Pracuje, choć nie płacą
O plusach i minusach urlopów bezpłatnych mówi adwokat Łukasz Berg
Zarobkowy wyjazd za granicę, opieka nad chorym, dzienne studia doktoranckie, praca w innej firmie, nawet chęć dłuższego odpoczynku – to prywatna sprawa pracownika, co chce robić na bezpłatnym urlopie. Bywają jednak sytuacje, gdy pracodawca wyrażając zgodę na urlop bezpłatny, może żądać, by jego pracownik w czasie trwania urlopu nie pracował u konkurencji lub nie prowadził własnej działalności w tej samej branży. O plusach i minusach urlopów bezpłatnych mówi adwokat Łukasz Berg, prowadzący kancelarię adwokacką w Gdańsku.
- Czym tak naprawdę jest urlop bezpłatny?
- Istotą urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie przepisu art. 174 kodeksu pracy jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia i zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia przy jednoczesnym trwaniu pomiędzy pracodawcą a pracownikiem stosunku pracy.
- Czy pracownik musi tłumaczyć pracodawcy, dlaczego chce udać się na taki urlop?
- Przepisy prawa nie wyjaśniają, w jakim celu udziela się urlopu bezpłatnego. Należy zatem przyjąć, że może on być udzielony zarówno w celu odpoczynku, jak i w przypadku chęci podjęcia innej pracy zarobkowej czy nauki.
- Czy pracodawca może zmusić pracownika do skorzystania z urlopu bezpłatnego, na przykład ze względu na kłopoty finansowe firmy, i czy może odmówić udzielenia takiego urlopu?
- Urlop bezpłatny może być udzielony wyłącznie na skierowany do pracodawcy pisemny wniosek pracownika. Pracownik w swoim wniosku powinien określić w szczególności okres trwania urlopu oraz termin jego rozpoczęcia. Należy pamiętać, że co do zasady przyjęcie propozycji pracownika dotyczącej udzielenia urlopu bezpłatnego należy do swobodnego uznania pracodawcy, a odmowa udzielenia takiego urlopu nie podlega kontroli sądowej ani nie wymaga uzasadnienia.
W związku z powyższym, pomimo braku takiego obowiązku ustawowego, dobrze żeby pracownik w swoim wniosku podał przyczyny, dla których chciałby skorzystać z urlopu bezpłatnego. Złożenie jednak nawet umotywowanego wniosku o urlop bezpłatny nie tworzy obowiązku uwzględnienia go przez pracodawcę (wyrok OSPiUS w Warszawie z dnia 10.11.1982r., I P 2374/82).
- Pracownicy często, z różnych powodów, zastanawiają się nad czasowym podjęciem takiego urlopu. Zastanawiają się jednak, czy jest to dla nich opłacalne. Czy ten czas wlicza się do okresu pracy?
- Okres urlopu bezpłatnego nie jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, ani też do okresu pracy, od którego zależą prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników.
Granice czasowe urlopu bezpłatnego nie zostały określone w przepisach prawa. Długość urlopu bezpłatnego zależy zatem od uzgodnień dokonanych pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. We wszystkich innych przypadkach przerwanie urlopu i wcześniejszy powrót pracownika do pracy są możliwe tylko na zasadzie porozumienia stron.
- Czy istnieje ryzyko, że podczas urlopu bezpłatnego stracimy pracę?
- W okresie urlopu bezpłatnego pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę, z wyjątkiem sytuacji, gdy ogłoszono upadłości lub likwidację pracodawcy. Pracownik natomiast może wypowiedzieć umowę o pracę w każdym czasie. Pracodawca nie może odmówić zatrudnienia pracownika, który po wykorzystaniu urlopu bezpłatnego, zgłosił się do pracy. W przypadku odmowy, pracownikowi przysługuje roszczenie o dopuszczenie do pracy.
- A co z dorabianiem u innego pracodawcy?
- Szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego jest urlop, którego celem jest świadczenie pracy na rzecz innego pracodawcy. Inicjatywa udzielenia takiego urlopu pochodzi od pracodawcy. Konieczna jest jednak w tym przypadku zgoda pracownika wyrażona na piśmie. Okres takiego urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.
ml,MA,WP.PL