Opodatkowanie VAT umów zlecenia i o dzieło

Od 1 maja weszły w życie nowe przepisy o VAT. Co to znaczy dla osób wykonujących prace na umowę zlecenia i umowę o dzieło? Na Wasze pytania odpowiadał Krzysztof Tomaszewski z "Gazety Prawnej".

*Krzysztof Tomaszewski * - zastępca kierownika działu podatki „Gazety Prawnej”. Od wielu lat zajmujący się tematyką związaną z podatkami. Autor wielu publikacji dotyczących stosowania w praktyce regulacji podatkowych.

Które umowy o dzieło zostały opodatkowanie podatkiem VAT?
Krzysztof Tomaszewski: Do 30 kwietnia 2004 roku, gdy obowiązywała poprzednia ustawa o VAT, nie było problemów z opodatkowaniem umów zlecenia ani umów o dzieło. Problemy pojawiły się w momencie wejścia nowej ustawy o VAT. Zaczęła ona obowiązywać od 1 maja 2004, z art. 15 tej ustawy można było wywnioskować, że jeżeli prace wykonywane są osobiście przez osobę fizyczną m.in. na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło przez osobę mającą zarejestrowaną własną firmę, w ramach samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej, to są one objęte VAT.

W ustawie jednocześnie określone czynności nie zaliczono samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej, co oznaczało, że nie podlegają VAT. Za samodzielną działalność gospodarczą nie były uznawane m.in. czynności wykonywane przez osobę fizyczną na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem Cywilnym można było stosować przepisy dotyczące umowy zlecenia albo umowy o dzieło - jeżeli umowę taką zawarto z pracodawcą, z którym dana osoba pozostawała w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonywano pracę na rzecz pracodawcy, z którym dana osoba pozostawała w stosunku pracy.

W praktyce przepis ten oznaczał, że wynagrodzenia wypłacane przez pracodawcę osobie fizycznej zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy zlecenia czy o dzieło nie podlegało VAT.

Były jednak w ustawie kwestie sporne. W ustawie nie zaliczano do samodzielnej działalności gospodarczej czynności, z tytułu których dochody były wymienione w art. 13 pkt. 2 - 8 ustawy o PIT, jeżeli wykonujące je osoby związane były ze zlecającym prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny dotyczący warunków wykonania, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie czynności.

We wspomnianym artykule 13 pkt. 2 - 8 ustawy o PIT mowa jest m.in. o umowach zlecenia i umowach o dzieło. Sformułowania te budziły wątpliwości i były przedmiotem wyjaśnień organów podatkowych, w jednym z takich wyjaśnień stwierdzono, że jeżeli z umów zlecenia wynika podporządkowanie usługodawcy co do warunków wykonywanych czynności, wymóg osobistego świadczenia czynności oraz obciążenie podmiotu zatrudniającego odpowiedzialnością za czynności usługodawcy, to umowy takie będą wyłączone z ustawy o VAT. Jeżeli natomiast w umowie zlecenia czy o dzieło podatnik nie określi tych elementów, to będą one podlegać VAT.

Ponieważ ówczesne regulacje w dalszym ciągu sprawiały kłopoty interpretacyjne zostały znowelizowane. Nowe przepisy dotyczące tych kwestii weszły w życie 1 czerwca 2005 r. Wynika z nich, że praca na umowę zlecenia czy o dzieło nie podlega VAT, jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby są związane ze zlecającym więzami tworzącymi stosunek prawny co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Jeżeli więc zostaną spełnione te warunki to tego rodzaju prace wykonywane na zlecenie nie powinny podlegać VAT. Gdzie można znaleźć nową wykładnię prawną regulującą płacenie podatku VAT w przypadku usług świadczonych na podstawie umowy o dzieło i zlecenia?
Podstawowe przepisy zawarte są w ustawie z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr. 54, poz. 535 z pózn. zm.), przepisy wykonawcze do tej ustawy zawarte są w kilku rozporządzeniach. Natomiast z urzędowymi interpretacjami urzędów skarbowych i izb skarbowych dotyczących m.in. kwestii dotyczących VAT od umów zlecenia i umów o dzieło można się zapoznać na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.

Czy podatnik świadczący usługi z tytułu umowy zlecenia na rzecz swojego pracodawcy (z którym łączy go stosunek pracy) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest obowiązany odprowadzić VAT od czynności wykonywanych na podstawie umowy zlecenia?
Generalna zasada jest taka: jeżeli pracownik nie prowadzi działalności gospodarczej i wykona określoną pracę na rzecz swojego pracodawcy i to pracodawca ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich jako zlecający wykonanie tych czynności oraz łączy go z wykonującym pracę pracownikiem stosunek prawny co do warunków wykonania tych czynności i wynagrodzenia, to taka umowa nie podlega VAT.
Jeżeli natomiast prace na umowę zlecenia wykonuje osoba mająca zarejestrowaną własną firmę, w ramach samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej i ponosi odpowiedzialność za wykonanie prac wobec osób trzecich, to takie czynności podlegają VAT.

Jeśli pracodawca zawarł z własnym pracownikiem umowę o dzieło czy umowę zlecenia, to jakiej wysokości zaliczkę na podatek powinien potrącić? I od czego ta wysokość zależy?
Obowiązki pracodawcy dotyczące odprowadzania zaliczek uregulowane są w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co do zasady, na płatniku, w tym przypadku pracodawcy, ciąży obowiązek odprowadzenia zaliczek, po uwzględnieniu przewidzianych w ustawie kosztów uzyskania przychodów.

