Jak rozliczyć przychody z zagranicznego funduszu inwestycyjnego

Osoby, które zarabiają na uczestnictwie w zagranicznych funduszach inwestycyjnych, powinny zapłacić podatek. Ale kto powinien go rozliczyć, czy płatnikiem jest polski bank działający w imieniu funduszu, czy też beneficjent powinien zrobić to sam?

Czy płatnikiem podatku jest polski pośrednik

Ten, kto wypłaca należności osobie fizycznej, powinien pobrać i przekazać do urzędu podatek. Taka jest ogólna zasada.

Ważne kto powinien wypłacić
Przepisy ograniczają pojęcie płatnika. Są nim jedynie podmioty wypłacające należności, o czym świadczy użyty przez ustawodawcę zwrot "od dokonywanych wypłat (świadczeń)". Z art. 41 ust. 1 ustawy o PIT nie wynika, aby funkcja płatnika mogła być powierzona jakiejkolwiek osobie jedynie pośredniczącej w wypłacie (realizacji) świadczenia. Roszczenie o wypłatę może być bowiem kierowane do funduszu zagranicznego. Podmioty krajowe jedynie reprezentują fundusz i pośredniczą w tych czynnościach. Wypłata, stawianie płatności do dyspozycji dokonywane są przez fundusz zagraniczny, a nie przez inny podmiot w Polsce. Potwierdza to też art. 256 ustawy o funduszach, który wskazuje, że to fundusz zagraniczny jest obowiązany zapewnić uczestnikom sprawne wpłacanie i wypłacanie kwot związanych z nabywaniem i umarzaniem tytułów uczestnictwa oraz dostarczać potwierdzenia zbycia lub umorzenia tytułów uczestnictwa w języku polskim, z częstotliwością obowiązującą fundusz zagraniczny zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w
państwie macierzystym.

*Źródło dochodu za granicą *
Siedziba funduszu zagranicznego i miejsce prowadzenia działalności jak też siedziba i miejsce innych podmiotów z nim związanych (podmiot zarządzający, depozytariusz, agent transferowy) znajdują się poza granicami Polski i tam wykonywane są wszystkie czynności związane z jego działalnością podstawową. Na terytorium Polski wykonywane są jedynie czynności techniczne zbycia i odkupienia, w których wykonaniu uczestniczą polskie podmioty. Stąd wszelkie zobowiązania jak też rozliczenia dokonywane są poza granicami Polski.
Podmiotem wypłacającym należności jest fundusz, a więc źródła dochodu znajdują się za granicą. Krajowy bank jest jedynie pośrednikiem między rzeczywistym źródłem przychodów (funduszem) a podatnikami (klientami). Nie powinien zatem zostać uznany za płatnika, a w konsekwencji nie powinien ciążyć na nim obowiązek pobrania i zapłaty podatku od środków przekazywanych beneficjentom w imieniu funduszu.

Obowiązki wobec urzędu ma sam beneficjent

Z przepisów wynika, że to nie bank powinien rozliczać przychody z uczestnictwa w zagranicznym funduszu. Zrobi to sam podatnik w zeznaniu rocznym.

Jeśli przyjąć, że polski pośrednik nie jest płatnikiem, to podatnik powinien samodzielnie rozliczyć podatek w zeznaniu rocznym. W takim wypadku 19-proc. zryczałtowany podatek od uzyskanych dochodów (przychodów) z tytułu udziału w funduszach kapitałowych rozlicza wyłącznie beneficjent - osoba fizyczna. Moim zdaniem wynika to z następujących przepisów:

- art. 30a ust. 11 w związku z art. 45 ust. 3b ustawy o PIT przewiduje obowiązek wykazania przez podatnika w zeznaniu rocznym kwoty zryczałtowanego podatku obliczonego od przychodów (dochodów), wymienionych w art. 30a ust. 1 pkt 1 – 5, uzyskanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz kwot podatku zapłaconego za granicą (o których mowa w art. 30a ust. 9 i 10),

- art. 30a ust. 9 ustawy o PIT wskazuje, że podatnicy będący polskimi rezydentami, uzyskujący poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określone przychody (dochody), m.in. z udziału w funduszach kapitałowych, od kwoty zryczałtowanego podatku obliczonego zgodnie z ust. 1 od tych przychodów (dochodów) odliczają kwotę równą podatkowi zapłaconemu za granicą, jednakże odliczenie to nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego od tych przychodów (dochodów) przy zastosowaniu stawki 19 proc.

Według tych regulacji beneficjent ma możliwość odliczenia podatku zapłaconego za granicą i - co istotne - uniknięcia ewentualnego podwójnego opodatkowania, podczas gdy takiej możliwości jest pozbawiony, jeśli pobór podatku i złożenie zeznania rocznego odbywa się za pośrednictwem płatnika.

