Czy za wysokie podatki naruszają nasze prawa?

Rzecznik Praw Obywatelskich wystosował dwa listy do ministra Jacka Rostowskiego, apelując o zwolnienia z opodatkowania umów o dożywocie oraz odsetek za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego. Argumenty rzecznika są przekonujące, jednak czy wicepremier będzie na nie otwarty?

Twoi dziadkowie przekazują ci mieszkanie w zamian za opiekę i pomoc finansową? Według naszych urzędników powinni zapłacić podatek. To samo czeka samotną matkę, której nakażą zapłacić za odsetki od zaległych alimentów. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich żądanie zapłaty podatku w tych i podobnych sytuacjach jest niesprawiedliwe.

Ty im nieruchomość? To my ci podatek

Pierwszy list wystosowano w sprawie zwolnienia z obowiązku płacenia podatku PIT dla osób, które zawierają umowy o dożywocie. Działają one w ten sposób, że właściciel nieruchomości przenosi prawo do jej własności na inną osobę w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania. Z takich umów korzystają głównie ludzie starsi, którzy chcą mieć pewność, że ktoś im pomoże w trudnych chwilach. Głównie zwracają się do członków swojej rodziny, którzy dzięki takiej umowie będą mieli pewność, że nieruchomość trafi bezpośrednio do nich i np. nie będą musieli wypłacać zachowku innym potencjalnym spadkobiercom.

Obecnie takim starszym osobom fiskus każe płacić podatek PIT, ponieważ stwierdza, że ze zbycia nieruchomości w związku z tą umową zostaje uzyskany przychód podlegający opodatkowaniu.

- Uprzejmie proszę o rozważenie, czy tak ważny cel społeczny jak zaopatrzenie seniorów w podstawowe środki do życia nie wymaga objęcia przychodów z tytułu umów o dożywocie zwolnieniem podatkowych z podatku dochodowego od osób fizycznych - napisała w podsumowaniu listu Stanisława Trociuk, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich.

W liście do MF zwrócono uwagę także na to, że trudno oczekiwać od starszych ludzi, by śledzili orzecznictwo sądów administracyjnych i wyciągali z niego wnioski „w tak ważnej dla nich sprawie jak zapewnienie koniecznych środków do życia”. Podkreśla się także fakt, że seniorzy, którzy zawierają tego rodzaju umowy, wyręczają państwo w zapewnieniu im pomocy i nie zgłaszają się wtedy do opieki społecznej.

Rzecznik podkreśla, że dla obywateli intencje ustawodawcy mogą być niezrozumiale. Jak to jest, że zwalnia się z opodatkowania świadczeń przekazywanych między członkami najbliższej rodziny, a jednocześnie opodatkowuje się takie porozumienia i to na niejasnych podstawach?

- Umowa o dożywocie stanowi przykład czynności prawnej, której opodatkowanie może spowodować de facto likwidację sensu i celu tego działania. Skoro bowiem ma ona służyć osobom starszym, wymagającym pomocy, to nakładanie na nie dodatkowego obciążenia, na które najczęściej nie mają środków, należy ocenić jako przynajmniej nieprzemyślane - mówi Mateusz Kamiński, doradca podatkowy.

Prawnik zaznacza, że część wyroków Wojewódzkich Sądów Administracyjnych przedstawia stanowisko inne niż Naczelny Sąd Administracyjny. Nie ma pełnej zgody co do tego, czy osoba, która przekazuje nieruchomość, odnosi korzyść, od której musi zapłacić podatek. Zdaniem Kamińskiego brak jasności w wykładni przepisów powinien stanowić tym większy impuls dla MF do ich odpowiedniej zmiany w tym zakresie.

Nie dostałaś alimentów na czas, możesz dostać odsetki. Z podatkiem

Drugą kwestią poruszoną przez Rzecznika Praw Obywatelskich jest opodatkowanie odsetek za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego. Brzmi pokrętnie, ale chodzi o rzecz stosunkowo prostą. Artykuł 481 Kodeksu cywilnego stwierdza, że jeżeli dłużnik spóźnia się ze spłatą należności, to wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, nawet jeśli w żaden sposób mu to nie zaszkodziło, a opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zdaniem rzecznika w większości przypadków tego rodzaju odsetki "nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę". RPO zajęło się tą kwestią po analizie zgłoszonych przypadków, np. pacjenta, który na skutek zakażenia szpitalnego stał się osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, a obecnie otrzymał od szpitala zadośćuczynienie i rentę wyrównawczą wraz z odsetkami.

- Chęć zwolnienia z opodatkowania odsetek płaconych na podstawie Kodeksu cywilnego za opóźnienie może budzić nieco więcej wątpliwości niż kwestia umów o dożywocie. Aczkolwiek argumenty, na które powołuje się RPO, poparte informacjami, które co jakiś czas ukazują się w mediach, np. o firmach upadających z powodu opóźnień w zapłacie, należy uznać za przekonujące - doradca podatkowy.

Niestety uwagi zgłoszone przez Rzecznika Praw Obywatelskich są tylko propozycją ogólną. Bez konkretnych rozwiązań prawnych, do których zarówno Ministerstwo Finansów, jak i eksperci, mogliby się odnieść i ocenić. Ale nawet gdyby były konkretne rozwiązania, to należy zwrócić uwagę, że ministrowi finansów z takimi pomysłami może być nie po drodze. - Aktualnie resort skupia się raczej na zwiększaniu wpływów podatkowych, w tym przez likwidację niektórych zwolnień podatkowych. Wydaje się więc, że realistycznie podchodząc do aktualnej polityki MF, na proponowane przez RPO zmiany - jeżeli w ogóle do nich dojdzie - możemy trochę poczekać. Przynajmniej do pierwszych realnych oznak ożywienia gospodarczego - podsumowuje Kamiński.