Empik kontra wydawcy. Kto jest potworem?

"Witam, w dniu wczorajszym otrzymaliśmy informację, że przez najbliższe trzy tygodnie nie będziemy dysponowali żadnymi środkami finansowymi" - tak brzmi wiadomość, jaką od przedstawiciela Empiku jeszcze we wrześniu otrzymał jeden z wydawców. Co prawda kilka tygodni później sieć uregulowała część (30 proc.) zaległych faktur, ale w kolejnych komunikatach ponownie informowała, że nie stać jej na wykonanie przelewów.
"Ze względu na brak przyznanych środków finansowych dla Działu Muzyki nie możemy wygenerować dla Państwa żadnego przelewu" - tłumaczył za pośrednictwem e-maila pracownik Empiku.

Przedstawiciele branż wydawniczej i fonograficznej nie kryją, że takie wiadomości od Empiku to już norma. Jednak milczą. Nikt nie chce wypowiedzieć się oficjalnie pod imieniem i nazwiskiem. Boją się, że potentat zerwie z nimi umowę. A to w tej chwili największy odbiorca książek i płyt w Polsce.

Ostatnio głośno zrobiło się wokół sieci za sprawą akcji "Nie karmię książkowego potwora. Kupuję mądrze!!!". Zorganizowano ją na popularnym portalu społecznościowym. Inicjatorzy namawiają do kupowania książek w małych księgarniach. Dlaczego? Bo rynek księgarski chyli się ku upadkowi. Choć nie pada tutaj żadna konkretna nazwa firmy, to wszyscy zainteresowani dobrze wiedzą, że chodzi o Empik. Jak wskazują największym zagrożeniem dla rynku jest nie wywiązywanie się z zapisów biznesowych umów oraz niedotrzymywanie terminów płatności. Akcję poparło już niemal 5,5 tys. osób.

"Wydawcy mają coraz większy problem z odzyskaniem pieniędzy za swoje książki" - napisała na stronie akcji Małgorzata Gutowska-Adamczyk, autorka bestsellerowej serii "Cukiernia pod Amorem". "Przez to maleje liczba tytułów pojawiających się w księgarniach, przez to maleją nakłady na marketing, przez to coraz większe problemy mają redakcje pism i serwisów literackich, przez to z kolei cierpią czytelnicy, poszukujący interesującej i naprawdę dobre lektury. I właśnie czytelnicy są największą nadzieją na uzdrowienie sytuacji" - dodała.

- Kłopoty z Empikiem były zawsze - wtóruje jej chcący pozostać anonimowym przedstawiciel branży fonograficznej. - Zwykle ma około cztery miesiące na zapłatę za zakupiony towar, a faktury opłaca nawet z 2-3 miesięcznym opóźnieniem. Do tego dużą część pobranego nakładu zwraca do wydawcy lub wytwórni - ujawnia.

Jak to wygląda w praktyce? Empik zamawia u wydawców dany produkt. Wydawca musi zapłacić podatek dochodowy i VAT w danym miesiącu. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie to, że większość pozycji i tak pewnego dnia wróci do wydawców. W praktyce oznacza to, że Empik otrzymuje od wydawców nieoprocentowany kredyt na ponad pół roku. To z kolei powoduje, że wydawnictwa mają problemy z zachowaniem płynności finansowej, a dodatkowo z pozyskaniem nowych interesujących autorów i pozycji wydawniczych.

Z tymi zarzutami nie zgadza się Marek Minkiewicz, prezes zarządu spółki Empik. Twierdzi, że nie wpływa ona na spadek zainteresowania oferowanymi produktami.
- Uważamy, że jest to postępowanie skrajnie nieuczciwe, manipulacja, sterowana próba wykorzystania czytelników w walce o komercyjne interesy podmiotów gospodarczych działających na rynku książki (zachęta do kupowania w innych księgarniach, bezpośrednio u wydawców, ze wskazaniem "adresów"). Co ciekawe - inicjatorzy komercyjność zarzucają Empikowi - powiedział nam Marek Minkiewicz (Przeczytaj cały wywiad z prezesem Empiku»)

Wróćmy do sedna sprawy, bo nie o zachęcanie do kupowania w małych księgarniach tu chodzi, a o pieniądze. Podobna akcja prawdopodobnie nigdy nie zostałaby zorganizowana, gdyby Empik terminowo spłacał swoje zobowiązania wobec wydawców. Tutaj po prostu każdy chce ugrać coś dla siebie. Empik - wydłużenie terminów płatności, a wydawcy - pewność rozliczeń, by ich biznes mógł dalej funkcjonować.

Z czego wynikają opóźnienia płatnicze wobec wydawców płyt i książek? Takie pytanie zadaliśmy prezesowi Empiku. Jak zapewnia, podobne sytuacje mają jedynie charakter incydentalny, a mit o niewypłacalności Empiku kreowany jest przez grupę wydawców i powiązane z nimi środowiska. Dziwi się również, że wydawcy próbują swoimi problemami zainteresować media. Jego zdaniem w kwestiach handlowych nie ma miejsca na udział stron trzecich.