Jeśli niepobrany, wykazujemy sami

Argumentem przemawiającym za tym, że to sam podatnik, a nie polski pośrednik, powinien rozliczyć podatek, może być to, że w ustawie o PIT został wprost przewidziany tryb rozliczania dochodów z funduszy zagranicznych bez pośrednictwa płatnika. Zgodnie z art. 30a ust. 11 ustawy o PIT kwoty zryczałtowanego podatku obliczonego od przychodów (dochodów), o których mowa w ust. 1 pkt 1 – 5, uzyskanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, oraz kwoty podatku zapłaconego za granicą, o których mowa w ust. 9 i 10, podatnicy są obowiązani wykazać w zeznaniu rocznym. Zgodnie z art. 45 ust. 3b ustawy o PIT w zeznaniu rocznym wykazuje się należny podatek dochodowy, o którym mowa w art. 29 – 30a, a więc także podatek z art. 30a ust. 1 pkt 5 dotyczący dochodów z funduszy inwestycyjnych (w tym zagranicznych), jeżeli podatek ten nie został pobrany przez płatnika.

Pośrednik nie naliczy kosztów

Dodatkowym argumentem jest również to, że polski pośrednik jako jednostka jedynie przekazująca środki uprawnionemu w imieniu wypłacającego, tj. funduszu, nie jest uprawiony do dokonywania jakichkolwiek przeliczeń, w tym w szczególności do uwzględniania w stosunku do kwot przelewanych na rachunki osób fizycznych jakichkolwiek pomniejszeń podstawy wymiaru podatku o koszty. Tymczasem jest oczywiste, że koszty te istnieją i związku z tym ich nieuwzględnienie powoduje, iż podstawa wymiaru podatku jest zawyżona, co prowadzi wprost do powstania nadpłaty. Taka sytuacja nie zaistnieje w przypadku samodzielnego rozliczania przez podatnika przychodów uzyskanych z zagranicy z tytułu uczestnictwa w funduszach kapitałowych. *Nie można domniemywać obowiązku *

Reasumując, moim zdaniem w przypadku inwestycji w fundusz zagraniczny, uczestnik osoba fizyczna jest zobowiązany do samodzielnego rozliczenia i zapłaty 19-proc. zryczałtowanego podatku dochodowego. Podstawą dla rozliczenia będzie informacja uzyskana od funduszu zagranicznego, do której sporządzenia jest on zobligowany na mocy art. 256 ust. 1 pkt 4 ustawy o funduszach.

Natomiast w związku z inwestowaniem przez polskich rezydentów w jednostki uczestnictwa (tytuły uczestnictwa) funduszu zagranicznego na podmiocie krajowym nie powinny spoczywać obowiązki płatnika zgodnie z przepisami ustawy o PIT. Nie ma bowiem, jak się wydaje, jednoznacznych przesłanek prawnych, pozwalających na uznanie, że polski pośrednik staje się w takim wypadku płatnikiem.

Do istoty koncepcji instytucji płatnika należy bowiem przeniesienie obowiązku w zakresie poboru i zapłaty podatku z podatnika na "źródło" dochodu. Takim źródłem jest bez wątpienia wyłącznie zagraniczny fundusz, związany określonym węzłem prawnym z beneficjentem. Nie jest nim w żadnym razie polski agent płatności i nie powinien zostać uznany za płatnika. Domniemywanie obowiązku płatnika w przypadku gdy pośrednik działa nie w imieniu własnym, ale jest jedynie, zgodnie z umową, agentem płatności, wobec braku wyraźnych uregulowań przemawiających za uznaniem takich obowiązków, nie powinno mieć miejsca.

Sprzeczne interpretacje

Niestety, jak wynika z interpretacji organów podatkowych, nie mogą one wypracować jednolitego podejścia w tej sprawie. Zdaniem niektórych na polskim pośredniku ciąży obowiązek poboru zryczałtowanego podatku dochodowego w związku z przekazywaniem wypłat na rzecz uczestników funduszu. W innych (nowszych) interpretacjach uznają, że art. 41 ust. 4 ustawy o PIT (ani żaden inny przepis) nie nakłada na krajowy podmiot obowiązku obliczenia, pobrania jako płatnik i wpłacenia na rzecz organu podatkowego zryczałtowanego podatku w zakresie wypłat realizowanych przez zagraniczny fundusz.

Katarzyna Bieńkowska

Fiskus nie może się zdecydować

Płatnikiem jest pośrednik...

