 polskich funduszach pochodzi między innymi z unijnej pomocy (z tego źródła niebawem trafi do funduszy aż 800 mln zł, tj. ponad dwa razy więcej niż w latach 2004-2006) oraz z polskiego budżetu i prywatnych środków instytucji, przy których działają placówki pożyczkowe. Ich kapitał adresowany jest wyłącznie do przedsiębiorców, w szczególności zaliczanych do mikro i małych. Oferowane pożyczki naprawdę są tańsze, niż w bankach i łatwiej dostępne. Ponieważ wypłacane one są z różnych źródeł, nie wszystkie fundusze muszą stosować się do zasad wprowadzonych w lipcu przez KE. Mają one zastosowanie wyłącznie do pożyczek wypłacanych w ramach unijnego dofinansowania. W związku z tym może dojść do sytuacji, że jeden fundusz pożyczkowy oferuje kapitał z kilku linii pożyczkowych, a europejskie rygory dotyczą tylko jednego rodzaju pożyczki.

Prezes Polskiego Stowarzyszenia Funduszy Pożyczkowych rozesłała do funduszy interpretację unijnego komunikatu. Ponieważ w lipcu 2008 r. stopa referencyjna wynosiła 6,42 pkt. proc. a oprocentowanie pożyczek miało być uzależnione od sytuacji danego przedsiębiorcy, dlatego w piśmie PSFP radzono, by oprocentowanie nie było niższe niż 7,42 pkt. proc. W przypadku firm istniejących krótko należało do stopy bazowej, czyli 6,42 pkt. proc. doliczać nawet 4 pkt. proc. i w związku z tym osoby uruchamiające działalność lub prowadzące ją nie dłużej niż 12 miesięcy miały płacić odsetki na poziomie 10,42 pkt. proc. Jednak mniejszymi kosztami pożyczek należało obciążać doświadczonych przedsiębiorców z dobrą sytuacją finansową i w efekcie ustalone im oprocentowanie mogło wynieść 8-9 punktów procentowych.

Prowizje 1-3 procent

W kraju działa około 70 funduszy pożyczkowych, które oferują szybko i bez zbędnych formalności tani kapitał, najczęściej dla przedsiębiorców z określonego terenu, np. województwa. W zależności od placówki, oprocentowanie ich pożyczek w skali roku najczęściej waha się w granicach 7 – 12 pkt. proc. (górna granica odnosi się pożyczkobiorców rozpoczynających działalność gospodarczą). Zdarzają się również fundusze, na przykład w Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, które od wielu lat oferują przedsiębiorcom jeszcze tańszy kapitał. Oprocentowanie łódzkich pożyczek wynosiło na dzień oddawania tego tekstu do druku (lipiec 2009 r.) 2,50 pkt. proc. Większość funduszy adresuje kapitał do właścicieli mikro i małych firm, którzy mogą liczyć na nie więcej niż 120 tys. zł (są wyjątki). Pożyczki przyznawane są na pokrycie maksymalnie 80 proc. wartości planowanego przedsięwzięcia. Za korzystanie z kapitału pożyczkobiorcy płacą najczęściej jednorazowe prowizje wahające się od 1 do 3 proc. wartości pożyczki a jako
zabezpieczenie spłaty kapitału przedstawiają poręczenia osób trzecich albo wyspecjalizowanych funduszy.

Pożyczkodawcy przyjmują także m.in. hipoteki, zastawy, cesje. Oprocentowanie pożyczek w Funduszu Regionu Wałbrzyskiego dla starterów wynosi obecnie 8,53 pkt. proc. a dla przedsiębiorców z dłuższym stażem – 5,53 pkt. proc. Z kolei w Fundacji Wałbrzych 2000, która oferuje maksymalnie 120 tys. zł na okres 5 lat, pożyczkobiorcy (za wyjątkiem absolwentów i osób bezrobotnych) płacą odsetki w skali roku na poziomie 6,80 pkt. proc. Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych działająca w Opolu za korzystanie z pożyczek pobiera odsetki nie mniejsze niż 4,53 pkt. proc., ponieważ tyle wynosi obecnie stopa referencyjna. Ostateczna wysokość oprocentowania uzależniona jest jednak od oceny danego przedsiębiorstwa i w efekcie do 4,53 pkt. proc. doliczonych może być w ramach marży 0,6 – 10 pkt. proc. Pożyczki oferowane w fundacji adresowane są dla przedsiębiorców z województwa opolskiego i śląskiego, którzy maksymalnie mogą pożyczyć 120 tys. zł.

Nowa metoda Komisji

KE uważa, że nowa metoda ustalania stóp referencyjnych jest łatwa do zastosowania (w szczególności dla państw członkowskich w odniesieniu do środków objętych zasadą de minimis lub rozporządzeniami o wyłączeniach grupowych). Ustalono, że podstawą obliczania stopy referencyjnej jest jednoroczna stopa IBOR (międzybankowa oferowana stopa referencyjna – Inter-bank offered reference rate). Każdego roku będzie przeprowadzana aktualizacja stopy referencyjnej. Będzie obliczana na podstawie jednorocznej stopy IBOR zarejestrowanej we wrześniu, październiku i listopadzie poprzedniego roku. Ustalona wtedy stopa bazowa ma obowiązywać od 1 stycznia (w styczniu 2009 r. obowiązywała w Polsce stopa na poziomie 6,78 pkt. proc.; w lipcu wynosiła 4,53 pkt. proc.; od lipca 2008 r. do końca grudnia 2008 r. ta stopa wynosiła 6,42 pkt. proc.).

Dyskryminacja starterów

Barbara Bartkowiak, prezes Stowarzyszenia Funduszy Pożyczkowych: _ Uważam, że nie powinno być różnicowania, jakie zastosowała swoją decyzją Komisja Europejskie. Ryzyko jest podobne, jak w przypadku firm, które prowadzą działalność do roku, bądź w drugim przedziale – od roku do 3 lat. Jest to swoista dyskryminacja firm, które rozpoczynają działalność gospodarczą. _

Olga Gajda
Współpracowniczka ,,Funduszy Europejskich’’, współautorka poradników o pozyskiwaniu dotacji przez przedsiębiorców.