Tajemnica służbowa - nie tylko dla agenta Tomka

Tajemnicą państwową objęte są m.in. czynności operacyjno-rozpoznawcze służb specjalnych wobec obywateli (czynności takie prowadził Tomasz Kaczmarek)
. Działania te objęte są również tajemnicą służbową. Za ujawnienie tajemnicy państwowej Kodeks karny przewiduje karę od trzech miesięcy do pięciu lat więzienia. Za rozpowszechnianie bez zezwolenia wiadomości ze śledztwa grozi do dwóch lat więzienia. Kara za wyjawienie sekretów zawodowych może być więc bardzo bolesna. Zależy przede wszystkim od rodzaju ujawnianych danych, specyfiki stanowiska i zawodu. Kto powinien szczególnie uważać, żeby nie zostać oskarżonym o naruszenie tajemnicy zawodowej?

Przysięgali milczenie

Tajemnica lekarska. Jedna z najbardziej ugruntowanych zarówno w prawie, jak i w etyce. O obowiązku zachowania przez lekarza tajemnicy mowa jest już w przysiędze Hipokratesa – „Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim, z życia ludzkiego ujrzał, czy usłyszał, czego nie należy na zewnątrz rozgłaszać, będę milczał, zachowując to w tajemnicy.”

Tajemnica lekarska należy do najbardziej chronionych, co przejawia się np. w poważnym ograniczeniu możliwości zwolnienia lekarza z obowiązku jej zachowania nawet w postępowaniu karnym. Ma na celu ochronę praw pacjentów do zachowania w tajemnicy informacji związanych z jego leczeniem, informacji o stanie jego zdrowia, a czasem nawet o samym fakcie leczenia. Nawet śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej.

Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej może nastąpić tylko w szczególnych okolicznościach. Każdy taki przypadek powinien być drobiazgowo rozpatrzony.

Uchyleniem rąbka tajemnicy można nazwać sytuację, gdy badanie pacjenta odbywa się na żądanie uprawnionej instytucji, np. przez orzecznika ubezpieczyciela lub biegłego sądowego. Wtedy tajemnica przestaje obowiązywać, ale tylko w zakresie określonym np. przez sąd. Problemem wartym omówienia jest coraz popularniejsza weryfikacja zwolnień lekarskich. Ale lekarzowi nie wolno udzielać informacji, gdy pyta (często telefonicznie) pracodawca. Uprawniony jest tylko ZUS i to wtedy, jeśli zwróci się na piśmie. Zakład pracy nie może prowadzić ustaleń, na co cierpi pracownik i jaki jest jego stan zdrowia. Jeśli lekarz jest świadkiem w procesie, zwolnić go z tajemnicy może prokurator lub sędzia. Bywa, że właśnie w takich sytuacjach, ze względu na tajemnicę, wyłącza się jawność procesu. Tak było np. w czerwcu 2007 r. Przed sądem w Opolu stanął mężczyzna oskarżony o wieloletnie maltretowanie żony, m.in. o próbę podpalenia jej. Okazało się, że leczył się psychiatrycznie. Aby lekarz mógł mówić o jego poczytalności, wyproszono
publiczność.

Poza psychiatrami z takich sądowych zwolnień najczęściej „korzystają” załogi karetki, w której np. ratowana jest ofiara napaści. Innym, głośnym przykładem, był proces „łowców skór”. Oskarżonych, z powodu tajemnicy lekarskiej, przesłuchano za zamkniętymi drzwiami. Jednak chroniono nie ich zeznania, a historie zmarłych.

Usta szeroko zamknięte

Tajemnica spowiedzi. Jedna z głównych i bardzo ważnych obowiązków spowiednika. Polega na zachowaniu w sekrecie wszelkich faktów, o których spowiednik dowiaduje się podczas spowiedzi danej osoby. Naruszenie tajemnicy spowiedzi pociąga za sobą konsekwencje w postaci popadnięcia w ekskomunikę, od której może zwolnić tylko Stolica Apostolska.