Jakie argumenty mają organy podatkowe, które twierdzą, że podatek od przychodów z zagranicznego funduszu powinien rozliczyć polski pośrednik? W interpretacji Izby Skarbowej w Gdańsku z 24 października 2005 r. (BI/4117-0054/05) stwierdzono, że przepisy nie dają spółce, która pełni funkcję przedstawiciela, agenta płatności oraz dystrybutora zagranicznego funduszu, możliwości wyboru pobrania bądź niepobrania podatku. Ustawodawca nie wskazał też, że płatnik powinien generować wypłacany przez siebie dochód. Jedynym warunkiem jest wypłata należności osobom fizycznym mającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania. Tak więc płatnikami są również banki wypłacające dochody pochodzące z zagranicy. Reasumując, "spółka działająca jako przedstawiciel, agent płatności oraz dystrybutor funduszu w przypadku wypłat na rzecz uczestników w związku z umorzeniem posiadanych przez nich tytułów uczestnictwa oraz wypłat dochodów lub innych świadczeń należnych uczestnikom funduszu jest płatnikiem zryczałtowanego
podatku dochodowego".

O obowiązki związane z rozliczeniem podatku zapytał też bank, który jest agentem płatności dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych dystrybuujących jednostki uczestnictwa na terytorium Polski. Tytuły uczestnictwa mogą być zbywane przez fundusz zagraniczny za pośrednictwem banku osobom fizycznym – rezydentom i nierezydentom. Czy jest on podmiotem wypłacającym w myśl art. 42c ust. 2 ustawy o PIT? Bank uważa, że nie, pełni bowiem jedynie funkcje techniczne sprowadzające się do pośrednictwa w przyjmowaniu zleceń nabycia i odkupu jednostek uczestnictwa. Pośrednictwo to ograniczone jest do funkcji wynikających z ustawy o funduszach inwestycyjnych, tj. do funkcji pośrednika w obsłudze i rozliczeniach klientów, przyjmującego zlecenia nabycia, umorzenia bądź zamiany jednostek. Nie jest więc podmiotem prawnie zobowiązanym do wypłaty lub w stosunku do którego przysługuje roszczenie o jej dokonanie.

Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie miał jednak inne zdanie. Jak czytamy w interpretacji z 23 grudnia 2005 r. (1471/DPF/415/105/05/PP): "bank pełniąc rolę agenta płatności jest podmiotem wypłacającym lub stawiającym do dyspozycji przychody (dochody)".

...czy beneficjent

Z tym że bank nie pełni funkcji płatnika, zgodziła się natomiast Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 23 kwietnia 2008 r. (IPPB2/415-181/08-4/IŚ). Planuje on rozszerzyć działalność o pośrednictwo w zakresie nabywania jednostek uczestnictwa w zagranicznych funduszach inwestycyjnych. Twierdzi, że jest zobowiązany jedynie do transferu środków z rachunku bankowego klienta na rachunek agenta transferowego (zgodnie z dyspozycją klienta w momencie nabycia jednostek uczestnictwa w funduszu), nie jest natomiast podmiotem zobowiązanym do realizacji świadczenia, tj. wypłaty dochodu (przychodu) uzyskanego z tytułu udziału w zagranicznych funduszach inwestycyjnych. Tymczasem zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o PIT płatnikiem jest podmiot dokonujący świadczenia, tj. prawnie zobowiązany do wypłaty środków na rzecz klienta. Funkcje banku ograniczają się wyłącznie do przelewu środków, nie jest więc płatnikiem. Ta argumentacja przekonała warszawską izbę skarbową.

Także w interpretacji z 19 grudnia 2007 r. (IPPB2/415-197/07-3/IŚ) Izba Skarbowa w Warszawie wyraźnie stwierdziła: "Bank działając jako agent płatności zagranicznego funduszu inwestycyjnego nie będzie płatnikiem zryczałtowanego podatku, o którym mowa w art. 3 0a ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu rozliczania jednostek uczestnictwa w funduszach zagranicznych oraz nie będzie zobowiązany do sporządzania deklaracji/informacji o dochodach z powyższych tytułów". Warto też wspomnieć, że podatnik składający wniosek o interpretację powołał się na pismo Ministerstwa Finansów z 7 kwietnia 2005 r. (PB 3/169-8213-32/HS/05), w którym czytamy, że w "przypadku dochodów (przychodów), o których mowa w art. 30a ust. 1 – 5 ustawy o PIT, uzyskiwanych poza granicami Polski, nawet jeżeli agentami płatności są polskie banki, nie spoczywa na bankach obowiązek płatnika w rozumieniu przepisów art. 41 ust. 4 ustawy o PIT. Rozliczenia zryczałtowanego podatku dokonuje podatnik w składanym zeznaniu".

Rzeczpospolita