Rząd: nowe zasady postępowania wobec podatników ukrywających dochody

Jak tłumaczył wcześniej wiceminister finansów Jarosław Neneman, nowe przepisy nie będą kierowane do wszystkich podatników, ale tylko tych, u których trudno znaleźć pokrycie wydatków w opodatkowanych źródłach dochodu.

"Istotna zmiana w stosunku to poprzednich przepisów polega na tym, że obywatel ma obowiązek udowodnić, skąd wziął te pieniądze w okresie pięciu lat (...). Jeśli się okaże, że dochody te są z okresu starszego, sprzed pięciu lat, to dochodów tych nie trzeba będzie udowadniać, tylko je uprawdopodobnić. To słabsza konstrukcja, wynikająca w oczywisty sposób z tego, że nie mamy obowiązku przechowywania dokumentów przez tak długi okres czasu" - powiedział Neneman.

W lipcu zeszłego roku TK stwierdził, że niezgodny z konstytucją był przepis ustawy o PIT, który pozwala urzędowi skarbowemu ustalić wysokość nieujawnionych przychodów na podstawie poniesionych przez podatnika wydatków i wartości zgromadzonego przez niego mienia. Trybunał uznał, że narusza on zasadę sprawiedliwości społecznej i prawo własności podatnika. Ponadto TK orzekł o niezgodności z konstytucją regulacji dotyczącej przedawnienia podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł.

Trybunał nie miał natomiast zastrzeżeń do 75-proc. stawki podatku od dochodów z nieujawnionego źródła. Według TK nie jest to kara dla podatnika, tylko reakcja państwa na oszustwa i zatajanie dochodów, a wysoka stawka umożliwia odzyskanie należnego podatku i odsetek za zwłokę.

Centrum Informacyjne Rządu poinformowało, że projekt nowelizacji ustawy o PIT i Ordynacji podatkowej kompleksowo reguluje zasady opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych przez podatnika źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych. Regulacje te są wynikiem wykonania wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z projektem do przychodów, które nie mają pokrycia w ujawnionych źródłach, będą zaliczane przychody ze źródła ujawnionego przez podatnika, ale w nieprawidłowej wysokości. "Przykładowo za niewiarygodne będzie uznane tłumaczenie podatnika, że prowadzona przez niego osobiście firma, czynna dwa razy w tygodniu i niezatrudniająca innych pracowników (np. zakład fryzjerski)
, przynosi przychody w wysokości 200 tys. zł tygodniowo, przy czym nie posiada on żadnych dokumentów na potwierdzenie tych przychodów" - wyjaśniono.

Natomiast przychodami pochodzącymi z nieujawnionych źródeł będą przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub kontrolę skarbową. "W tym przypadku chodzi np. o sytuację, gdy podatnik zakupi nieruchomość bez wskazania żadnych przychodów (dochodów), które pozwoliłyby na sfinansowanie takiego wydatku" - tłumaczy CIR.

Przychodami nieznajdującymi pokrycia w ujawnionych przez podatnika źródłach lub pochodzącymi ze źródeł nieujawnionych będzie wysokość odpowiadająca nadwyżce wydatku poniesionego w roku podatkowym (tj. w roku kalendarzowym) nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub nie, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.

Konieczne będzie zatem ustalenie w ujęciu chronologicznym wydatków i przychodów. Dzięki temu będzie można stwierdzić, czy wydatek (lub kolejne wydatki) znajdują pokrycie w uzyskanych wcześniej przychodach (dochodach), i w konsekwencji czy pojawi się nadwyżka wydatków nad przychodami lub dochodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi.

W projekcie przyjęto, że "wydatek" to wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia, np. nieruchomości, ruchomości, praw majątkowych, papierów wartościowych lub wysokość wydatkowanych w danym roku podatkowym środków. Źródłem pokrycia wydatków poniesionych przez podatnika mogą być przychody opodatkowane (czyli generalnie takie, których pochodzenie ustalono i zostały one zgłoszone do opodatkowania lub opodatkowane) lub nieopodatkowane - czyli takie, których pochodzenie ustalono, przy czym były one: wolne od podatku, zwolnione z opodatkowania, bądź objęte podatkiem, ale doszło do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego mimo braku zapłaty.

"Istotne jest, aby przychodami/dochodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi podatnik dysponował przed poniesieniem wydatku. Tym samym podatnik nie będzie mógł powiedzieć, że wydatek poniesiony np. w lutym danego roku pokrył przychodem/dochodem (opodatkowanym lub nie), który uzyskał dopiero w czerwcu tego samego roku" - wyjaśniło CIR.

Podstawą opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych będzie w danym roku podatkowym nadwyżka wydatków nad przychodami opodatkowanymi lub nie. "Gdy w roku podatkowym wystąpią dwie lub więcej nadwyżek - podstawą opodatkowania będzie ich suma" - podano w komunikacie.

Wskazano, że chodzi o sytuacje, gdy np. w marcu podatnik kupił nieruchomość, następnie w czerwcu nabył drogi jacht, a jednocześnie nie posiadał przed poniesieniem tych wydatków odpowiednich dochodów/przychodów, które pozwoliłyby sfinansować te zakupy. "Od tak ustalonej podstawy opodatkowania tj. od ww. nadwyżki lub sumy nadwyżek, zryczałtowany podatek wyniesie 75 proc." - poinformowano.

Ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów/dochodów opodatkowanych bądź nie, będzie spoczywał na podatniku, ponieważ to on posiada pełną wiedzę o tym, skąd wziął pieniądze na dokonane wydatki.

Obowiązek ten będzie spoczywał na podatniku tylko w odniesieniu do tych przychodów/dochodów, które nie będą znane fiskusowi z urzędu lub urząd nie będzie mógł ich ustalić np. na podstawie posiadanych danych. "Jeżeli podatnik nie będzie posiadał dowodów potwierdzających, że wydatek pokrył z przychodów/dochodów opodatkowanych lub nieopodatkowanych, i jednocześnie w stosunku do nich nastąpiło przedawnienie zobowiązania podatkowego - wówczas nie będzie konieczne ich udowodnienie, a jedynie ich uprawdopodobnienie. Wystarczające i bez konieczności udowodnienia będzie wykazanie przez podatnika prawdopodobieństwa ich wystąpienia" - wyjaśniono.

Gdy podatnik nie będzie dysponował dowodami potwierdzającymi wartość zgromadzonego mienia w danym roku podatkowym, wartość ta będzie ustalana na podstawie wartości rynkowej. Na przykład, gdy podatnik kupił dzieło sztuki i nie dysponuje dokumentem potwierdzającym jego cenę, wówczas pod uwagę będzie brana wartość rynkowa tego przedmiotu w dniu poniesienia wydatku.

"Obowiązywać będzie reguła, zgodnie z którą organy podatkowe będą dążyć do ustalania źródeł pochodzenia przychodów/dochodów, określenia ich prawidłowej wysokości i opodatkowania właściwym podatkiem. Na przykład, gdy poniesiony wydatek sfinansowany został np. z dochodów z najmu, które nie zostały uprzednio opodatkowane i w odniesieniu do tych dochodów nie nastąpiło przedawnienie, to dochody te zostaną opodatkowane według skali podatkowej, a nie podatkiem według 75 proc. stawki podatku" - wytłumaczono w komunikacie.

Dodano, że nowe przepisy utrzymują 5-letni okres przedawnienia zobowiązania podatkowego odnośnie do przychodów, które nie znajdują pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzą z nieujawnionych przez podatnika źródeł.