Podział uchroni majątek przed wierzycielami

Długi, o które chodzi w tej sprawie, zostały zaciągnięte przez Marka R. przed 20 stycznia 2005 r., tj. przed zmianą przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących odpowiedzialności małżonków za długi. Zmiana pociągnęła za sobą korektę przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne wszczęto już po wejściu w życie tej korekty i odnosi się do aktualnego stanu prawnego.

*Klauzula wykonalności *

Wierzyciele Marka R. uzyskali klauzule wykonalności także przeciwko żonie dłużnika Beacie P.-R. Pozwalały na przymusowe ściągnięcie długu także z majątku dorobkowego małżonków R. W październiku 2005 r. komornik zajął na wniosek jednego z wierzycieli należącą do tego majątku nieruchomość z domem. Wyrokiem z lutego 2007 r. sąd orzekł separację małżonków i podzielił ich majątek wspólny. Wskazana nieruchomość przypadła na wyłączną własność żonie. Majątek wspólny przestał istnieć.

Beata P. -R. wystąpiła, na podstawie art. 825 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego, z wnioskiem o umorzenie postępowań egzekucyjnych obejmujących tę nieruchomość jako prowadzonych wbrew tytułowi wykonawczemu z jej majątku osobistego. Przepis ten nakazuje komornikowi umorzenie postępowania w całości lub w części, m.in. jeśli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która wedle klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i sprzeciwiła się egzekucji albo z innych powodów egzekucja pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.

Gdy komornik odmówił, Beata P.-R. wniosła skargę do sądu, ale sąd I instancji skargę oddalił. W uzasadnieniu przypomniał orzeczenia Sądu Najwyższego i poglądy doktryny, według których zmiana spowodowana orzeczeniem sądu o podziale majątku wspólnego, także o dział spadku i zniesienie współwłasności, nie jest rozporządzeniem nieruchomością w rozumieniu art. 930 kodeksu postępowania cywilnego, nawet gdy sąd orzekł na zgodny wniosek małżonków, współspadkobierców czy współwłaścicieli po zajęciu nieruchomości. W myśl tego przepisu rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Czynności egzekucyjne są ważne zarówno wobec dłużnika, jak i nabywcy.

Przykładem, wedle sądu, może być ta właśnie sprawa. Ponieważ oddział majątku nastąpił w wyroku orzekającym separację, wierzyciele Marka R. nie mogli skorzystać z przewidzianej w art. 912 kodeksu cywilnego możliwości zajęcia prawa dłużnika do podziału majątku ani wziąć udziału w postępowaniu działowym, co dałoby im szanse wpłynięcia na jego tok, tak by odpowiednia część wspólnego majątku przypadła dłużnikowi. To zaś pozwoliłoby na ściągnięcie długu z tego majątku.

Dlatego sąd I instancji uznał, że odmowa umorzenia postępowań egzekucyjnych wszczętych przed podziałem majątku dorobkowego małżonków R. była zasadna.

Gdy wskutek zażalenia sprawa trafiła na wokandę sądu II instancji, ten wystąpił z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego. W jego uzasadnieniu znalazła się sugestia, by dopuszczalności dalszego prowadzenia egzekucji z majątku, który po podziale należy do majątku osobistego małżonka, poszukiwać nie, jak przyjął sąd I instancji, w art. 930 § 1 w związku z art. 1004 k.p.c., ale w art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, określającego zasady odpowiedzialności małżonków majątkiem wspólnym.

Treść uchwały Sądu Najwyższego podjętej w odpowiedzi na pytane prawne oznacza, że Sąd Najwyższy ma w tym względzie odmienne zdanie. Stwierdził w niej bowiem, wskazując jako podstawę art. 825 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego, że w opisanej sytuacji, jeśli po zajęciu przedmiotu należącego do majątku dorobkowego na podstawie tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną przeciwko małżonkowi dłużnika doszło do podziału tego majątku i przedmiot ów przypadł małżonkowi niebędącemu dłużnikiem, może on się domagać umorzenia egzekucji w stosunku do tego przedmiotu (sygn. III CZP 132/09). ∑

Egzekucja
Za zgodą i ze wspólnej firmy

W myśl art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wierzyciel jednego z małżonków może egzekwować swoją należność z majątku dorobkowego tylko w sytuacji, w której drugi z małżonków zgodził się na zaciągnięcie długu. Jeśli takiej zgody nie udzielił albo jeśli zobowiązanie małżonka nie wynika z czynności prawnej (chodzi np. o odszkodowanie za skutki spowodowanego przez niego wypadku), to dla wierzyciela dostępny jest majątek osobisty dłużnika, jego wynagrodzenie za pracę oraz dochody z działalności zarobkowej i korzyści z praw autorskich oraz innych praw twórcy. Tylko jeśli dług powstał w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego, można go egzekwować także z przedmiotów wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa.

Izabela Lewandowska
Rzeczpospolita