Od jakich usług nie zapłacisz VAT w Polsce

Zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy o VAT dla wielu usług – wymienionych w ust. 4 tego przepisu – świadczonych przez polskich podatników na rzecz:

- osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z siedzibą lub miejscem zamieszkania na terytorium państwa trzeciego, lub
- podatników z siedzibą lub miejscem zamieszkania na terytorium innego niż Polska kraju Wspólnoty
– przyjmuje się, że miejscem świadczenia, a więc i opodatkowania jest miejsce, gdzie usługobiorca posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w razie jego braku stały adres lub miejsce zamieszkania.

Usługi te nie podlegają więc VAT w Polsce (ich cena jest równa wartości netto). Od 1 grudnia 2008 r. na skutek nowelizacji ustawy o VAT zmieniły się przepisy określające katalog takich usług.

Pierwsza zmiana polega na tym, że w art. 8 ustawy dodano ust. 4 o następującej treści: „Przy określaniu miejsca świadczenia usług, o którym mowa w art. 27 i 28, usługi są identyfikowane za pomocą klasyfikacji statystycznych, jeżeli dla tych usług przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne”.

Nie tworzy on nowego stanu prawnego. Zarówno obecnie, jak i przed 1 grudnia ubiegłego roku ustawodawca definiował usługi na trzy sposoby:

- poprzez opisanie ich w ustawie (tak jest np. w wypadku usług elektronicznych i usług turystyki),
- poprzez podanie odpowiednich symboli statystycznych,
- poprzez podanie jedynie nazwy konkretnej usługi (np. usługa przetwarzania danych i dostarczania informacji).

Brak symboli statystycznych przy konkretnych usługach oznaczał i oznacza również obecnie, że ustawodawca ich zakres widzi szerzej, niż jest to podane w klasyfikacji statystycznej dotyczącej danej usługi. Nowy przepis uściśla więc jedynie dotychczasowe regulacje, tak aby już nikt nie usiłował definiować usługi wymienionej w ustawie bez symbolu statystycznego, odnosząc się do grupowań statystycznych.

Od 1 grudnia został też zmieniony katalog usług (art. 27 ust. 4 pkt 3), których miejsce świadczenia, a więc i opodatkowania jest poza Polską. Przepis ten wymienia obecnie usługi: doradcze, inżynierskie, prawnicze, księgowe oraz usługi podobne do tych usług, w tym w szczególności:

- doradztwa w zakresie sprzętu komputerowego (PKWiU 72.1),
- doradztwa w zakresie oprogramowania (PKWiU 72.2),
- prawnicze, rachunkowo-księgowe, badania rynków i opinii publicznej, doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (PKWiU 74.1),
- architektoniczne i inżynierskie (PKWiU 74.2), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1,
- w zakresie badań i analiz technicznych (PKWiU 74.3).

W nowym pkt 3a do katalogu tego dodano: usługi przetwarzania danych, dostarczania informacji oraz usługi tłumaczeń.

Co to oznacza Tę zmianę należy uznać za istotną. Co do zasady, ustawodawca odchodzi od definiowania usług według klasyfikacji statystycznych, wymieniając je jako przykładowe.

Jest to próba dostosowania polskich przepisów o VAT do regulacji unijnych. W dyrektywie UE o VAT jest jednak mowa o usługach konsultantów, inżynierów, firm konsultingowych, prawników czy też księgowych, czyli jest to ujęcie podmiotowe. Polski ustawodawca natomiast stosuje podejście przedmiotowe mówiąc o usługach doradczych, inżynierskich, prawniczych czy też księgowych.

Z kolei nowo dodany pkt 3a obejmuje usługi, które przed 1 grudnia były wymienione w ustawie, ale po nowelizacji pkt 3 po prostu przestały się w nim „mieścić”.

Reasumując, nowelizacja znacząco zwiększyła zakres usług, które – świadczone dla osób zagranicznych – nie podlegają VAT w Polsce. Zmiana ta raczej nawiązuje do unormowań unijnych, niż je wprowadza do prawa polskiego. Ponieważ pojęcia usług doradczych, inżynierskich, prawniczych i księgowych nie zostały zdefiniowane w ustawie, pozostaje się jedynie domyślać, kto może je wykonywać i jaki jest ich zakres. Zaowocuje to zapewne wieloma sporami podatników z organami podatkowymi.

Andrzej Biedacha
Autor jest doradcą podatkowym, prowadzi Kancelarię Doradztwa
Podatkowego Tax w Lublinie