Sklep otworzył się w niedziele jako czytelnia. Pytamy, czy to legalne

Próby obchodzenia zakazu handlu trwają praktycznie od momentu uchwalenia obecnie obowiązujących przepisów. Szczyt osiągnęliśmy w 2021 r. To właśnie wtedy największe sieci handlowe w Polsce - z Lidlem i Biedronką na czele - zaczęły korzystać z wyłączenia na placówkę pocztową.

Zdezorientowani kasjerzy nie byli nieraz w stanie wytłumaczyć, w jaki sposób nadać paczkę w dyskoncie, ale sieciom to nie przeszkadzało. Z weekendu na weekend otwierało się coraz więcej placówek.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Ustawodawca w końcu zareagował. W lutym 2022 r. wprowadzono przepis, mówiący że w niedziele mogą pracować wyłącznie placówki, których działalność pocztowa przynosi co najmniej 40 proc. miesięcznego przychodu ze sprzedaży. Temat obchodzenia zakazu handlu chwilowo przycichł.

Nie trwało to jednak długo. Latem 2022 r. Carrefour Express zdecydował się na wykorzystanie innego wyjątku w ustawie. Franczyzobiorcy sieci otwierali sklepy, powołując się na wyłączenie z zakazu dotyczące czytelni. Inna sprawa, że w niektórych placówkach zabrakło miejsca na stanowiska do czytania.

Po tym półrocznym eksperymencie nie ma już śladu. Przedstawiciele Carrefour Express mówią, że franczyzobiorcy mogą handlować w niedziele, ale tylko, gdy samodzielnie staną za kasą. Takie stanowisko nie budzi kontrowersji - z tego samego wyłączenia korzystają tysiące franczyzobiorców Żabki.

Api Market otwiera się w niedziele

Niedawno metodę "na czytelnię" postanowił wykorzystać Api Market. Na LinkedIn spółka przedstawia się jako "polska firma rodzinna, która od ponad 20 lat oferuje swoim klientom najwyższy poziom usług i wyjątkową jakość asortymentu".

Api Market to sieć regionalna. Poza kilkoma placówkami w stolicy, można ją spotkać w podwarszawskich Ząbkach, Brwinowie, Kostancinie-Jeziornej czy Otwocku.

Spółka otworzyła sklepy w niedzielę niehandlową 4 lutego, o czym informowały wiadomoscihandlowe.pl. W pilotażu ma brać udział 12 z 22 placówek należących do Api Market.

Serwis opisał wygląd jednej z otwartych placówek. W sklepie stanąć miały półki z książkami, jeden stolik i jedno krzesło. W tak urządzonych klubach czytelnika klienci mogą przeczytać książkę na miejscu, lub wypożyczyć ją, płacąc złotówkę za dobę.

Z pytaniem o legalność takich działań zwróciliśmy się do Państwowej Inspekcji Pracy. PIP podkreśla, że od wejścia w życie ustawy ograniczającej handel w niedziele, czyli od 2018 r., stanowisko tej instytucji jest niezmienne.

Czy sklep może stać się czytelnią?

Państwowa Inspekcja Pracy stoi na stanowisku, że zorganizowanie w placówce handlowej punktu bibliotecznego bądź czytelni (czy też wypożyczalni sprzętu sportowego, galerii sztuki czy agencji turystycznej) nie może być podstawą do skorzystania z wyłączenia spod zakazu handlu w niedziele i święta.

Wyłączenie to odnosi się bowiem do placówek handlowych znajdujących się w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, a nie do placówek handlowych, w których znajdują się zakłady prowadzące działalność w tym zakresie. Nie jest zatem dopuszczalne prowadzenie handlu oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, a także powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w placówkach handlowych, które dodatkowo prowadzą działalność polegającą np. na wypożyczaniu książek - odpowiada na pytania Wirtualnej Polski Główny Inspektorat Pracy.

Mówiąc krótko: wyjątek dotyczący czytelni dotyczy sklepów w czytelniach, a nie czytelniw sklepach.

GIP przypomniał także, że jego stanowisko zostało podzielone przez Prokuratora Generalnego, który na wniosek Głównego Inspektora Pracy wniósł dziewięć kasacji od wyroków i postanowień umarzających postępowanie sądowe w sprawach związanych z korzystaniem przez sklepy z wyłączeń zawartych w ustawie o zakazie handlu w niedziele.

Choć wszystkie wyżej wymienione rozstrzygnięcia dotyczą konkretnych spraw, GIP podkreśla, że zaprezentowana wykładnia "ma wymiar uniwersalny i powinna stanowić wskazówkę dla sądów rejonowych i okręgowych co do prawidłowego rozumienia pojęcia placówki handlowej w zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku".

Próbowaliśmy skontaktować się z przedstawicielami Api Market. Odpowiedzi spółki na pytania dotyczące dalszego prowadzenia działalności w niedziele niehandlowe zamieścimy, gdy tylko je otrzymamy.

Polacy przekonują się do zakazu handlu

Zakaz handlu w niedziele coraz mocniej zakorzenia się w głowach polskich konsumentów. W opisywanym przez "Rzeczpospolitą" badaniu UCE Research 44 proc. respondentów wyraziło nadzieję, że zakaz zostanie utrzymany.

Za jego zniesieniem jest 46 proc. ankietowanych. Tymczasem jeszcze kilka miesięcy temu w tym samym badaniu takie stanowisko prezentowało 54 proc. respondentów.

Przeciwko likwidacji zakazu coraz częściej opowiadają się także same sklepy. Rossmann twierdzi, że nie cieszy się z niedziel handlowych, bo musi do nich dokładać. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji ma mieszane uczucia, też wskazuje na wysokie koszty działalności. POHiD dodaje, że decyzja o powrocie do handlu w te dni wymaga pogłębionych analiz.

Z drugiej strony zniesienie zakazu wciąż ma wielu zwolenników. Za jest m.in. Biedronka i centra handlowe. Na szybką likwidację obecnych przepisów nic jednak nie wskazuje. Ministerstwo Pracy twierdzi, że wyborcza obietnica Koalicji Obywatelskiej trafiła do "zamrażarki".

Adam Sieńko, dziennikarz WP Finanse