PRACOWNICY 50+ – DUŻY PLUS W TWOJEJ FIRMIE!

Od stycznia 2009 r. do grudnia 2010 r. konsorcjum firm PBS DGA i Human Capital Business realizowało projekt badawczy pn. „Analiza potencjału i przeszkód aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+ w województwie mazowieckim”. Projekt był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Program Operacyjny Kapitał Ludzki Priorytet VI, Działanie 6.1., Poddziałanie 6.1.1).

Osoby w wieku 50+ znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy – w bliskiej perspektywie mają przejście na emeryturę, a ze względu na wiek mają problemy ze znalezieniem czy zmianą pracy. Według statystyk urzędów pracy osoby w wieku 50+ stanowią znaczący odsetek wśród osób bezrobotnych, a ich liczba w ostatnich latach systematycznie wzrasta. Często są to osoby długotrwale bezrobotne, o niskiej aktywności zawodowej i niskiej motywacji do nabywania nowych umiejętności. Pracodawcy w dalszym ciągu wolą zatrudniać osoby młode uznając, że dysponują one większym potencjałem i motywacją do pracy. Przedwczesna dezaktywacja zawodowa stanowi istotny problem wymagający skutecznych interwencji na regionalnym i krajowym rynku pracy.

Aktywizacja osób po 50-tym roku życia jest bardzo ważna nie tylko w kontekście przedstawionych faktów, ale także wobec narastających problemów demograficznych. Postępujący proces starzenia się społeczeństwa może przynieść bardzo negatywne konsekwencje, zarówno w skali makro, jak i mikrospołecznej oraz gospodarczej. Należy podjąć pewne działania, które pomogą wpłynąć na tę sytuację. Wiele z nich ma charakter rozwiązań systemowych, ale ważna jest także zmiana na poziomie najniższym, wyrażająca się choćby w zmianie nastawienia zarówno osób po 50-tym roku życia, jak i pracodawców. Niniejszy projekt zaowocował poznaniem wielu faktów opisujących problem i pomagających go zrozumieć. Powinien być to przyczynek do szerzej zakrojonych działań, które przyniosłyby wymierne efekty w postaci wzrostu zatrudnienia starszych pracowników.

W ramach projektu przeprowadzono cykliczne badania. Oprócz raportów z badań przygotowano rekomendacje i analizę desk research, w której opisano m.in. dobre praktyki dotyczące aktywizacji zawodowej starszych osób.

Sytuacja zawodowa osób w wieku 50+
Jak pokazują wyniki przeprowadzonych badań 60% badanych w wieku 50+ (ale w wieku aktywności zawodowej – kobiety do 59 r.ż., mężczyźni do 64 r.ż.) to osoby pracujące. Część z nich, to osoby na emeryturze, które wykonują prace dorywcze. Pozostałe osoby nie pracują i w zdecydowanej większości są długotrwale bezrobotne. Większość bezrobotnych w tym wieku bardzo nisko ocenia szanse znalezienia pracy. Wielu z nich ma przeświadczenie, że podejmowane wysiłki nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, co skutkuje dodatkowo niską intensywnością poszukiwania pracy - aktywnością w tym względzie odznacza się tylko co piąty bezrobotny.

Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że zdecydowana większość osób w wieku 50+, które w ostatnim czasie szukały pracy miała problemy podczas jej poszukiwania. Badani chcący znaleźć zatrudnienie najczęściej twierdzili, że nie ma ofert pracy dla osób starszych, że osoby młodsze są faworyzowane. Podkreślano również, że brak jest ofert pracy dla osób z konkretnym rodzajem lub poziomem wykształcenia, a także dla osób z określonym zawodem. Część badanych dostrzega negatywny stosunek pracodawców do osób starszych, a niektórym wręcz zdarzyło się usłyszeć wprost, że ich wiek jest przeszkodą w otrzymaniu zatrudnienia.

Bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50+
Na poziomie deklaratywnym *pracodawcy dostrzegają mniej barier w zatrudnianiu osób starszych niż one same. *

Wśród przeszkód związanych z zatrudnianiem osób starszych badani w wieku 50+ wskazywali przede wszystkim na częstsze choroby i zwolnienia lekarskie wśród starszych niż w przypadku młodszych osób, a także na mniejszą zdolność przystosowywania się do zmian, trudności w uczeniu się nowych technologii i ogólnie niechętny stosunek do dokształcania się. Pracodawcy, jeśli już dostrzegają jakieś bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50+, to stosunkowo najczęściej wskazywali na gorsze przygotowanie osób w tym wieku do wykonywania pracy w porównaniu do pozostałych pracowników.

Wartość pracowników w wieku 50+ Przeprowadzone badania pokazują, że pracownik po pięćdziesiątce może stanowić dużą wartość dla firmy i być jednym z jej fundamentów.

