Nowe technologie w Świerku dzięki dofinansowaniu z UE

Instytut w 2010 r. zdobył 34 mln złotych z unijnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na rozbudowę i wyposażenie laboratoriów, mających opracowywać nowe technologie, wykorzystujące różne rodzaje promieniowania.

W ramach tego programu, IPJ będzie rozbudowywał laboratorium struktur akceleracyjnych. - Specjalizujemy się w budowie najważniejszych elementów akceleratorów elektronowych - urządzeń do przyspieszania elektronów - powiedział PAP rzecznik Instytutu dr Marek Pawłowski.

- Wygląda to jak rodzaj rury, w środku pole elektromagnetyczne drga w odpowiedni sposób i wytwarza falę, która popycha elektrony, rozpędzając je - tłumaczy Pawłowski.

Dodał, że akceleratory mają powszechne zastosowanie w niszczeniu nowotworów, inne ich typy są używane do prześwietlania i szukania uszkodzeń w dużych konstrukcjach, jak na przykład mosty.

Jak podkreślił Pawłowski, za kilkanaście dni, IPJ podpisze umowę z CERN (Europejską Organizacją Badań Jądrowych) i będzie budował akceleratory do wstępnego przyspieszania cząstek w akceleratorze LHC, zwanym Wielkim Zderzaczem Hadronów. Te urządzenia to nauka z najwyższej półki - zaznaczył rzecznik.

Dzięki unijnym pieniądzom rozbudowane będzie też laboratorium wiązek jonowo-plazmowych. Jak tłumaczył Pawłowski, za pomocą wiązki plazmy - zjonizowanego gazu - lub jonów, można w znacznym stopniu zmieniać właściwości powierzchni niektórych materiałów.

W IPJ powstały dzięki tej metodzie m.in. próbki porcelany czy węgla, do których można coś przylutować.

- Możemy zmieniać właściwości gumy, którą np. pokrywa się łopaty wirników śmigłowców, tak aby miała odpowiednią odporność - powiedział rzecznik Instytutu. Dodał, że dzięki rozbudowie laboratorium będzie można takie materiały produkować na większą skalę.

Laboratorium zamierza też wytwarzać materiały dla elektroniki, w tym dla jej najnowszych odmian jak spintronika, wykorzystująca pewne specyficzne właściwości magnetyczne elektronów.

IPJ rozpoczął też inny projekt budowy specjalizowanych akceleratorów i detektorów promieniowania. Mają one znaleźć zastosowanie przy kontroli ładunków np. na granicach i terapii nowotworów. Wartość tego programu to ponad 85,5 mln zł - z czego 67,5 mln pochodzi z unijnego programu Innowacyjna Gospodarka.

System kontroli ładunków ma umożliwiać badanie w różny sposób całych kontenerów czy samochodów ciężarowych dla wykrycia np. niebezpiecznych substancji czy przemytu. Zastosowanych ma zostać kilka metod na raz; obok zwykłego prześwietlania ma to być także naświetlanie neutronami. Pobudzone przez nie, określone substancje, jak np. materiały wybuchowe czy toksyczne odpady, zaczną z kolei emitować charakterystyczne promieniowanie, a to pozwoli na ich zdalne wykrycie.

Z kolei nowe akceleratory cząstek znajdą zastosowanie w medycynie, przede wszystkim w terapii nowotworów. Instytut ocenia, że popyt na takie urządzenia będzie rósł z powodu wzrostu zachorowań na nowotwory.

Za pieniądze z unijnego programu instytut w Świerku zamierza też zmodernizować swoją podstawową infrastrukturę techniczną i rozbudować sieć informatyczną. Jak deklaruje IPJ, projekty te pozwolą na opracowanie nowych technologii, które znajdą zastosowanie w medycynie, obronności, ochronie środowiska naturalnego, badaniach właściwości materiałów stosowanych w przemyśle i w przyszłości pozwolą zwiększyć udział innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym.

Wojciech Krzyczkowski