Na ratunek MŚP

Kilkuprocentowe ujemne wahania koniunktury zmiatają z europejskiego rynku tysiące firm wraz z milionami miejsc pracy. Od dawna wiadomo, że Europa wobec sektora MŚP pozostaje nadal w stanie ciężkiego grzechu, na który składają się: wysoki poziom biurokracji, za mało elastyczny rynek pracy, wysoki poziomu klinu fiskalnego, horrendalne poziomy składek na ubezpieczenie społeczne, gigantyczny system koncesji, wymogów i zezwoleń. Jeżeli dotychczasowe tempo wdrażania inicjatyw dla sektora MŚP nie ulegnie zmianie, kłopoty czekają nas wszystkich.

Wyniki w dół

Sytuacja podmiotów gospodarczych w Polsce po I kwartale 2009 r. wyraźnie się pogarsza. Według danych podanych przez Ministerstwo Gospodarki wynik finansowy brutto przedsiębiorstw w I kwartale 2009 r. wyniósł 13,4 mld zł i obniżył się aż o 48 proc. Zmieniła się istotnie struktura wyniku brutto - zysk brutto wyniósł 29,9 mld zł, a strata brutto zwiększyła się aż 3-krotnie i wyniosła 16,5 mld zł. Oznacza to wręcz lawinowy przyrost firm ponoszących straty. Następuje silne zahamowanie inwestycji - spadek nakładów brutto na środki trwałe względem I kwartału 2008 r. zmniejszył się z 15,7 do 1,2 proc. Najbardziej skutki spowolnienia odczuwa przemysł - produkcja przemysłu w I kwartale obniżyła się o 10 proc. Wysoki kurs euro na razie pomaga naszym eksporterom, ale zabija tych w Europie. Jeżeli kraje Europy Zachodniej nie zrobią nic w celu osłabienia euro w ciągu najbliższych miesięcy, Stary Kontynent pogrąży się w jeszcze głębszych kryzysie, ciągnąc za sobą również polską gospodarkę. Zbyt silny kurs euro stacza
systematycznie unijną gospodarkę w otchłań importu i głębokie deficyty obrotów bieżących. Te okoliczności mogą przesądzić o pozostaniu gospodarek eurolandu głęboko w tyle za USA, Chinami, Japonią oraz Indiami na długie lata. Analitycy bankowi nigdy nie byli tak zgodni w swoich prognozach - euro będzie spadać. Jeżeli nie stanie się inaczej, MŚP wpadną w potężne tarapaty, a my wszyscy razem z nimi.

Dotacje 100 proc.

Należy pozytywnie przyjąć deklaracje płynące z Brukseli o możliwości finansowania z programów unijnych inwestycji realizowanych przez MŚP w 100 proc. Bez wątpienia finansowanie w 100 proc. powinno iść w parze z wypłacaniem dotacji unijnych w formie zaliczek w pełnej wysokości. Będzie to oczywiście mechanizm niesprawiedliwy dla tych firm, które dotychczas korzystały z funduszy unijnych na starych zasadach, ale zdecydowanie zdynamizuje alokacje funduszy i będzie stymulował gospodarkę antykryzysową. Forma refundacji poniesionych kosztów, w czasie kryzysu, powinna odjeść do lamusa - jest wręcz anachroniczna. Ograniczenie akcji kredytowej, rosnące zatory płatnicze, silny spadek produkcji, wzrost bezrobocia to wystarczające fakty, aby unijni i rodzimi biurokraci otrzeźwieli. Bez radykalnych działań nie można liczyć na konkretne i namacalne efekty. Jeżeli politycy nie doprowadzą do pełnej i jak najszybszej realizacji tej inicjatywy - skala problemów jakie mogą powstać na skutek bezczynności będzie katastrofalna.

Inicjatywy dla MŚP

Nie wszystko jednak wygląda aż tak źle. Podjęto wiele ważnych inicjatyw, które już zmieniły sytuację MŚP - ten kierunek wymaga dalszej konsekwentnej realizacji i przywództwa. Do największych osiągnięć należy zaliczyć wprowadzenie europejskiej definicji MŚP, mapę drogową SEPA, dyrektywę PSD, strategię lizbońską i przede wszystkim Small Business Act (SBA). Zwłaszcza ten ostatni dokument wprowadzający 10 zasad na szczeblu wspólnotowym i krajowym silnie przełożył się na konkretne działania w celu poprawy środowiska działania MŚP, czego owocem jest tak długo oczekiwane "jedno okienko"; do założenia działalności gospodarczej, jak i wiele innych wniosków legislacyjnych. W najbliższym czasie należy spodziewać się dalszych udogodnień.

