TK kryterium wieku niezgodne z konstytucją, kryterium dochodowe - tak

- Dochodzi tutaj do odmiennego ukształtowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych - zaznaczył w uzasadnieniu orzeczenia sędzia Marek Zubik. - Jeżeli rodzic zrezygnuje z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem będącym w wieku 30 lat, ale niepełnosprawność dziecka powstała przed 18. rokiem życia, to nabędzie prawo do świadczenia. W podobnej sytuacji dotyczącej takiego samego opiekuna osoby, której niepełnosprawność powstała w wieku 19 lat, świadczenie nie będzie w ogóle przysługiwało - mówił w uzasadnieniu orzeczenia o obecnym stanie prawnym i niekonstytucyjnym zróżnicowaniu sędzia TK Marek Zubik.
Przepisy te zaskarżyli posłowie PiS.

To już kolejny wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie znowelizowanej ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązującej od początku zeszłego roku, która pozbawiła część opiekunów osób niepełnosprawnych prawa do świadczeń pielęgnacyjnych. Nowela była jedną z przyczyn protestów opiekunów osób niepełnosprawnych wiosną tego roku.

TK rozpatrywał przepisy o kryteriach przyznawania świadczeń pielęgnacyjnych i specjalnych zasiłków opiekuńczych dla bliskich opiekujących się osobami niepełnosprawnymi. Chodziło o dwa kryteria przyznawania tych świadczeń - wiek pojawienia się niepełnosprawności i dochodowe. Kryterium dochodowe w odniesieniu do specjalnych zasiłków opiekuńczych TK uznał za konstytucyjne.

Zanim nowela weszła w życie, świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 520 zł przysługiwało niepracującym rodzicom i najbliższym krewnym osób niepełnosprawnych, gdy niepełnosprawność powstała przed osiągnięciem dorosłości (do 18. lub 25. roku życia - w przypadku osób uczących się), a także krewnym osób niepełnosprawnych, gdy niepełnosprawność powstała po osiągnięciu dorosłości, a więc np. dzieciom niepełnosprawnych rodziców.

Opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych stracili prawo do tego świadczenia w lipcu zeszłego roku (w tej kwestii obowiązywał półroczny okres przejściowy). Teraz dla tej grupy przeznaczony jest specjalny zasiłek opiekuńczy także w wysokości 520 zł, przy czym przysługuje on tylko wtedy, gdy łączny dochód dwóch rodzin - osoby sprawującej opiekę oraz osoby wymagającej opieki - nie przekroczy, w przeliczeniu na osobę, ustawowego limitu wynoszącego 632 zł.

- Wykonamy wyrok TK, musimy poczekać na pisemne uzasadnienie - poinformował rzecznik MPiPS Janusz Sejmej. Zwrócił uwagę, że TK nie przesądził, jaki model wsparcia dla niepełnosprawnych i ich opiekunów należy przyjąć, lecz wskazał, że rozwiązanie docelowe powinno uwzględniać możliwości budżetu.

Komentując wyrok TK, rzecznik resortu zaznaczył, że we wtorkowym orzeczeniu Trybunał nie przesądził, jaki model wsparcia dla niepełnosprawnych i ich opiekunów należy przyjąć. - Co więcej, wskazał, że rozwiązanie docelowe powinno uwzględniać możliwości budżetu państwa i szanować prawa nabyte osób pobierających już świadczenia. Za kluczowe uznał stworzenie całościowego systemu wsparcia - podkreślił Sejmej.

Zaznaczył, że wypracowanie takich rozwiązań było celem zwołanego wiosną tzw. okrągłego stołu, przy którym zasiedli przedstawiciele rządu i środowisk osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. - Od tamtego czasu pracujemy w pięciu grupach roboczych. Chcielibyśmy wypracować taki model wsparcia, który będzie satysfakcjonował środowiska osób niepełnosprawnych, a jednocześnie wytrzyma go budżet państwa. Trybunał dzisiaj wyznaczył nam ramy prawne, w jakich możemy się poruszać - dodał rzecznik MPiPS.

Przypomniał, że świadczenie pielęgnacyjne wprowadzono w 2004 r. i od początku było ono zarezerwowane wyłącznie dla rodziców niepełnosprawnych dzieci, nie obejmowało opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. - Dopiero w 2008 r. TK uznał, że świadczenie należy się także opiekunom dorosłych osób niepełnosprawnych, a rząd zgodnie z wolą Trybunału objął świadczeniami i tę grupę - zwrócił uwagę Sejmej.

Wprowadzając zakwestionowaną przez TK ustawę, MPiPS argumentowało, że część osób pobierających to świadczenie "nadużywała pomocy finansowej". Dlatego po zmianach prawo do świadczenia pielęgnacyjnego utracili opiekunowie osób, u których niepełnosprawność pojawiła się po ukończeniu 18. roku życia, lub - w przypadku nauki - po ukończeniu 25. roku życia. Ustawa przewidziała możliwość rekompensaty dla opiekunów, którzy utracili świadczenie pielęgnacyjne i wprowadziła do systemu nowe rozwiązanie - specjalny zasiłek opiekuńczy. Prawo do tego nowego zasiłku uzależniono jednak od kryterium dochodowego. Ten ostatni warunek TK uznał za zgodny z konstytucją.