Sami badani w wieku 50+ postrzegają pracowników ze swojej grupy wiekowej przez pryzmat doświadczenia zawodowego i życiowego, przypisując im cechy „dobrego fachowca”, przywołującego na myśl osoby „starej daty”, które charakteryzują się odpowiedzialnością, solidnością, sumiennością, pracowitością, cierpliwością czy dokładnością. Według respondentów starsi pracownicy są bardziej lojalni wobec firmy, pracodawcy, odznaczają się większą dyspozycyjnością i zaangażowaniem w pracę.

Cechy te w dużym stopniu pokrywają się z tym, na co według deklaracji badanych pracodawców zwraca się uwagę podczas rekrutacji pracowników, bez względu na ich wiek: doświadczenie, umiejętności, kwalifikacje, wykształcenie i uprawnienia potrzebne na danym stanowisku.

Wśród zalet pracowników wieku 50+ pracodawcy podkreślali przede wszystkim fakt większego doświadczenia zdobytego przez lata pracy oraz posiadanie dużej wiedzy i praktyki. Ważną kwestią jest także większa dyspozycyjność pracowników w wieku 50+, ich lojalność i przywiązanie do miejsca pracy. Osoby w tym wieku szanują pracę i bardzo im na niej zależy, są zaangażowani, zdyscyplinowani i pracowici.

Czynniki pobudzające aktywność zawodową osób w wieku 50+
Aktywizacja zawodowa osób z grupy 50+ powinna być realizowana na różnych polach – od rozwiązań systemowych do przekraczania barier mentalnych. Kluczowe znaczenie mają rozwiązania stosowane odgórnie, natomiast z przeprowadzonych badań wynika, że osoby po 50-tym roku życia nie dostrzegają żadnych pozytywnych rozwiązań dotychczas stosowanych na polskim rynku pracy, które pomogłyby w zmianie ich sytuacji. Firmy biorące udział w badaniu określiły natomiast, jakiej pomocy od państwa, instytucji rynku pracy potrzebowałyby, aby zwiększyć zatrudnienie osób w wieku 50+. Najczęściej wskazywano na dofinansowywanie wynagrodzeń dla osób w wieku 50+ oraz zwalnianie pracodawców ze składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za osoby w wieku 50+. Część pracodawców chciałaby, aby ze środków publicznych finansowanie były kursy dokształcające dla osób w wieku 50+, jak również zwiększone koszty pracy, związane z udziałem pracowników w szkoleniach. Badani stosunkowo często wskazywali też na
potrzebę skrócenia do 14 dni okresu, za jaki pracodawca zobowiązany jest płacić pensję osobie w wieku 50+ w przypadku choroby, a także skrócenie okresu ochronnego przed emeryturą z czterech do dwóch lat.

Oprócz rozwiązań systemowych pewne kroki mogą także przedsięwziąć zarówno pracodawcy, jak i osoby w wieku 50+. Warto wziąć pod uwagę elastyczne formy zatrudnienia – wyniki badań pokazują, że 40% badanych podjęłoby się pracy, gdyby pracodawca zaproponował im elastyczne formy zatrudnienia, zwłaszcza niepełny etat oraz elastyczny, zadaniowy czas pracy. Innym czynnikiem jest wzrost kompetencji osób w wieku 50+, do którego mogą się przyczynić zwłaszcza szkolenia, przy czym ważne jest, aby były one dostosowane do potrzeb i możliwości starszych pracowników. Zdaniem niemal wszystkich badanych przedsiębiorstw, które organizowały szkolenia dla starszych pracowników, inwestycja się opłaciła, a nowo nabyte umiejętności i wiedza są wykorzystywane przez pracowników w firmie.

Ważne jest także pokonywanie barier mentalnych. Przede wszystkim należy obalić mit, że zatrudnianie starszych pracowników generuje jedynie problemy i koszty dla pracodawcy. Społeczeństwo powinno mieć świadomość możliwości i korzyści związanych z funkcjonowaniem seniorów na rynku pracy. Także osoby w wieku 50+ powinny popracować nad podwyższeniem swojej samooceny, aby bardziej dostrzegać swoją wartość na rynku pracy, a także otworzyć się na nowe możliwości, związane ze zdobywaniem nowych umiejętności czy wręcz zmianą zawodu. Istotną rolę niewątpliwie mogą w tej kwestii odegrać kampanie reklamowe i akcje społeczne dotyczące aktywizacji zawodowej tej grupy wiekowej. Takie akcje mogą nie tylko zachęcić pracodawców do zatrudniania starszych pracowników, ale także zachęcić osoby starsze do pozostawania na rynku pracy.

Szczegółowe informacje na temat projektu oraz wyniki badań są zamieszczone na stronie internetowej www.pbsdga.pl/50plus.

| Artykuł współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego |
| --- |