Kurator dla spółki kapitałowej bez zarządu

To sedno uchwały Sądu Najwyższego z 5 grudnia, który wyjaśnił kontrowersje związane z ustanawianiem kuratora upoważnionego do reprezentowania osoby prawnej, w tym spółki, przy wszczęciu i prowadzeniu przez organ podatkowy kontroli i postępowania podatkowego.

Wątpliwości pojawiły się w sprawie o ustanowienie kuratora dla spółki ?z o.o. spod Krakowa, o co wystąpił do miejscowego sądu rejestrowego naczelnik urzędu celnego. Zrobił to, ponieważ spółka nie miała zarządu, i UC nie mógł prowadzić kontroli oraz wydać decyzji dotyczącej podatku akcyzowego.

Sąd rejestrowy ustanowił kuratora na podstawie art. 42 kodeksu cywilnego, który mówi, że jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z powodu braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator - jak stanowi art. 42 k.c. - powinien się postarać niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby ?o jej likwidację.

Sąd rejestrowy upoważnił więc kuratora tylko do powołania organów spółki, a w razie potrzeby jej likwidacji. Odmówił natomiast upoważnienia go do reprezentowania spółki w postępowaniu podatkowym. W ocenie sądu rejonowego art 42 k.c. pozwala nadać kuratorowi tylko ograniczone kompetencje, na ustanowienie tzw. kuratora materialnego. Z kolei art. 138 § 3 ordynacji podatkowej nadaje jedynie uprawnienie organom podatkowym do złożenia stosownego wniosku do sądu rejestrowego. Nie określa jednak, jakiego rodzaju kuratora należy ustanowić, w szczególności nie stanowi podstawy do ustanowienia kuratora procesowego.

Rozpatrując apelację UC Sąd Okręgowy w Krakowie postanowił zwrócić się o rozstrzygnięcie tej kontrowersji przez Sąd Najwyższy. Wszyscy uczestnicy posiedzenia przed SN byli zgodni co do praktycznej doniosłości powyższego problemu. Wielokrotnie bowiem spółki (osoby prawne), wobec których ma być wszczęte postępowanie kontrolne (podatkowe), podejmują celowe działania, w efekcie których pozbawione są działającego zarządu z powodu np. jego odwołania, rezygnacji, wyjazdu członków zarządu za granicę itp. Niektórzy autorzy wręcz twierdzą, że w przepisach jest luka prawna.

Sąd Najwyższy przesądził, że art. 138 § 3 ordynacji podatkowej jest podstawą złożenia przez organ podatkowy wniosku o ustanowienia kuratora. Uzasadnienie będzie, na piśmie za miesiąc, ale uchwała nie zostawia wątpliwości.

sygnatura akt: III CZP 101/14