Sąd zbada, dlaczego gmina nie dała ulgi

Uznano w niej jednak, że sąd ma zbadać legalność tego postanowienia, jeśli podatnik złoży skargę na decyzję izby skarbowej odmawiającej przyznania mu ulgi.

Jest zażalenie czy nie

Uchwała dotyczyła art. 18 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu w wypadku pobieranych przez urząd skarbowy podatków, które w całości są dochodem samorządu, naczelnik urzędu może udzielać ulg wyłącznie za zgodą przewodniczącego jego zarządu. Ustęp 3 tego przepisu stanowi, że na postanowienie to nie przysługuje zażalenie. Przepis ten od dawna budzi wątpliwości i jest przyczyną rozbieżności w orzecznictwie. Brak zgody powoduje bowiem, że urząd skarbowy nie ma możliwości udzielenia ulgi. Postanowienie to ma więc decydujące znaczenie. Pojawia się zatem pytanie, czy podatnik może w jakikolwiek sposób się od niego odwoływać lub składać skargę. W części wyroków sądy uznawały, że w takiej sytuacji podatnik powinien w pierwszej kolejności wezwać do usunięcia naruszenia prawa. Jeśli to nie spowoduje zmiany stanowiska, może złożyć skargę do sądu.

Z innych wyroków wynika, że na takie postanowienie nie przysługuje skarga do sądu. Nie jest to bowiem żadna z sytuacji wymienionych w art. 3 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Odmienne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 31 marca 2009 r. (sygn. I SA/Kr 1680/08). Jego zdaniem postanowienie tylko wówczas nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia, gdy organ wyraża zgodę na postulowane przez podatnika umorzenie zaległości podatkowej. Ograniczenie dotyczy więc wyłącznie stanowiska zgodnego z oczekiwaniami podatnika.

W uchwale NSA uznał, że postanowienie gminy nie podlega zaskarżeniu. Nie jest to bowiem ani postanowienie kończące postępowanie, ani rozstrzygające sprawę co do istoty. Nie można się także zgodzić z poglądem, że niedopuszczalność skargi dotyczy tylko sytuacji, gdy postanowienie jest korzystne dla podatnika. Sąd musi jednak zbadać jego legalność, jeśli podatnik odwoła się od decyzji urzędu, a następnie złoży skargę do sądu (sygn. II FPS 9/09).

Marek Kolibski, doradca podatkowy wspólnik w kancelarii KNDP
Przepisy nie określają przesłanek, jakie przewodniczący zarządu gminy musi wziąć pod uwagę przy wyrażaniu zgody na udzielanie ulg. Nawet po tej uchwale sądy mogą więc mieć problemy z merytoryczną weryfikacją postanowienia odmawiającego umorzenia podatku. Dlatego wydaje się, że sprawą tą powinien się zająć Trybunał Konstytucyjny. Przepisy muszą bowiem określać wprost kryteria, na podstawie których samorząd rozstrzyga o prawie do ulgi. Podatnik natomiast powinien mieć możliwość zaskarżenia tej decyzji pod względem merytorycznym. Warto także, aby TK zastanowił się, czy konstrukcja ulgi oparta na dwóch rozstrzygnięciach uznaniowych (najpierw samorządu, później urzędu skarbowego) jest zgodna z ustawą zasadniczą. Być może trzeba zmienić przepisy i wskazać organy samorządowe jako właściwe do umarzania podatku od spadków i darowizn.

Konrad Piłat