Kiedy lekarz odpowiada za swoje błędy?

Można mówić o błędzie merytorycznym (zwanym również decyzyjnym diagnostycznym, lub terapeutycznym) a więc spowodowanym brakiem przestrzegania aktualnych wymogów wiedzy medycznej. Lekarz popełnia błąd, gdy nieprawidłowo zdiagnozował objawy choroby, zastosował nieprawidłowe leczenie (tak Wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 15 lipca 2003 r. I C 955/98, zgodnie z którym nieprawidłowy sposób leczenia, rozmijający się ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej, przy pominięciu innych metod leczenia oraz zwłoka z zasięgnięciem opinii specjalisty stanowi winę lekarzy. Również w przypadku, gdy zaniechał leczenia pomimo że powinien i mógł zdiagnozować dolegliwość lub po prostu zlekceważył jej objawy stanowi to podstawę odpowiedzialności. W wyroku z 23 listopada 2007 r. IV CSK 240/07 Sad Najwyższy orzekł, że w przypadku, gdy lekarz rozpoznaje konieczność hospitalizacji a pacjent się temu sprzeciwił to obowiązkiem lekarza jest udzielenie pełnej informacji o powziętych podejrzeniach, o konieczności poszerzenia
diagnostyki w warunkach szpitalnych oraz o ewentualnych konsekwencjach zdrowotnych, do jakich może doprowadzić odmowa lub spóźnione zastosowanie się do zaleceń.

Błąd medyczny polegać może również na braku przestrzegania wymogów prawa medycznego - jest to tzw. błąd formalny (np. w zakresie prowadzenia dokumentacji medycznej). Po trzecie błędem medycznym jest również nieprawidłowe wykorzystanie aparatury lub zastosowanie niewłaściwych technik zabiegowych (tzw. błąd techniczny). Po czwarte można mówić o błędzie organizacyjny, w wyniku którego odpowiedzialność najczęściej obciąża placówkę medyczną a polegać on może na niezapewnieniu właściwych warunków aseptyki czy bezpieczeństwa hospitalizacji pacjenta. Związane jest to z problemem zapewnienia warunków umożliwiających lekarzowi przewidywanie i zapobieganie wystąpienia niekorzystnych skutków świadczeń medycznych.

Ta ostatnia kwestia wiąże się z odróżnieniem błędu medycznego, a więc obiektywnego postępowania w sposób sprzeczny z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej od kolejnej przesłanki odpowiedzialności jaką jest subiektywne uznanie winy lekarza polegające na braku zachowania wystarczającej uwagi i dokładności a wiec tzw. należytej staranności. Ustalenie czy lekarz dochował należytej staranności musi być dokonywane przy uwzględnieniu warunków w jakich działał i czy w tych warunkach mógł zachować się w sposób zgodny z zasadami ostrożności oraz aktualnej wiedzy medycznej. Nawet jeśli postępowania lekarza nie przyniesienie oczekiwanego przez pacjenta rezultatu, lekarz nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej, jeśli działał z zachowaniem należytą staranność, przy czym oceniane to powinno być, nie przy zastosowaniu wiedzy specjalistycznej (jak pojecie błędu medycznego) ale wiedzy osoby posiadającej wystarczające doświadczenie i rozeznanie życiowe.

Ewolucja odpowiedzialności zmierza jednocześnie w kierunku zaostrzenia standardu należytej staranności udzielania świadczeń medycznych z tradycyjnie pojmowanego jako umowa starannego działania. Określone wyspecjalizowane świadczenia medyczne (w tym z zakresu radiologii, pewne zabiegi stomatologiczne) traktowane bywają jako umowy rezultatu, a więc takie które dowód zachowania należytej staranności przez lekarza może nie być wystarczający dla uchylenia odpowiedzialności za błąd medyczny.