Dopłata do udziałów może mieć formę potrącenia wierzytelności
Wspólnik spółki z o.o. może dopłatę, do której jest zobowiązany, uiścić w ten sposób, że potrąci ją ze swej należności wobec spółki. Takie istotne dla praktyki stwierdzenie zawarł Sąd Najwyższy w uchwale z 12 styczna 2010 r.
SN wyjaśnił w niej wątpliwość prawną powstałą na tle sprawy wniesionej przez spółkę z o.o. Kwiaty Polskie - Grupa Producentów przeciwko Zbigniewowi K., jednemu z jej wspólników. Zbigniew K. ma w tej spółce 20 udziałów o łącznej nominalnej wartości 10 tys. zł. W umowie spółki zapisano, że uchwałą zgromadzenia wspólnicy będą zobowiązani do dopłat do pięciokrotnej wartości nominalnej udziałów poszczególnych wspólników oraz że wysokość dopłat i terminy ich wnoszenia określi każdorazowo w uchwale zgromadzenie wspólników.
Prawną podstawą do wprowadzenia do umowy spółki takich postanowień są art. 177 i 179 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.).
W grudniu 2005 r. oraz w maju i wrześniu 2007 r. wspólnicy podjęli uchwały, zgodnie z którymi Zbigniew K. miał wnieść dopłaty w wysokości odpowiednio: 30 tys., 35 tys. i 30 tys. zł.
W odniesieniu do pierwszej dopłaty wyraził on w oświadczeniu zgodę na potrącenie dopłaty z przysługującej mu należności od spółki za dostarczone jej towary. Pozostałych dopłat nie uiścił.
Spółka wystąpiła do sądu o zasądzenie różnicy, tj. 65 tys. zł. Sąd I instancji zasądził dochodzoną kwotę nakazem zapłaty. Zbigniew K. złożył sprzeciw od tego nakazu. Sąd po rozpoznaniu sprawy wskutek sprzeciwu żądanie spółki w całości oddalił.
Uznał przede wszystkim, że według umowy spółki górna granica dopłat, do których wniesienia Zbigniew K. może być zobowiązany, to 50 tys. zł. Ustalenie dopłat wyższych niż pięciokrotność nominalnej wartości udziałów wymagałoby zmiany umowy spółki.
Co do niewniesionych dopłat w kwocie 20 tys. zł, sąd uwzględnił zgłoszony w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut potrącenia tej kwoty z należności wspólnika wobec spółki (wynosiła ona w chwili potrącenia 50 tys. zł).
Tłumaczył, że nic temu nie przeszkadza. Artykuł 14 § 4 k.s.h. zakazuje jedynie potrącenia wierzytelności wspólnika z wierzytelności spółki z tytułu wpłaty na poczet udziału, czyli kapitału zakładowego, a dopłaty dotyczą kapitału rezerwowego. Zresztą przepis ten dopuszcza również takie potrącenie, ale na podstawie umowy.
Nie przekonał sądu argument, że praktyka w spółce jest taka, iż dopuszczalne jest tylko dokonanie takiego umownego potrącenia. Tymczasem w tym wypadku podstawą były przepisy kodeksu cywilnego przyznające prawo do potrącenia bez względu na wolę drugiej strony (wyjątki wskazano w art. 505 k. c.).
Sąd II instancji nie był pewny, czy sąd I instancji ma w kwestii potrącenia rację. Dlatego zadał pytanie prawne SN. Za przeciwnym bowiem poglądem przemawia gwarancyjna funkcja dopłat. Podobnie jak kapitał zakładowy - choć w mniejszym stopniu - stanowią one zabezpieczenie interesów wierzycieli spółki. To podobieństwo może uzasadniać stosowanie do dopłat, przez analogię, art. 14 § 4 k.s.h. dopuszczającego tylko potrącenie umowne. Sąd Najwyższy był jednakże innego zdania. Stwierdził bowiem, że wspólnik z o.o. może potrącić swoją wierzytelność wobec spółki z jej wierzytelności wobec niego z tytułu dopłat (sygn. III CZP 117/09).
Izabela Lewandowska
Rzeczpospolita
