Nie wysyłaj na siłę pracoholika na urlop wypoczynkowy w maju
Jeśli zmuszasz pracownika do wzięcia zaległego urlopu po zakończeniu marca, sąd pracy może tę decyzję zakwestionować. Przepisy nie regulują precyzyjnie takiej sytuacji.
_ Wysyłamy teraz pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy (ma około 60 dni). Ten zarzuca nam, że nie mamy do tego prawa. Uważa, że art. 168 kodeksu pracy mówi, że pracodawcy wolno wysłać zatrudnionego na takie zaległości tylko do końca marca następnego roku kalendarzowego po tym, kiedy uzyskał urlop. Czy pracownik ma rację? _ – pyta czytelniczka DOBREJ FIRMY.
Po pierwsze, pracodawca musi udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym zatrudniony uzyskał do niego prawo. Tak stanowi art. 161 k.p. Natomiast w myśl art. 163 k.p. urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Jeżeli pracodawca nie sporządza takiego planu – a jest to możliwe, gdy nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa albo gdy związek zgodził się na rezygnację z planu – ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Ustalając go w tym trybie, podobnie jak przy planie, szef bierze pod uwagę wniosek pracownika i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy w firmie.
|
Polecamy: » więcej na temat rynku pracy w serwisie "Kadry" » Najnowsze wiadomości z kraju i świata » Codzienny przegląd prasy ekonomicznej |
| --- |
|
Do końca marca
Zgodnie z art. 168 k.p. urlop niewykorzystany w terminie ustalonym w planie urlopów lub po porozumieniu z pracownikiem należy dać najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Według Sądu Najwyższego w takim wypadku pracodawca nie musi uzgadniać z podwładnym daty jego wykorzystania. Ma mu go udzielić w terminie określonym w tym przepisie, czyli do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Nawet wysłanie na urlop zaległy za poprzednie lata w pierwszym kwartale następnego roku nie wymaga zgody pracownika także wtedy, gdy w tym samym czasie biegnie okres wypowiedzenia umowy o pracę (wyrok z 2 września 2003 r., I PK 403/02).
Aby zadośćuczynić terminowi z art. 168 k.p., pracownik powinien rozpocząć zaległy wypoczynek w ostatnim dniu roboczym pierwszego kwartału. Kontynuować może go więc w kwietniu, i Państwowa Inspekcja Pracy godzi się na takie rozwiązanie.
Pracodawcom przypominamy jednak, że nie zawsze zaległość urlopowa wynika z niechęci pracownika do wypoczynku. Często jest to skutek choroby, odwołania zatrudnionego z wakacji czy przesunięcia ich terminu przez szefa. W takiej sytuacji podwładny, który miał zorganizowany urlop w sierpniu nad ciepłym morzem, niechętnie zechce odpoczywać podczas marcowej pluchy.
Pracodawca musi więc wykazać się tu pewną elastycznością, a nawet dopuścić połączenie kilku czy nawet kilkunastu zaległych dni z obecnym urlopem. Skorzysta z tego np. ten, kto urlop przeznacza na leczenie sanatoryjne. Inspektorzy też łagodniej potraktują taką sytuację, ale pracownik powinien uzasadnić to odstępstwo od terminu, a pracodawca ma mieć taki wniosek w aktach pracowniczych. Przepisy tego nie regulują
Co ma jednak zrobić szef, gdy przeoczył 31 marca i nie polecił pracownikowi zlikwidowania nawisu urlopowego, a ten notorycznie odmawia wyjazdu na zieloną trawkę? To, że ten termin minął, nie oznacza, że podwładny się wykpi; dlatego że tak kilkakrotnie rozstrzygał Sąd Najwyższy, interpretując przepisy kodeksu pracy w sprawie urlopów. Wprost z nich jednak taki przywilej wysłania pracownika na urlop przez szefa (poza okresem wypowiedzenia) nie wynika.
I tak w wyroku z 25 stycznia 2005 r. (I PK 124/05) Sąd Najwyższy stwierdził, że pracodawca może pracownika wysłać na zaległy urlop, nawet gdy ten nie godzi się na to. Podkreślił, że art. 168 k.p. dopełnia regulację kodeksową co do czasu, w jakim urlopy powinny być udzielane, nie uzależniając swego postanowienia, że ma to nastąpić „najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego”, żadnymi warunkami i nie przewidując żadnych wyjątków.
Zdaniem SN z uwagi na przedmiot, cel i zakres art. 168 k.p. nie da się wywieść warunku, że zastosowanie art. 168 k.p. zależy od zgody pracownika. Warunek taki nie został wyrażony w tym przepisie. Sąd podkreślił, że prawo do urlopu wypoczynkowego określają przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca musi więc dać pracownikowi urlop wypoczynkowy w określonym wymiarze i terminie według ustalonych zasad. Jednak podwładny nie może zrzec się prawa do urlopu (por. art. 152 § 2 k.p.) i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z prawem pracy.
Między młotem a kowadłem
Choć i ten wyrok SN wiąże tylko w konkretnej sprawie, to pracodawcy chętnie się na niego powołują. Tymczasem wysłanie załogi na przymusowy zaległy urlop nie jest już tak oczywiste dla inspektora pracy, który może potraktować to jako działanie niezgodne z prawem. Mimo wielu stanowisk Głównego Departamentu Pracy np. w sprawie udzielania i korzystania z urlopów, i to zgodnych z wykładnią Sądu Najwyższego dopuszczającą wypoczynkowy przymus, żaden inspektor nie jest nimi związany. Jako organ kontrolny samodzielnie ocenia postępowanie pracodawcy i rozstrzyga urlopowe wątpliwości. A tych może mieć sporo.
Po pierwsze, taki sposób polecenia wykorzystania urlopu (przymusowy) wskazuje tylko art. 1671 k.p. i to w konkretnej sytuacji, wypowiedzenia umowy o pracę. Po drugie, nakazując podwładnemu urlop, szef naraża się na zarzut, że łamie jego prawa pracownicze dotyczące m.in. współdecydowania o terminie jego wykorzystania. Po trzecie, art. 168 k.p., mówiący o udzieleniu niewykorzystanego urlopu do końca marca następnego roku kalendarzowego, posługuje się dość łagodnym sformułowaniem „należy pracownikowi udzielić”. Jednocześnie i pracodawcy, i inspektorzy związani są art. 282 § 1 pkt 2 k.p., określającym wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Za nieudzielenie przysługującego zatrudnionemu urlopu wypoczynkowego grozi grzywna od 1 do 30 tys. zł. Od wyjaśnienia tych wątpliwości w konkretnej sprawie przez sąd pracy, gdy podwładny nie zgadza się z arbitralną decyzją szefa, zależeć będzie, czy zostanie przymuszony do likwidacji swojego nadmiaru urlopu i na jakich warunkach.
Grażyna Ordak
Rzeczpospolita