Po likwidacji spółki korekta możliwa

Byłym wspólnikom rozwiązanej spółki cywilnej przysługuje prawo skorygowania złożonych przez nią deklaracji VAT i wystąpienia z wnioskiem o zwrot nadpłaty.

Przepisy ordynacji podatkowej w zakresie, w jakim ich tego prawa pozbawiają, są niezgodne z ustawą zasadniczą.

Tak wynika z wczorajszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotem orzeczenia była zgodność z konstytucją art. 75 § 2 pkt 1 lit. b i § 3 oraz art. 81 § 1 ordynacji podatkowej. Z przepisów tych wynika, że prawo do złożenia korekty deklaracji VAT oraz wystąpienia z wnioskiem o zwrot nadpłaty tego podatku przysługuje tylko podatnikom, płatnikom i inkasentom. Oznacza to, że po likwidacji spółki cywilnej jej byli wspólnicy nie mogą już skorygować rozliczeń i otrzymać wynikających z takiej weryfikacji nadpłaty.

Budzi to poważne wątpliwości. Jeśli bowiem zostaną popełnione błędy na niekorzyść fiskusa i wykryje je kontrola podatkowa, to byli wspólnicy muszą zapłacić zaległy podatek. Do szczególnie paradoksalnych sytuacji dochodzi, gdy w wyniku kontroli ujawniona jest zaległość za jeden z miesięcy i jednocześnie nadpłata za inny. W VAT to częsta sytuacja: wystarczy, że firma źle oceni moment powstania obowiązku podatkowego. Z brzmienia ordynacji podatkowej wynika, że w takiej sytuacji byli wspólnicy rozwiązanej spółki cywilnej muszą zapłacić zaległy podatek, ale nie mogą się domagać zwrotu nadpłaty za inny miesiąc. W efekcie niewielki błąd polegający na naliczeniu podatku zbyt późno (lub nawet za wcześnie) może być dla byłych wspólników bardzo kosztowny, mimo że budżet państwa na tym nie traci.

Obowiązki i uprawnienia

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zajmujący się taką sprawą uznał, że zgodność tych przepisów ordynacji z konstytucją budzi wątpliwości.
Zwrócił on uwagę, że ustawodawca nie uwzględnił sytuacji, kiedy określenie zobowiązania podatkowego po rozwiązaniu spółki cywilnej (lub tuż przed jej likwidacją) może doprowadzić do powstania jednocześnie zaległości podatkowej i nadpłaty. Tymczasem, zdaniem WSA, powinien on zadbać o równowagę między interesem publicznym a prawem jednostki.

Trybunał zgodził się z tymi argumentami. Jego zdaniem w tym wypadku występuje nadmierna asymetria między nałożonymi na podatnika obowiązkami a jego uprawnieniami. Dlatego regulacje te są niezgodne z art. 2 konstytucji, zgodnie z którym Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Naruszają one także art. 64 ust. 1 ustawy zasadniczej, w myśl którego każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.

Zdanie odrębne

Sędziowie nie byli jednomyślni. Zdanie odrębne zgłosiła prof. Maria Gintowt-Jankowicz. Według niej postępowanie przed Trybunałem powinno zostać umorzone. To dlatego, że sąd może zwrócić się z pytaniem do niego, tylko jeśli wyrok TK będzie miał wpływ na rozstrzygnięcie. W jej opinii w tej sprawie tak nie będzie. To dlatego, że orzeczenie to nie powoduje automatycznych zmian w przepisach. Nie może ono bowiem rozszerzać jasno sprecyzowanego kręgu podmiotów uprawnionych do korygowania deklaracji, nawet jeśli przyjęte rozwiązania byłyby niesłuszne, nieracjonalne czy niesprawiedliwe. Jest to poza kognicją Trybunału.

Warto zauważyć, że od 1 grudnia 2008 r. w ustawie o VAT pojawiły się wreszcie zasady zwrotu różnicy podatku byłym wspólnikom spółki cywilnej, orzeczenie TK dotyczyło jednak starszych rozliczeń. Nadal jest ono jednak istotne, bo w przeciwieństwie do nowych przepisów wyraźnie odnosi się do prawa do skorygowania deklaracji i wystąpienia z wnioskiem o zwrot nadpłaty (sygn. P 80/08).

Konrad Piłat
Rzeczpospolita