Policja nie dostanie szerszych uprawnień przy ściganiu

Dziś pol­scy po­li­cjan­ci mo­gą wy­ko­rzy­sty­wać pod­słu­chy czy kon­tro­lo­wać pocz­tę tyl­ko w przy­pad­ku naj­po­ważniej­szych prze­stępstw: za­bójstw, ko­rup­cji, ter­ro­ry­zmu czy dzia­łal­no­ści ma­fij­nej. Za­po­wia­da­na przez Mi­ni­ster­stwo Spraw We­wnętrz­nych i Ad­mi­ni­stra­cji (MSWiA) zmia­na prze­pi­sów nie tyl­ko mia­ła po­sze­rzyć ka­ta­log prze­stępstw, przy ści­ga­niu któ­rych po­li­cja mo­gła­by za­sto­so­wać kon­tro­lę ope­ra­cyj­ną, ale mia­ła umożli­wić też wy­ko­rzy­sta­nie przez śled­czych zdo­by­tych w ten spo­sób do­wo­dów, ale do­ty­czących in­nych prze­stępstw lub osób niż okre­ślo­ne w po­sta­no­wie­niu sądu.

Na przepisy poczekamy

– Projekt ustawy podzielono na dwie części. Do Sejmu trafiła pilniejsza, dostosowująca nasze prawo do przepisów unijnych. Do części m.in. zwiększającej uprawnienia policji zgłoszono wiele uwag i prace nad nią wciąż trwają – wyjaśnia Małgorzata Woźniak, rzeczniczka MSWiA.Tymczasem na nowelizację z niecierpliwością czekają policjanci zajmujący się przestępstwami giełdowymi.

– Wykrywalność tych przestępstw sięga 90 proc., ponieważ zazwyczaj podejrzanego wskazuje urząd Komisji Nadzoru Finansowego w swoim zawiadomieniu. Prawdziwym problemem jest za to zdobycie dowodów – mówi Janusz Gruchalski, wiceszef wydziału do walki z przestępczością gospodarczą Komendy Stołecznej Policji.

Pozostają tylko poszlaki

Dziś policjanci prowadzący śledztwo np. w sprawie ujawnienia i wykorzystania informacji poufnych mogą przesłuchać podejrzanych i sprawdzić na billingach, czy kontaktowali się ze sobą. Nie mogą jednak skontrolować treści korespondencji. – To powoduje, że przy większości spraw opieramy się na poszlakach. Sprawdzenie np. poczty elektronicznej jest często jedynym sposobem zdobycia twardych dowodów – dodaje Gruchalski.

– Zmiany w przepisach przydadzą się, co widać po tym, jak teraz policja radzi sobie ze śledztwami – przyznaje Łukasz Dajnowicz z urzędu KNF. – Kiedy tylko to możliwe, kwalifikują przestępstwo giełdowe jako przeciw obrotowi gospodarczemu – dodaje. To utrudnia pracę. Takie wnioski o kontrolę są częściej odrzucane przez sądy, a ponadto rodzi to ryzyko, że w dalszym etapie dowód zostanie uznany za zdobyty nielegalnie.

W USA mają lepiej

Podsłuchy przeciwko przestępcom giełdowym stosowane są m.in. w USA. W ubiegłym roku dzięki nim aresztowany został Raj Rajaratnam, miliarder, założyciel funduszu hedgingowego Galleon Group. Prokuratorzy nagrali m.in. rozmowę, podczas której jeden z dyrektorów w Goldman Sachs poinformował go, że Warren Buffet chce zainwestować w bank 5 mld USD.

A u nas mamy niskie kary

Brak wystarczających uprawnień to niejedyna przeszkoda w zwalczaniu przestępstw giełdowych. Dziś grozi za nie grzywna do 5 mln zł lub kara więzienia do pięciu lat. – Tak surowych wyroków polskie sądy nie wydają. Skazują na więzienie w zawieszeniu lub kilkadziesiąt tysięcy złotych grzywny – mówi Gruchalski.

Na zachodzie przestępcy giełdowi nie mogą liczyć na pobłażanie. W ubiegłym roku Du Jun, były menedżer Morgan Stanley, dostał za wykorzystanie poufnych informacji maksymalny wyrok – siedmiu lat więzienia. Sądy nie są wyrozumiałe także dla celebrytów.

Martha Stewart, wyrocznia amerykańskich pań domu, została skazana kilka lat temu na pięć miesięcy więzienia i drugie tyle aresztu domowego za wykorzystanie informacji poufnej, dzięki któremu zaoszczędziła zaledwie 51 tys. USD. Zdaniem Marii Dobrowolskiej, szefowej Izby Domów Maklerskich, łagodność polskich sądów może wynikać z braku doświadczenia. – Przestępstwa giełdowe stanowią margines wszystkich spraw, więc sędziowie nie mają wprawy w orzekaniu – wyjaśnia Dobrowolska.

Sergiusz Sachno
PARKIET