Wpadki i osiągnięcia Jacka Rostowskiego

Osiem miesięcy po mianowaniu na wicepremiera i sześć lat po objęciu stanowiska ministra finansów z rządu odchodzi Jacek Rostowski. Mimo ogromnych kontrowersji, jakie wzbudzają jego pomysły i ich realizacja, trzeba przyznać, że jako główny księgowy kraju Rostowski był skuteczny i bardzo kreatywny. Zdaniem niektórych aż za bardzo. Oto najważniejsze pomysły przeforsowane lub mocno wspierane przez byłego ministra finansów.

Obecnie na jednego emeryta przypadają cztery osoby w wieku produkcyjnym, za 50 lat będą to już tylko dwie osoby. W takiej sytuacji niemożliwe byłoby utrzymanie obecnego poziomu emerytur. Realnie rząd miał trzy wyjścia: podniesienie wieku emerytalnego, podwyższenie składek emerytalnych lub obniżenie emerytur. Wybrano pierwszą opcję uznając, że będzie to najmniej dotkliwe rozwiązanie.

Minister Rostowski tłumaczył w marcu 2012 roku, że "przedłużenie wieku emerytalnego zostało przez rząd w bardzo przemyślny sposób zaprojektowane, jako coś, co będzie się działo". W wyniku reformy wiek emerytalny jest podnoszony stopniowo. Od początku 2013 roku co kwartał jest wydłużany o jeden miesiąc. W efekcie, do 2020 r. wzrośnie o 2 lata. Zrównanie wieku kobiet i mężczyzn do 67 lat będzie miało miejsce dopiero w 2040 r. To właśnie kobiety mają najwięcej zyskać na tych zmianach, według wyliczeń rządowych średnio dzięki dłuższej pracy ich świadczenia mają być wyższe o 45 proc.

Wielu jednak krytykuje fakt, że minister finansów każe pracować Polakom do 67. roku życia, a sam korzystając z dobrodziejstw brytyjskiego systemu emerytalnego, na emeryturę przeszedł w wieku 59 lat. Jego miesięczne świadczenie nie jest duże, wynosi około 2600 zł. Ale trzeba doliczyć do tego jednorazową wypłatę w wysokości 328 tysięcy złotych.

Wprawdzie projekt ten został dopiero przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów, ale reforma OFE jest już właściwie przesądzona. Od 1 kwietnia 2014 r. przyszli emeryci będą mieli cztery miesiące na podjęcie decyzji, czy chcą, by 2,92 proc. ich pensji w postaci składki emerytalnej trafiało do OFE czy do ZUS. Jeżeli ktoś nie zadeklaruje, że chce oszczędzać w OFE, jego składki automatycznie będą ewidencjonowane na specjalnym subkoncie w ZUS-ie.

Zdecydowano, że część obligacyjna aktywów zgromadzonych w OFE ma zostać przekazana do ZUS-u. Po umorzeniu obligacji środki te mają być zapisane na subkontach, gdzie mają być waloryzowane i dziedziczone, podobnie jak pozostałe środki. Dodatkowo to ZUS ma się zająć wypłatą przyszłych emerytur, także tych z OFE, które będą obowiązkowo przesuwane do państwowego systemu na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Dzięki umorzeniu obligacji i przejęciu pieniędzy z funduszy emerytalnych rząd obniży dług publiczny i według wyliczeń Komisji Europejskiej osiągnie nadwyżkę budżetową. Bruksela szacuje, że nasz dług spadnie do 51 proc. PKB w 2014 roku. Na koniec 2013 r. ma on jednak wynosić 58 proc. PKB.

- W związku z umorzeniem należących do OFE obligacji deficyt w 2013 roku zmniejszy się z 51,6 mld do 47,7 mld zł - ogłosił minister finansów Jacek Rostowski.

Wszystko jasne, dzięki prywatnym pieniądzom Polaków rząd podratował budżet państwa.

