Dług spółki przedawniony, ale prezes zapłaci

Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 19 listopada 2008 r., która zawiera wyjaśnienie wątpliwości prawnej powstałej na tle sprawy wniesionej przez spółkę z o.o. Hörmann Polska przeciwko Ryszardowi i Elżbiecie D., prezesowi i wiceprezesowi spółki z o.o. Ertroc.

Ertroc kupił w 2003 r. od firmy Hörmann towary o wartości ponad 91 tys. zł, ale z powodu złej sytuacji finansowej nie zapłacił. Hormann wystąpił do sądu i uzyskał w 2005 r. nakaz zapłaty kwoty ze stosownymi odsetkami. Na jego podstawie po uzyskaniu klauzuli wykonalności wszczął egzekucję, ale okazała się ona bezskuteczna ze względu na brak majątku dłużnika.

W 2006 r. Hörmann wystąpił, na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych, o zasądzenie należności objętej nakazem zapłaty od Ryszarda i Elżbiety D., którzy w chwili, gdy należność ta stała się wymagalna, pełnili funkcje członków zarządu Ertroc.

Państwo D. twierdzili, że nie odpowiadają za dług spółki, bo już w 2003 r. odwołano ich z funkcji prezesa i wiceprezesa i sprzedali swe udziały. Ten argument sąd I instancji uznał za bez znaczenia. W jego ocenie bezzasadne było też twierdzenie małżonków D., że Hőrmann nie ściągnął długu z majątku spółki, bo nie wszczął we właściwym czasie egzekucji przeciw niej. Za słuszne zaś uznał ich twierdzenie, że nie odpowiadają za dług firmy Ertroc, bo w chwili wystąpienia Hörmanna do sądu należność była już przedawniona. Gdyby więc spółka podniosła wówczas zarzut przedawnienia, to wyrok zasądzający wobec niej by nie zapadł. Z tego powodu sąd I instancji oddalił żądanie Hörmanna wobec małżonków D.

Sąd I instancji, uzasadniając werdykt, odwołał się do wyroku SN z 18 kwietnia 2007 r. (sygn. V CSK 55/07). SN, przyjmując, iż odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. przewidziana w art. 299 k.s.h. ma charakter gwarancyjny, uznał, że mogą oni w sprawie wytoczonej na podstawie tego przepisu kwestionować istnienie lub wysokość długu spółki, którego spłaty domaga się wierzyciel.

W uchwale siedmiu sędziów z 7 listopada 2008 r. (sygn. III CZP 72/08) SN przyjął odmienne założenie co do charakteru tej odpowiedzialności i uznał, że do roszczeń wierzycieli spółki z o.o. opartych na art. 299 k.s.h. mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.

W uzasadnieniu wyroku sądu I instancji znalazło się zastrzeżenie, iż nie podziela on stanowiska zajętego przez SN w innym wyroku, z 7 lutego 2007 r. (sygn. III CSK 227/06). SN stwierdził w nim, że badanie w procesie toczącym się na podstawie art. 299 k.s.h. istnienia zadłużenia spółki stwierdzonego prawomocnym wyrokiem jest niedopuszczalne. Takich orzeczeń było więcej. W uchwale z 20 stycznia 2001 r. (sygn. III CZP 69/01) SN wprost stwierdził, że członek zarządu spółki z o.o. nie może się w takiej sprawie bronić zarzutem przedawnienia roszczenia o zapłatę należności, o którą chodzi w procesie przeciwko spółce.

Takie samo stanowisko zajął SN w odpowiedzi na pytanie prawne sądu II instancji, który rozpatruje apelację spółki Hörmann. SN stwierdził, że członek zarządu spółki z o.o., przeciwko któremu jej wierzyciel występuje z roszczeniem przewidzianym w art. 299 k.s.h., nie może się bronić zarzutem przedawnienia długu objętego tytułem wykonawczym przeciwko spółce.

Tytułami wykonawczymi są opatrzone przez sąd klauzulą wykonalności prawomocne wyroki, ugody sądowe i zawarte przed mediatorem oraz akty notarialne, w których dłużnik poddał się dobrowolnie egzekucji sądowej (sygn. III CZP 94/ 08).

W myśl art. 299 k.s.h., jeśli egzekucja wobec spółki z o.o. okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiada solidarnie zarząd. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:

1. we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęte postępowanie układowe albo
2. nie był winny niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcia postępowania układowego lub też
3. pomimo niezgłoszenia na czas wniosku o ogłoszenie upadłości albo niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Izabela Lewandowska