- Ewentualne kwestie sporne dotyczące konkretnych przypadków i dostawców rozwiązujemy na bieżąco w toku dwustronnych rozmów. Opóźnienia w płatnościach do dostawców mogą powstać, gdy pojawiają się rozbieżności co do stanu wzajemnych rozliczeń. Co istotne - sytuacje takie nie są regułą - zapewnia Marek Minkiewicz.

Prezes Empiku zdradza nam, że z przeprowadzonych przez spółkę analiz na rynku wydawniczym wynika, że wielu hurtowników i sieci księgarskich ma dużo większe problemy z terminowym spłacaniem należności niż Empik.

Przedstawiciele branży wydawniczej nie widzą w tego typu argumentach większego sensu. Chcą mieć pieniądze na czas. Twierdzą, że za sprawą opóźniania płatności za faktury Empik wykorzystuje swoją pozycję na rynku. Dziś spółka ma kilkanaście procent udziału w rynku książek w Polsce. Jak zdradził nam jeden z wydawców fonograficznych sprzedaż wyprodukowanych przez niego płyt za pośrednictwem Empiku w jego przypadku sięga ponad 60 proc.

- Prawo jasno określa pozycję dominującą jako przekroczenie 40 proc. udziałów w rynku. Do 40 proc. progu koncentracji sporo nam brakuje. Poza tym na rynku istnieje około dwóch tysięcy niezależnych księgarni. Nie może być więc mowy o wykorzystywaniu pozycji dominującej, bo takiej Empik nie posiada. Zatem współpraca wydawców z Empikiem jest ich wyborem - komentuje sprawę rzekomego wykorzystywania przez Empik pozycji dominującej na rynku Marek Minkiewicz.

Zdaniem Adama Kaptura, analityka z Departamentu Analiz Millennium Dom Maklerski SA, choć Empik nie ma pozycji dominującej, to jednak z powodzeniem może wykorzystywać swoją pozycję na rynku.
- Możliwość opóźnienia wypłat dla wydawców wynika przede wszystkim z tego, że Empik jest największym podmiotem na polskim rynku książek i płyt. Dzięki temu jego pozycja negocjacyjna wobec wydawców jest bardzo silna, a co za tym idzie ma on dużą swobodę przy ustalaniu warunków płatności - stwierdza.
W praktyce oznacza to, że mało który wydawca może sobie pozwolić na zakończenie współpracy z Empikiem. Ostatnia chwila przewagi?

Niedawno pojawiła się zapowiedź, że firma będąca potęgą w światowej sprzedaży internetowej zamierza rozpocząć budowę swojego biznesu w Polsce. Okazuje się, że na tym polu przyjdzie jej konkurować z największym dzisiaj Empikiem. Czy miliardy dolarów stojące za amerykańskim serwisem handlu internetowego Amazon.com powodują, że Empik zaczyna obawiać się o swoją przyszłość. Być może opóźnienia w płatnościach wynikają z próby akumulacji kapitału na trudne czasy?

- Wejście Amazona do Polski z pewnością zmniejszy udział rynkowy Empiku i być może dlatego spółka stara się jeszcze wykorzystywać swoją przewagę w rozmowach z wydawcami - ocenia Adam Kaptur z Millennium Dom Maklerski.

Z taką opinią nie zgadza się Kamil Szlaga, analityk rynku akcji z KBC Securities.
- Moim zdaniem tu nie chodzi o akumulację kapitału. Myślę, że zaległości płatnicze Empiku patrząc z perspektywy całej grupy nie są znaczące. Te opóźnienia to próba poprawy kapitału pracującego. Jednak zobowiązania trzeba będzie kiedyś zapłacić, i to z odsetkami - dodaje.

Obaj analitycy są natomiast zgodni, że spółka ma duże zapotrzebowanie na gotówkę.
- Empik wypłacił dywidendę w wysokości 26 mln zł, a ponadto dokonał w tym roku szereg przejęć, m.in. trzech wydawnictw za prawie 60 mln zł. Zadłużenie spółki jest dosyć wysokie; po III kwartale dług netto wynosił 647 mln zł wobec 535 mln zł w analogicznym okresie ubiegłego roku - wylicza Adam Kaptur.
Jego zdaniem duże zapotrzebowanie na gotówkę w połączeniu z zadłużeniem sprawiają, że Empik może szukać dodatkowych sposobów poprawienie swojego cash flow, a jednym z nich jest opóźnienie wypłat.

Również analityk KBC Securities Kamil Szlaga wskazuje, że może chodzić o wykazanie przez grupę jak najlepszych wyników w czwartym kwartale. Jego zdaniem właśnie dlatego pojawiły się problemy z płatnościami.
- Trzeba jednak pamiętać, że to są działania krótkoterminowe. Faktury trzeba kiedyś zapłacić, a do wszystkich dociera negatywnie wizerunkowo komunikat dotyczący Empiku. Myślę, że gorsze postrzeganie tej spółki może mieć wpływ na sentyment giełdowy do tej spółki. Informacje o problemach płatniczych spółki na pewno nie pomagają już niskiej wycenie spółki i mogą zniechęcać giełdowych inwestorów - ocenia Szlaga.