Badanie Flash Eurobarometer z 2007 r. dotyczące ducha przedsiębiorczości wykazało, że tylko 45 proc. Europejczyków chciałoby pracować na własny rachunek, w porównaniu z 61 proc. w USA. Europejski system kształcenia i przygotowania do bycia przedsiębiorcą pozostawia wiele do życzenia. Unijne MŚP wciąż odnotowują niższą produktywność i wolniejszy wzrost niż ich odpowiedniki w USA. Europa silnie już postawiła na MŚP - w latach 2007-2013 UE wyda na wsparcie dla MŚP 13,5 mld euro. Szacuje się, że w ciągu najbliższych 10 lat na emeryturę przejdzie 6 mln osób właścicieli małych firm, Europa nie może sobie pozwolić na utratę tych firm ze względu na trudności w przenoszeniu własności przedsiębiorstw lub braku uznania dla tradycyjnej roli przedsiębiorstwa rodzinnego.

W jednym przypadku na cztery likwidacja MŚP jest spowodowana głównie opieszałością ze strony administracji publicznej w dokonywaniu płatności. Obecna "zapaść kredytowa" może mieć nieproporcjonalnie negatywny wpływ na MŚP, jako że więksi klienci naciskają na mniejszych dostawców, aby ich warunki obejmowały bardziej odległe terminy płatności, w związku z czym konieczny jest przegląd dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/35/WE z 29 czerwca 2000 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych oraz wezwanie państw członkowskich do podniesienia kultury płatności w ich administracjach publicznych poprzez m.in. wprowadzenie na szczeblu wspólnotowym ujednoliconych terminów płatności, w miarę możliwości skróconych w przypadku płatności na rzecz MŚP, oraz kar w przypadku przekroczenia tych terminów.

Redukcja kosztów płatności

Nie bez znaczenia dla MŚP są wysiłki podejmowane przez Europejską Radę ds. Płatności (EPC - European Payment Council) w celu realizacji szczytnych założeń wyznaczonych przez mapę drogową (Roadmap 2004-2010) w ramach SEPA (Single Euro Payment Area) - obszaru obejmującego swoim zakresem 29 krajów (25 krajów Unii Europejskiej wraz z Norwegią, Szwajcarią, Islandią i Liechtensteinem). EPC wyznaczyła nowe standardy dla usług bankowych, które w efekcie pozwolą zaoszczędzić nawet do kilku procent unijnego PKB, które pożerają opłaty bankowe oraz instytucji pośredniczących w rozliczeniach. Nowe usługi jak standard EMV dla kart płatniczych, SEPA Credit Transfer (tani transgraniczny przelew w ramach strefy euro) oraz przewidywane wdrożenie od listopada tego roku SEPA Direct Debit (paneuropejskiego polecenia zapłaty) również z jego specjalnie dedykowaną w relacjach biznesowych odmianą B2B - Business to Business, to bez wątpienia kroki w dobrą stronę w celu poprawy sytuacji MŚP.

Negatywnie należy ocenić odłożenie przez KIR SA podjęcia decyzji o wdrożeniu SEPA Direct Debit do maja 2010 r. Działania EPC mające na celu przygotowanie do wprowadzenia i rozwijania nowych form rozliczeń w obrocie bankowym w przyszłości, wychodzących naprzeciw potrzebom rynkowym, takich jak Elektroniczna Prezentacja i Płatności Rachunków - Electronic Bill Presentment and Payment (EBPP) oraz podpisy elektroniczne (E-mandate) mają fundamentalne znaczenie dla dalszego rozwoju i kształtowania się obszaru aktywności MŚP. Dla poprawy dalszej dostępności i liberalizacji w zakresie usług bankowych na rynku europejskim niezbędna jest jak najszybsza implementacja do prawa polskiego dyrektywy o usługach płatniczych PSD (Payment Services Directive) - ostateczny termin upływa w listopadzie 2009 r. Wdrożenie zasad PSD pozwoli na stworzenie nowoczesnych i zharmonizowanych ram prawnych koniecznych do budowy zintegrowanego rynku płatności, który umożliwia szybsze i łatwiejsze dokonywanie płatności w całej UE poprzez
usunięcie przeszkód prawnych, które blokują rozwój tego rynku. Następstwem pełnego wdrożenia PSD oraz rozwiązań SEPA będzie redukcja kosztów dla konsumentów oraz poprawa wydajności całej gospodarki. Dyrektywa PSD wprowadza jednolity zestaw zasad dla wszystkich dostawców usług płatniczych w Europie. PSD ustala m.in. standard w zakresie czasu wykonania transakcji: wszelkie przelewy bez zastosowania konwersji waluty muszą być wykonane najpóźniej do końca następnego dnia roboczego, tzw. zasada "D+1" będzie obowiązywać od 2012 r. - od momentu transpozycji przepisów dyrektywy do prawa krajowego do roku 2012 będzie obowiązywać zasada 3 dni. Wprowadzenie zasady transferu pełnej kwoty oznacza, że pełna kwota oznaczona w zleceniu powinna zostać przekazana beneficjentowi bez żadnych potrąceń. SEPA obejmie wszystkie płatności dokonywane w euro, co obecnie stanowi 70 proc. dokonywanych rozliczeń w Europie.