W tym roku Ministerstwo Finansów spodziewało się, że akcyza na tytoń przyniesie 345 mln zł wyższe wpływy niż w 2012 r. Tymczasem Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wyliczył, że do budżetu trafi o 800 mln zł mniej niż przed rokiem. Jeśli dodamy do tego utracone wpływy z podatku VAT od papierosów, okaże się, że minister Rostowski przeliczył się - bagatela - o ok. 1,5 mld zł.

Zgodnie z danymi zebranymi przez Komisję Europejską w lipcu br. niemal 85 proc. średniej ceny paczki papierosów w Polsce to podatki. Pod tym względem gorzej mają tylko Grecy i Brytyjczycy.

W ciągu ośmiu lat cena jednej paczki papierosów wzrosła średnio o ponad 6 zł. Sprzedaż papierosów spada, bo ich cena w sklepach przekroczyła możliwości finansowe Polaków. Dlatego zwiększył się w rynku udział produktów nielegalnych oraz e-papierosów, które nie są obłożone akcyzą. Pomimo takiej sytuacji minister finansów zaplanował, że od 2014 roku akcyza na papierosy wzrośnie o 5 proc, co będzie skutkowało podwyżką ceny paczki o ok. 1 zł.

Co to będzie oznaczało dla budżetu? Uwzględniając obecne spadki i rozminięcia się wpływów z akcyzy z założeniami ministra Rostowskiego, nie trudno się spodziewać, że kolejne obniżenie wpływów do budżetu.

Mniej w portfelach zostanie nie tylko palaczom, ale także tym, którzy kupują mocniejszy alkohol. Rząd założył, że podatek na alkohol etylowy wzrośnie o 15 proc., co spowoduje podwyżkę ceny półlitrowej butelki wódki o ok. 1,80 zł.

- Rynek napojów spirytusowych nie urośnie już więcej. Zwiększona akcyza oznaczać będzie spadek sprzedaży, przynajmniej tej legalnej. Jeśli będzie on większy niż 13 proc., to budżet państwa straci - twierdzi Leszek Wiwała, prezes Związku Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy.

Jak wylicza ZPPPS najbardziej popularne, sprzedawane w dyskontach czy hipermarketach marki, kosztują ok. 18 złotych. W tym 10 złotych to akcyza. Jeśli ją podwyższymy o proponowane 15 proc., to sama akcyza wzrośnie o 1,5 zł. Wraz z nią wzrosną marże i VAT, co daje dodatkowe 50 groszy. Łącznie cena butelki wzrośnie więc z 18 do 20 zł.

Zdaniem przedstawicieli branży spirytusowej realizacja tego pomysłu spowoduje, że akcyza na wyroby spirytusowe w Polsce będzie jednocześnie najwyższą wśród krajów regionu. Wiwała przypomina, że wzrost akcyzy o 13 proc. na Litwie doprowadził do załamania się legalnego rynku alkoholi. Czy to samo grozi nam w Polsce?

To jedno z radykalniejszych i głośniej komentowanych posunięć ministra finansów. Od 1 października w życie weszła regulacja, która powoduje, że przedsiębiorcy mogą odpowiadać za niezapłacony VAT swoich kontrahentów.

Dotyczy to wyłącznie transakcji zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami w obrocie tzw. towarami wrażliwymi, do których ustawa zalicza paliwa, złoto oraz niektóre wyroby stalowe.

Odpowiedzialność nabywcy ma miejsce w sytuacji, gdy wystąpią łącznie dwie okoliczności. Po pierwsze, gdy od jednego podmiotu przedsiębiorca kupi towar za więcej niż 50 tys. zł miesięcznie. Po drugie, gdy wiedział lub miał uzasadnione podstawy przypuszczać, że cały podatek przypadający na dostawę tych towarów lub jej części nie został lub nie zostanie wpłacony.

Przepis ten wprowadzono po to, by walczyć z oszustami, którzy handlowali m.in. stalą i unikali płacenia podatku. Jednak rządzący zamiast ich ścigać przerzucają odpowiedzialność na przedsiębiorców. Tak jest po prostu łatwiej.