Zdaniem Adama Kaptura dodatkowym zagrożeniem dla spółki jest wstrzymanie przez wydawców dostaw do Empiku.
- To na pewno miałoby negatywny wpływ na wyniki sieci. Jednak biorąc pod uwagę bardzo silną pozycję rynkową spółki, nie sądzę, żeby wydawnictwa zdecydowały się na taki krok - ocenia.

Empik zdaje się nie obawiać takiej ewentualności. Prezes spółki zapewnia, że nie ma blokad ze strony wydawców.
- Pracujemy w normalnym trybie, nasze zamówienia są realizowane. Nie ma takich sytuacji, dla których nie istniałyby alternatywne rozwiązania. W naszej organizacji mamy silny nawyk posiadania planów B i C - sugeruje Marek Minkiewicz.

Wydawcy żalą się, że Empik nie dość, że zarabia krocie na ich pozycjach, to jeszcze żąda wzorem supermarketów astronomicznych kwot za promocję czy wystawienie produktu w atrakcyjnym miejscu sklepu. Za dwutygodniową promocję książki na półce "Nowości" trzeba zapłacić ok. 20 tys. zł. O zawrót głowy może przyprawić to, gdy zastanowimy się, ile książek trzeba sprzedać, żeby choć pieniądze za promocję się zwróciły. Do kosztów wydawnictwa dochodzą ponadto autor, rysownik, drukarnia itd. Za reklamę w świątecznej gazetce trzeba zapłacić Empikowi ok. 10 tys. zł. Z podobnymi problemami boryka się także branża fonograficzna.

- Po odliczeniu wysokich kosztów nagrań w studiu, produkcji płyt, praw autorskich, ZAIKS-u i promocji, a także marży sprzedawcy często okazuje się, że zysk dla producenta jest symboliczny. Zebrane w ten sposób pieniądze często nie pozwalają na pozyskiwanie kolejnych ciekawych artystów i ich promocję - anonimowo zdradza jeden z wydawców fonograficznych.

Empik odpiera zarzuty wydawców, że każe sobie płacić za promocję pozycji w swoich placówkach. Zdaniem przedstawicieli spółki jest to normalna praktyka rynkowa stosowana w przypadku każdego detalisty.

- Skoro według wydawców sytuacja Empiku jest tak komfortowa i godna pozazdroszczenia, dlaczego żaden z nich nie pokusił się o zbudowanie własnej sieci sprzedaży? I naturalnie poniesienia ciężaru niebagatelnych inwestycji oraz bieżących kosztów operacyjnych tj. wysokich czynszów w centrach handlowych, amortyzacji sklepów, kosztów logistycznych, kosztów pracy sprzedawców etc. - wylicza Marek Minkiewicz, prezes sieci Empik.

Jednocześnie przypomina, że w ciągu ostatnich pięciu lat Empik zainwestował około 100 mln zł w rozwój salonów. Zwraca również uwagę, że decyduje się na wejście w trudny lokalny rynek, czyli miejscowości poniżej 50 tys. mieszkańców.

Już wspomnieliśmy, w tym roku Empik zakupił trzy wydawnictwa za kwotę ok. 60 mln zł. Przedstawiciele branży boją się, że teraz Empik stanie się samowystarczalny, a ich wydawnictwa upadną. Oznacza to, że spółka, która dotąd była jedynie dystrybutorem gotowego produktu staje się obecnie konkurentem dla wydawnictw.

- Obawiamy się, że Empik będzie promował jedynie swoje pozycje wydawnicze lub co gorsze całkiem zrezygnuje z naszych. Sytuacja też nie wygląda najlepiej, jeśli chodzi o możliwość rywalizacji z taką potęgą. Sieć mając ogromny kapitał może przyciągnąć do siebie każdego autora - z niepokojem zdradza anonimowa przedstawicielka wydawnictwa, które swoje książki przekazuje do Empiku.

Prezes Empiku przekonuje, że takie tezy są dalekie od prawdy i to właśnie w nich dopatruje się genezy akcji w mediach społecznościowych.
- Wydawcy szerzą na rynku tezę, jakoby Empik poprzez przejęcia wydawnictw zmierzał do samowystarczalności - a to jest dalekie od prawy. Mamy świadomość, że klienci oczekują najszerszej oferty, a taką może zapewnić zróżnicowana grupa wydawnictw. Zarówno Empik, jak i wydawcy pozostają w ścisłych relacjach. Potrzebują się wzajemnie; Empik dla zróżnicowanej i bogatej oferty, a wydawcy - aby skutecznie sprzedawać swoje tytuły - komentuje zarzuty Marek Minkiewicz.

Prezes spółki zapytany o kolejne planowane przejęcia, być może także w branży fonograficznej, odpowiedział, że "lista, przynajmniej w krótkim terminie, jest zamknięta". Czyżby brakowało pieniędzy?

Empik odpiera zarzuty wydawców! - przeczytaj wywiad z prezesem Empiku »