Wpływ SEPA na MŚP

Wiele polskich MŚP aktywnie uczestniczy w obrocie zagranicznym, to co stanowi dla nich główny problem to: brak jednolitych ram prawnych, nieznajomość czasu realizacji transakcji, różne rodzaje numeracji rachunków bankowych, nieznajomość opłat i prowizji, nieznajomość zasad bezpieczeństwa transakcji, brak jednorodnych instrumentów, utrudniona możliwość elektronicznego fakturowania, ograniczony wybór usług, często nadal występujący mało zautomatyzowany proces przetwarzania płatności, liczne bariery transgraniczne dla biznesu elektronicznego. SEPA reorganizuje i liberalizuje rynek czyniąc go przyjaznym dla MŚP.

Zgodnie z badaniami Capgemini na zlecenie Komisji Europejskiej potencjalne korzyści z wykorzystania SEPA do 2012 r. wyniosą 123 mld euro, a jeżeli wykorzystamy platformę SEPA do rozwoju e-invocingu można uzyskać nawet 238 mld euro. Rozwiązania SEPA przyczynią się do redukcji kosztów w ramach tzw. łańcucha finansowego. Dotychczas większość wymienianych komunikatów funkcjonowała w różnych formatach, jak Edifact, SWIFT, iDoc czy innych różnych lokalnych wersjach bardzo ograniczały interoperacyjność systemów i rozwiązań, co uniemożliwiało optymalizację zarządzania finansami firmy. W ramach SEPA zostanie zastosowany jeden wspólny standard XML UNIFI ISO 20022, będący bazą transferów SEPA. Komunikaty w formie XML pozwolą na szeroką integrację systemów informatycznych, wykorzystanie rekoncyliacji oraz przetwarzania bezpośredniego STP - Straight Through Processing. Obecnie 70 proc. kosztów operacji wynika z manualnego przetwarzania i uzgadniania danych.

W nowym środowisku SEPA znacznie wzrośnie w opinii specjalistów rola tzw. payment factories - platform spełniających rolę centralizacji i optymalizacji zarządzania finansami firmy, pozwalających na automatyzację procesów, zwiększenie płynności, ograniczenie liczby banków oraz ilości rachunków bankowych. SEPA zdynamizuje tzw. SSC (Shared Services Centres) - centra usług wspólnych, w ramach których funkcjonują nie tylko payment factories, ale również IT, HR i inne - ten model służy poszczególnym działom korporacji dostarczających usługi poszczególnym działom. 31 grudnia 2010 r. wszystkie karty będą musiały być zgodne ze standardami SEPA.

Jak przedsiębiorcy powinni się przygotować do SEPA? Zbieraj identyfikatory IBAN i kody BIC swoich klientów i kontrahentów. Wystawiając fakturę każdorazowo umieszczaj swój IBAN i BIC. Dostosuj systemy ERP do formatu IBAN i kodu BIC oraz w szczególności do stosowania formatu XML. Przegląd polityki MŚP

