Podział uchroni majątek przed wierzycielami

Długi, o które chodzi w tej sprawie, zostały zaciągnięte przez Marka R. przed 20 stycznia 2005 r., tj. przed zmianą przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących odpowiedzialności małżonków za długi. Zmiana pociągnęła za sobą korektę przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne wszczęto już po wejściu w życie tej korekty i odnosi się do aktualnego stanu prawnego.

*Klauzula wykonalności *

Wierzyciele Marka R. uzyskali klauzule wykonalności także przeciwko żonie dłużnika Beacie P.-R. Pozwalały na przymusowe ściągnięcie długu także z majątku dorobkowego małżonków R. W październiku 2005 r. komornik zajął na wniosek jednego z wierzycieli należącą do tego majątku nieruchomość z domem. Wyrokiem z lutego 2007 r. sąd orzekł separację małżonków i podzielił ich majątek wspólny. Wskazana nieruchomość przypadła na wyłączną własność żonie. Majątek wspólny przestał istnieć.

Beata P. -R. wystąpiła, na podstawie art. 825 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego, z wnioskiem o umorzenie postępowań egzekucyjnych obejmujących tę nieruchomość jako prowadzonych wbrew tytułowi wykonawczemu z jej majątku osobistego. Przepis ten nakazuje komornikowi umorzenie postępowania w całości lub w części, m.in. jeśli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która wedle klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i sprzeciwiła się egzekucji albo z innych powodów egzekucja pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.

Sprzeczne racje

Gdy komornik odmówił, Beata P.-R. wniosła skargę do sądu, ale sąd I instancji skargę oddalił. W uzasadnieniu przypomniał orzeczenia Sądu Najwyższego i poglądy doktryny, według których zmiana spowodowana orzeczeniem sądu o podziale majątku wspólnego, także o dział spadku i zniesienie współwłasności, nie jest rozporządzeniem nieruchomością w rozumieniu art. 930 kodeksu postępowania cywilnego, nawet gdy sąd orzekł na zgodny wniosek małżonków, współspadkobierców czy współwłaścicieli po zajęciu nieruchomości. W myśl tego przepisu rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Czynności egzekucyjne są ważne zarówno wobec dłużnika, jak i nabywcy.

Przykładem, wedle sądu, może być ta właśnie sprawa. Ponieważ oddział majątku nastąpił w wyroku orzekającym separację, wierzyciele Marka R. nie mogli skorzystać z przewidzianej w art. 912 kodeksu cywilnego możliwości zajęcia prawa dłużnika do podziału majątku ani wziąć udziału w postępowaniu działowym, co dałoby im szanse wpłynięcia na jego tok, tak by odpowiednia część wspólnego majątku przypadła dłużnikowi. To zaś pozwoliłoby na ściągnięcie długu z tego majątku.

Dlatego sąd I instancji uznał, że odmowa umorzenia postępowań egzekucyjnych wszczętych przed podziałem majątku dorobkowego małżonków R. była zasadna.

Zdaniem Sądu Najwyższego

Gdy wskutek zażalenia sprawa trafiła na wokandę sądu II instancji, ten wystąpił z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego. W jego uzasadnieniu znalazła się sugestia, by dopuszczalności dalszego prowadzenia egzekucji z majątku, który po podziale należy do majątku osobistego małżonka, poszukiwać nie, jak przyjął sąd I instancji, w art. 930 § 1 w związku z art. 1004 k.p.c., ale w art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, określającego zasady odpowiedzialności małżonków majątkiem wspólnym.

Treść uchwały Sądu Najwyższego podjętej w odpowiedzi na pytane prawne oznacza, że Sąd Najwyższy ma w tym względzie odmienne zdanie. Stwierdził w niej bowiem, wskazując jako podstawę art. 825 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego, że w opisanej sytuacji, jeśli po zajęciu przedmiotu należącego do majątku dorobkowego na podstawie tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną przeciwko małżonkowi dłużnika doszło do podziału tego majątku i przedmiot ów przypadł małżonkowi niebędącemu dłużnikiem, może on się domagać umorzenia egzekucji w stosunku do tego przedmiotu (sygn. III CZP 132/09). ∑

Egzekucja
Za zgodą i ze wspólnej firmy

W myśl art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wierzyciel jednego z małżonków może egzekwować swoją należność z majątku dorobkowego tylko w sytuacji, w której drugi z małżonków zgodził się na zaciągnięcie długu. Jeśli takiej zgody nie udzielił albo jeśli zobowiązanie małżonka nie wynika z czynności prawnej (chodzi np. o odszkodowanie za skutki spowodowanego przez niego wypadku), to dla wierzyciela dostępny jest majątek osobisty dłużnika, jego wynagrodzenie za pracę oraz dochody z działalności zarobkowej i korzyści z praw autorskich oraz innych praw twórcy. Tylko jeśli dług powstał w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego, można go egzekwować także z przedmiotów wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa.

Izabela Lewandowska
Rzeczpospolita