Na Forum debaty publicznej o sprawach wsi
W sprawach rolnictwa udaje się rozmawiać ponad konfliktami politycznymi - mówił prezydent Bronisław Komorowski podczas Forum debaty publicznej, na którym przedstawiono raport "Polska wieś 2014". Wynika z niego, że wieś znacznie się zmieniła, jest mniej zależna od rolnictwa.
Debata w Pałacu Prezydenckim była okazją do posumowania 25 lat przemian w rolnictwie i 10 lat obecności Polski w UE. Prezydent podziękował byłym ministrom rolnictwa za uczestnictwo w dyskusji. Jak mówił Bronisław Komorowski, "każda z ekip rządzących miała cząstkę odpowiedzialności i satysfakcji z głębokich zmian, które owocują tym, że sami rolnicy są zadowoleni z zachodzących zmian".
"Dzięki wysiłkowi wszystkich ministrów rolnictwa sprawy wsi poszły niesłychanie dobrze, bo w sprawach rolnictwa i polskiej wsi udaje się rozmawiać ponad konfliktami politycznymi" - dodał.
Prof. Walenty Poczta z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, jeden z autorów raportu, mówił, że polska wieś w ciągu 25 lat bardzo mocno się zmieniła, jest coraz mniej zależna od rolnictwa. "Odsetek pracujących w rolnictwie spadł z 25 proc. do ok. 13 proc., choć stale jest jednym z wyższych w UE" - zauważył. Z raportu wynika, że rola rolnictwa w gospodarce narodowej spadła, ale nadal jest ono istotnym sektorem, który wytwarza 4,1 proc. produktu globalnego i 3,5 proc. PKB.
W opinii autorów raportu struktura agrarna od 1989 r. nie zmieniła się w zadowalającym stopniu i "stale pozostaje wadliwa". Jest zbyt dużo gospodarstw małych i rozdrobnionych. Gospodarstw powyżej 50 ha jest niespełna 30 tys., co stanowi niecałe 2 proc. ogółu liczby gospodarstw w Polsce. Według raportu dotychczasowa polityka rolna w kraju nie wymusza odpowiednio szybkiej poprawy struktury rolnictwa, nie ma też mechanizmów powodujących przepływ ziemi z gospodarstw mało produktywnych - do bardziej efektywnych.
Twórcy raportu zwracają uwagę, że polityka rolna, także unijna, nie jest skuteczna wobec drobnych gospodarstw. Korzystają one z unijnego wsparcia, choć mają możliwości produkowania na rynek.
Zdaniem Walentego Poczty nie ma możliwości, by 1,5 mln gospodarstw rolnych w Polsce utrzymywało się z produkcji rolnej. Musi nastąpić dywersyfikacja dochodów; kluczową sprawą jest tworzenie miejsc pracy na wsi, lecz poza rolnictwem. Pozwoli to na zwiększenie dochodów mieszkańców wsi. Podkreślił też, że dochody rolników po akcesji Polski do UE wzrosły 2,5-krotnie, choć są nadal niższe niż mieszkańców miast.
Wzrósł prestiż zawodu rolnika. W 2013 r. 69 proc. Polaków uważało, że rolnik cieszy się "dużym poważeniem", w 1999 roku myślało tak tylko 39 proc. Polaków. Unijne dopłaty włączyły rolników do systemu bankowo-finansowego - mają oni konta bankowe, korzystają z kredytów bankowych.
Rolnicy doceniają korzyści z przynależności do Wspólnoty i są obecnie grupą, która w największym stopniu ten fakt akceptuje. Członkostwo Polski w UE popiera 85 proc. mieszkańców wsi, podczas gdy średnia dla kraju wynosi 81 proc.
Na wsi żyje ok. 40 proc. mieszkańców Polski i odsetek ten w ostatnich latach nieznacznie rośnie - wieś stała się bowiem atrakcyjnym miejscem zamieszkania, pomimo niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury.
Po 25 latach przemian ustrojowych i 10 latach członkostwa w UE można patrzeć optymistycznie na sprawy polskiego rolnictwa. Odgrywa ono istotną rolę w gospodarce narodowej. W kolejnych latach jego rozwój będzie bardziej zrównoważony, będzie ono dostarczało żywność, ale także uczestniczyło w ochronie środowiska. Nastąpi dalsza modernizacja produkcji, a struktura agrarna powinna się poprawiać - podsumował Poczta.
Odnosząc się do raportu prezydent Bronisław Komorowski zauważył, że niekorzystna struktura agrarna jest wynikiem zaszłości historycznych, a upadek Państwowych Gospodarstw Rolnych wynikał ze złego funkcjonowania tych przedsiębiorstw. Natomiast proces przystosowania do nowych warunków był bardzo trudny.
"W ciągu 25 lat były dwa momenty zwrotne - bankructwo PRL i dramatyczna sytuacja z utratą rynków zbytu i zderzenie się rolnictwa z regułami wolnego rynku oraz przystąpienie Polski do UE z szansą wejścia na wspólny rynek, konkurowania na nim i na pozyskanie środków na rozwój" - powiedział Komorowski.
Podsumowując dyskusję mówił, że jednym z istotnych problemów jest zmiana struktury agrarnej, a kolejnym - zwiększenie towarowości produkcji rolnej, co pozwoli na efektywniejsze konkurowanie na rynku. Trzeba też postawić na przedsiębiorczość na wsi i rozważyć możliwość zmiany systemu podatkowego, bo to może służyć przyspieszeniu przemian na wsi - zaznaczył Komorowski.
Raport pod redakcją naukową prof. Walentego Poczty i dr Iwony Nurzyńskiej z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN wydała Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. Pierwszy taki raport ukazał się w 2000 r.