Ministerstwo Gospodarki ogłosiło przeprowadzenie przeglądu polityki dla MŚP. W czerwcu odbyło się w Warszawie ważne spotkanie grupy roboczej ds. MŚP i Przedsiębiorczości OECD (Working Party on Small and Medium-sized Enterprises & Entrepreneurship - WPSMEE), która jest międzynarodowym forum wysokiego szczebla, zajmującym się polityką wobec małych i średnich firm. WPSMEE pracuje na rzecz wspierania przedsiębiorczości i zwiększania potencjału małych podmiotów gospodarczych, przeprowadzając przeglądy polityki poszczególnych krajów oraz promując najlepsze praktyki w takich dziedzinach jak: warunki prowadzenia działalności gospodarczej, globalizacja, finansowanie MŚP, innowacje, szkolenia, dostęp do rynków, podatki, e-biznes, przedsiębiorczość kobiet. Obecny na spotkaniu wiceminister gospodarki Rafał Baniak podkreślił, że jednym z priorytetowych działań rządu w obliczu światowego kryzysu jest rozwój przedsiębiorczości - "Podejmowane przez nas działania zmierzają do stworzenia klimatu sprzyjającego wzrostowi liczby
firm, ich inwestycji i ekspansji na rynki zagraniczne". Wiceminister poinformował, że wkrótce zostanie przeprowadzony przegląd polityki dotyczącej rozwoju MŚP, którego celem będzie ocena jakości prowadzonej polityki na rzecz przedsiębiorczości. Wyniki przeglądu będą miały decydujący wpływ na kierunki polskiej polityki wobec MŚP.

Postawmy na MŚP

Należy zrobić wszystko, aby w jak najszerszy sposób wcielić w życie postanowienia rezolucji Parlamentu Europejskiego z 10 marca 2009 r. w sprawie programu Small Business Act. Należy bezwzględnie ograniczyć zjawisko nadregulacji tzw. gold-plating, bowiem to właśnie nadmierna biurokracja pochłania bardzo dużo energii przedsiębiorcy w codziennym funkcjonowaniu - nie przynosząc w zamian żadnej wartości dodanej. Chcesz mieć mleko, nie zabijaj krowy. Według danych Eurostatu 91,5 proc. europejskich przedsiębiorstw zatrudniało w 2003 r. poniżej 10 osób, jeżeli stworzymy warunki w których każda z firm będzie w stanie zatrudnić tylko jedną osobę więcej, rozwiąże to problemy z bezrobociem. Zamówienia publiczne odpowiadają za około 17 proc. PKB UE - należy wzmocnić dostęp MŚP do zamówień publicznych poprzez szersze wykorzystanie e-zamówień, dostosowanie wielkości zamówień, zmniejszenie obciążeń administracyjnych i finansowych w procedurach przetargowych, zapewnianie odpowiednich i proporcjonalnych kryteriów kwalifikacji
do danego przetargu, zwiększenie dostępu MŚP do informacji o postępowaniach przetargowych, zharmonizowanie wymaganych dokumentów.

Nadal brakuje rozporządzenia ustanawiającego statut europejskiej spółki prywatnej (ESP), która będzie mogła zostać utworzona i prowadzić działalność na tych samych, jednolitych zasadach we wszystkich państwach członkowskich włączając w to obecne dyrektywy dotyczące podatku od przedsiębiorstw. Jedynie 8 proc. wszystkich MŚP jest zaangażowanych w działania transgraniczne, co ogranicza możliwości wzrostu rynku wewnętrznego. Państwa członkowskie jak najszybciej muszą zaimplementować dyrektywy o usługach przy szczególnym zwróceniu uwagi na MŚP. Komisja Europejska powinna jak najsilniej promować stosowanie nowych technologii takich jak format elektroniczny XBRL (eXtensible Business Reporting Language), przedstawiając mapę drogową wprowadzenia w Unii Europejskiej powszechnej sprawozdawczości opartej na technologii XBRL.

Należy przełamać impas na drodze do wprowadzenia wspólnotowego patentu - uzyskiwanego przy wykorzystaniu w trybie roboczym języka angielskiego. Niezbędne jest ograniczenie kosztów przedłużenia patentów i rozszerzenie ich zakresu terytorialnego. Strategia lizbońska umieściła MŚP w swoim samym centrum, proponując szerokie zastosowanie podejścia partnerskiego. Obecnie nadszedł czas, aby potwierdzić centralne miejsce MŚP również w polskiej polityce, aby urzeczywistnić wizję szefów państw i rządów UE z 2000 r., czyli stworzyć w naszym kraju światowej klasy otoczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Obejmując przewodnictwo w UE możemy zrobić bardzo wiele na rzecz MŚP, co stanowi żywotną szansę dla naszej wspólnej przyszłości. Jak ją wykorzystamy, będziemy mogli się o tym przekonać już niedługo. Pomysłów nie brakuje, wyzwanie stanowi sposób realizacji.

Piotr Cirin