Czytałam, że Ministerstwo Finansów stwierdziło, że każda umowa-zlecenie ma być rozpatrywana indywidualnie przez wystawiającego. To on właściwie decyduje, czy od umowy trzeba czy też nie zapłacić podatek. A jeżeli nie zgadzam się z jego interpretacją, to gdzie mogę interweniować?
Jeżeli podatnik ma wątpliwości, to może zwrócić się z wnioskiem o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej do właściwego Urzędu Skarbowego. Zastosowanie się do wyjaśnień zawartych w interpretacji Urzędu Skarbowego pozwoli podatnikowi uniknąć ewentualnych problemów z rozliczeniami podatkowymi, w tym również dotyczącymi VAT.

Pracuję w firmie na etacie. Moja firma zleciła mi wykonanie kilku dodatkowych ekspertyz w ramach dodatkowej umowy-zlecenie. Robię to po godzinach i w firmowym biurze oraz na firmowym sprzęcie. Czy od tej umowy trzeba zapłacić VAT?
Jeżeli są spełnione warunki wymienione w pytaniu, a z tytułu wykonywania tych czynności osobę pracującą na etacie łączą ze zlecającym więzy prawne tworzące stosunek prawny dotyczący warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich, to taka umowa zlecenia nie podlega VAT. Podobno za brak ewidencji VAT podatnika mogą spotkać nieprzyjemności. Jakie?
Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującym art. 113 ust. 1 zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tysięcy euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Z kolei zgodnie z art. 13 ust. 9 podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności w trakcie roku podatkowego jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży m.in. wspomnianej kwoty 10 tysięcy euro. Wg natomiast art. 109 ustawy o VAT, podatnicy zwolnieni od podatku na podstawie wspomnianego art. 113 ust. 1 i 9 są zobowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. W przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi takiej ewidencji, lub prowadzi ją w sposób nierzetelny, naczelnik Urzędu Skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa wartość
niezaewidencjonowanej sprzedaży w drodze szacowania i ustala podatek przy zastosowaniu stawki 22% bez prawa obniżenia kwoty podatku należnego.

Jestem zatrudniona na umowę o pracę. Zawarłam też umowę zlecenia z inną firmą. Jednocześnie jestem zarejestrowanym podatnikiem VAT. Czy od zlecenia muszę płacić VAT?
Jeszcze raz warto podkreślić, że gdy prace wykonywane są osobiście na podstawie np. umowy zlecenia lub o dzieło przez podatników mających zarejestrowane własne firmy, w ramach samodzielnej działalności gospodarczej, to są objęte VAT. Podatek trzeba rozliczać po przekroczeniu wspomnianej już kwoty stanowiącej równowartość 10 tysięcy euro.

Czy osoba fizyczna, która pracowała na zlecenie, ale, mimo takiego obowiązku, nie wystawiała faktur VAT, może to zrobić po kilku miesiącach od wykonania czynności opodatkowanych? Czy firma, która zleciła jej usługi, może teraz odliczyć VAT wynikający z faktur wystawionych z takim opóźnieniem?
Jeżeli mimo obowiązku nie wystawiano faktur VAT i nie rozliczano podatku, to podatnik powinien jak najszybciej wywiązać się ze swoich obowiązków wobec Urzędu Skarbowego. Jeżeli w takiej sytuacji doszło do powstania zaległości podatkowej VAT, to należy ją uregulować wraz z odsetkami.

Jestem studentem. Pracują na umowę zlecenia w firmie zajmującej się dostawą pizzy. Rozwożę ją do wskazanych przez firmę klientów przy użyciu firmowego motoroweru. Czy powinienem płacić VAT? A jeżeli tak, to w jakiej wysokości?
Przypomnijmy raz jeszcze, że jeżeli osoba fizyczna nie prowadzi własnej firmy, a zawarła umowę zlecenia, w wyniku której powstały ze zlecającym więzy tworzące stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonywanie czynności wobec osób trzecich, to taka praca nie podlega VAT.
Jeżeli spełnione są te warunki, a do rozwożenia pizzy używany jest firmowy motorower, to wszystko wskazuje na to, że takie czynności nie podlegają VAT.

Czy zatrudnienie doraźne na umowę o dzieło, osoby zatrudnionej u innego pracodawcy lub np. emeryta powinno być opodatkowane podatkiem VAT?
Jeżeli spełnione są wymienione już wyżej warunki, czyli zatrudnienie na umowę o dzieło bardzo jest podobne do warunków zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, to takie czynności nie powinny podlegać VAT.

Pracuję na umowę zlecenie jako księgowa, kadrowa i kosztorysant. Czy od stycznia moja umowa może pozostać jako umowa zlecenia czy muszę starać się o umowę o pracę? A jeżeli jej nie zdobędę, czy pozostając na dotychczasowym zleceniu stanę się automatycznie VAT-owcem?
Jeżeli księgowa nie wykonuje pracy w ramach samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej, czyli w ramach firmy, i spełnia wymienione już kilkakrotnie warunki (dotyczące np. odpowiedzialności zlecającego wykonanie czynności wobec osób trzecich), to wszystko wskazuje na to, że taka praca nie powinna podlegać VAT.

Czy kwotę 10.000 euro, stanowiącą barierę, poza którą opodatkowuje się VAT-em, wyznacza się w oparciu o przychód czy też dochód?
We wspomnianym już art. 113 ust. 1 ustawy o VAT mowa jest o wartości sprzedaży opodatkowanej. Do sprzedaży tej nie zalicza się kwoty podatku.

Moderator: To było ostatnie pytanie. Dziękujemy internautom za pytania, a panu Krzysztofowi za odpowiedzi.

Moderowała: Iza Trzaska