Zasiłek pogrzebowy, odprawa pośmiertna. Komu przysługuje prawo do pomocy finansowej po śmierci bliskiego?

Zasiłek pogrzebowy

Zasiłek pogrzebowy jest to jednorazowe świadczenie, które jest przyznawane na pokrycie kosztów pogrzebu. Przysługuje osobie, która poniosą koszty pogrzebu: zarówno członkom rodziny, jak i osobom niespokrewnionym (najczęściej sąsiadom i przyjaciołom), ale też instytucjom: (np. pracodawcy, gminie, domowi pomocy społecznej).

Zasiłek pogrzebowy wypłaca ZUS lub KRUS. Nie jest traktowany jako dochód, więc nie trzeba go ujawniać w rocznym zeznaniu podatkowym.
Maksymalna wysokość zasiłku wynosi 4 tys. złotych. Rodzina może liczyć na świadczenie w pełnej wysokości, a inne osoby – do wysokości poniesionych kosztów, ale nie więcej niż 4 tysiące.

Jeśli kilka osób poniosło koszty pogrzebu, zasiłek zostanie wypłacony proporcjonalnie do poniesionych wydatków.
Zasiłek przysługuje, gdy zmarły był ubezpieczony, pobierał emeryturę lub rentę (albo spełniał warunki do uzyskania tych świadczeń), był na zasiłku chorobowym, świadczeniu rehabilitacyjnym lub zasiłku macierzyńskim.

Członkami rodziny w myśl przepisów są małżonek, rodzice (także macocha i ojczym), dzieci (również dzieci drugiego małżonka), rodzeństwo, dziadkowie, wnuki.

Świadczenie wypłacane na wniosek

By uzyskać świadczenie z ZUS, osoba, która poniosła koszty pogrzebu, musi złożyć wniosek o zasiłek pogrzebowy (druk ZUS Z-12). Dodatkowo ZUS będzie wymagać następujących dokumentów:

• akt zgonu,
• akt urodzenia dziecka, które urodziło się martwe, albo zupełny odpis aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że urodziło się martwe,
• oryginał rachunków poniesionych na koszt pogrzebu, a jeśli te zostały złożone w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego),
• zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy KRUS, zainteresowany składa formularz wniosku KRUS SR-26.

Zainteresowany ma 12 miesięcy, by wystąpić o świadczenie.

Jeżeli zgłoszenie wniosku nie było możliwe z powodu zaginięcia ciała lub z jakiegokolwiek innego powodu, na który uprawniony nie miał wpływu, prawo do złożenia wniosku ulega przedłużeniu i wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu.

Zagadnienia dotyczące zasiłków reguluje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale w odniesieniu do niektórych zawodów (np. policjantów) zastosowanie znajdą inne przepisy.

Z rachunku zmarłego

Poza wystąpieniem o zasiłek pogrzebowy, osoba, która poniosła koszty zorganizowania pochówku, może wystąpić do banku, w którym zmarły miał rachunek, z roszczeniem o zwrot poniesionych kosztów.

Aby uzyskać pieniądze, zainteresowany powinien przedstawić w banku zmarłego akt zgonu posiadacza rachunku oraz rachunki stwierdzające wysokość poniesionych wydatków. Bank dokona zwrotu w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku.

Jak należy rozumieć „zwrot zgodnie z przyjętymi zwyczajami”?

Standard pogrzebu powinien być dostosowany do zasad panujących w środowisku zmarłego. Jeśli w jego otoczeniu przyjęte było organizowanie wielogodzinnych konsolacji w dobrych restauracjach, to jej koszt powinien być zaliczony do uzasadnionych kosztów pogrzebu. Co innego, jeśli zmarły był osobą mało zamożną – wystawny obiad może okazać się wydatkiem ponad stan. Jak więc widać, za każdym razem pracownik banku podejmuje decyzję wedle swego uznania. Nie powinien przy tym kierować się wysokością zasiłku pogrzebowego.

Wypłata może zostać dokonana wyłącznie z rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz terminowych lokat oszczędnościowych zmarłego. Nie można jej dokonać z rozliczeniowego, rachunku powierniczego ani rachunku lokaty terminowej.
Bank zwraca koszty pogrzebu tylko raz. Otrzyma je osoba, która jako pierwsza o nie wystąpi. Jak widać, jest to uregulowane inaczej niż zasiłek pogrzebowy, który może być wypłacany kilku osobom proporcjonalnie do poniesionych przez nie kosztów.

Rachunki powinny zostać wystawione na konkretną osobę. Nie wystarczy więc zwykły paragon, gdyż nie umieszcza się na nim informacji dotyczących kupującego.

Odprawa pośmiertna

Jeśli zmarły w chwili śmierci był zatrudniony (lub pobierał zasiłek z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby), jego najbliższym należy się odprawa pośmiertna. Nie ma przy znaczenia przyczyna śmierci ani to, że był zatrudniony na czas określony, nieokreślony czy próbny.

W pierwszej kolejności należy się ona owdowiałemu małżonkowi, następnie dzieciom do 16. roku życia, a gdy się uczą – do 25. roku życia.
Jeśli pracownik był zatrudniony u kilku pracodawców, odprawa pośmiertna należy się od każdego z nich.
Prawo do odprawy pośmiertnej przedawnia się po trzech latach.

Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u jednego pracodawcy. Jeśli zmarły przepracował w tej samej firmie co najmniej 15 lat, jego bliscy otrzymają odprawę odpowiadającą 6-miesięcznym zarobkom. W przypadku stażu krótszego niż 10 lat, odprawa będzie stanowiła równowartość jednomiesięcznej pensji.

W jednym przypadku pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłaty odprawy. Jeśli zawarł z firmą ubezpieczeniową umowę ubezpieczenia pracownika na życie, to w razie śmierci pracownika członkowie rodziny otrzymają odszkodowanie nie niższe niż odprawa.

Jeśli kwota odszkodowania wypłacona przez ubezpieczyciela jest niższa od kwoty przysługującej odprawy, pracodawca jest obowiązany wyrównać różnicę.

Ponadto pracodawca ma obowiązek wypłacić spadkobiercom zmarłego zaległe wynagrodzenie i ekwiwalent za niewykorzystany urlop.