Zdrada tajemnicy spowiedzi ma miejsce, gdy spowiednik mówiąc o konkretnej osobie (wprost lub domyślnie), wspomina o fakcie, który zna z jej spowiedzi. Może chodzić tu zarówno o grzechy, jak też i inne sprawy poruszane w ramach spowiedzi, a także fakt rozgrzeszenia lub jego brak. Naruszenie to nie zachodzi, gdy spowiednik mówi o czyjejś spowiedzi (nawet o grzechach) bez wskazania osoby. Nie ma także naruszenia tajemnicy, gdy mówi o faktach ze spowiedzi fikcyjnej (udawanej). Sporna jest kwestia poruszania przez spowiednika tematów, które zna jednocześnie ze spowiedzi i spoza niej. Pośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi może nastąpić przez słowa, gesty, znaki, czyny, które słuchającym (świadkom kapłańskiego działania) mogą zdecydowanie ułatwić rozpoznanie osoby wyspowiadanej i wyznanych przez niej grzechów, jak również kiedy osoba słuchająca rozpoznaje elementy swojej spowiedzi, bowiem ten kapłan był jej spowiednikiem. Pośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi ma również miejsce wtedy, gdy po odbytej spowiedzi
zmieniają się codzienne i osobiste relacje pomiędzy spowiednikiem a spowiadającym się, co może przyczynić się, zwłaszcza w małym lub zamkniętym środowisku, do powstania negatywnej opinii o korzystającym z posługi sakramentalnej.

- Kiedy mówię np. dzieciom o spowiedzi, o grzechu, o dylematach moralnych, wówczas nie mówię „pani, pan” tylko ludzie... A i konteksty też zmieniam, bo wiadomo - świat jest mały. Poza tym, mówię bardzo ogólnie - nie o człowieku, który zgrzeszył, tylko o konkretnym grzechu. Kiedy n przykład ludzie spowiadają się z wykroczeń drogowych, to zawsze podkreślam, że to grzech przeciw przykazaniom. Kiedy ktoś wyznaje na spowiedzi, że ogląda pornografię, wówczas próbuję kierować jego myślenie na tereny czystości jego osobistej oraz rodziny etc. – opowiada ksiądz Marek.

Polskie karne prawo procesowe wyłącza możliwość przesłuchiwania jako świadków duchownych co do faktów, o których dowiedzieli się w trakcie spowiedzi. Natomiast zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi. Żelazna zasada – nie ujawniać

Wykonując swój zawód, dziennikarz kontaktuje się z wieloma osobami, które udzielając mu określonych informacji, muszą mieć pewność, że ich dane osobowe pozostaną pod ochroną tajemnicy dziennikarskiej. Szczególna ochrona tajemnicy dziennikarskiej stanowi podstawowy filar istnienia wolnej prasy i możliwości wykonywania zawodu dziennikarza.

Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych oraz wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.
Dziennikarz jest zwolniony od zachowania tajemnicy zawodowej, w razie gdy informacja, dotyczy przestępstw najcięższych np. ludobójstwo, zamach stanu, zamach na życie prezydenta RP, zabójstwo, działania terrorystyczne, albo autor lub osoba przekazująca taki materiał wyłącznie do wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na ujawnienie jej nazwiska lub tego materiału.

Natomiast zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.

Dziennikarze są szczególnie narażeni na naciski, które mają nakłonić ich do ujawniania tożsamości swoich informatorów. Całkiem niedawno, świtało dzienne ujrzała sprawa pozyskiwania przez służby specjalne, w latach 2005 – 2007, billingów rozmów dziesięciu dziennikarzy. Wywołało to szeroką debatę publiczną. Wypowiadali się dziennikarze, politycy, byli szefowie służb specjalnych.

W dzisiejszych czasach nie trzeba być agentem Tomkiem, żeby mieć do czynienia z tajemnicą służbową. Prawie wszyscy w mniejszym lub większym stopniu stykamy się np. z ochroną danych osobowych czyli regulacjami prawnymi dotyczącymi tworzenia i posługiwania się zbiorami danych osobowych. Za pogwałcenie prawa do ochrony danych lub prawa do prywatności grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

JK