Wyrazem polityki prorodzinnej rządu Donalda Tuska ma być program "Mieszkanie dla młodych", z którego będzie można korzystać od początku nowego roku. Jednak deklaracje nieco rozmijają się ze stanem faktycznym.

Jak wynika z raportu "Ponowne mrożenie PIT w kontekście zmian podatkowych od 2009 roku", polskie rodziny płacą coraz większe daniny w wyniku polityki naszego rządu. Zamrażanie progów podatkowych, kosztów uzyskania przychodu oraz kwoty wolnej od podatku, od której zależy podstawowa kwota ulgi na dzieci, przyniosło aż 3,9 mld zł dodatkowych wpływów do budżetu. Państwo zyskało dodatkowe 0,7 mld zł w efekcie ograniczenia możliwości korzystania z ulgi na dzieci przez rodziny z jednym dzieckiem, ograniczenie ulgi internetowej oraz wprowadzenie limitu odliczenia 50 proc. kosztów uzyskania przychodu w przypadku umów o dzieło.

Duża część sektora finansów publicznych pochodzi ze wzrostu obciążeń podatkowych dla rodzin z dziećmi. W latach 2009-2014 dochody rodzin wychowujących dzieci zmaleją aż o 2,6 mld zł!

Zmiany w ulgach rodzinnych z założenia mają sprzyjać rodzinom wielodzietnym, zyskają na niej przede wszystkim ci, którzy mają trójkę dzieci lub więcej. Ulga na trzecie dziecko została podniesiona o 50 proc., zaś na czwarte i każde kolejne o 100 proc.

W 2011 r. rząd podniósł stawkę podatku VAT o 1 punkt procentowy i zapowiadał, że zostanie on obniżony do stanu poprzedniego po trzech latach. W 2014 r. mieliśmy już płacić tylko 22 proc., nie zaś 23 proc. jak obecnie. Jednak rząd zmienił zdanie i obecne stawki podatkowe utrzymał aż do 2016 roku.

To nie koniec. Zmiany w podatku VAT będą wprawdzie dotyczyły głównie przedsiębiorców, ale mogą okazać się dla nich niezwykle istotne. Jedną z ważniejszych zmian, które wejdą od 1 stycznia 2014 r. będzie zmiana terminu powstania obowiązku podatkowego. Przedsiębiorcy będą musieli wystawiać faktury w momencie wydania towaru lub wykonania usługi. Po zmianach dokumenty podatkowe za transakcję będzie można wystawić przed lub po jej przeprowadzeniu - w ciągu 15 dni liczonych od końca miesiąca, w którym doszło do transakcji.

Wiele zmian w ustawie o VAT oznacza, że faktury będą musiały zostać wystawione znacznie szybciej. Np. w przypadku usług budowlanych i budowlano-montażowych nie później niż 30 dnia od momentu ich wykonania. Usługi transportowe mają być rozliczane w momencie ich wykonania - to oznacza, że firmy będą musiały szybciej oddać VAT dla skarbówki.

Ministerstwo Finansów chciało walczyć z optymalizacją podatkową, dlatego wprowadziło opodatkowanie spółek komandytowo-akcyjnych (SKA) CIT-em (podatkiem dochodowym od osób prawnych). SKA to taki rodzaj spółki, które są tworzone przez osoby prawne, gdzie wspólnikami są firmy - bardzo często duże przedsiębiorstwa.

Faktycznie były one wykorzystywane do optymalizacji podatkowej, czyli płacenia mniejszych podatków. Jednak przy okazji w projekcie znalazł się zapis o opodatkowaniu spółek komandytowych. Większość z nich to spółki zakładane przez osoby fizyczne: lekarzy, architektów czy prawników. Nie ma tutaj w ogóle pola do optymalizacji podatkowej, ale resort zamiast sprecyzować przepisy wolało obłożyć przedsiębiorców kolejnym podatkiem. Na szczęście w trakcie prac nad projektem sejmowa komisja finansów publicznych wykreśliła ten zapis.

To jeden z najczęściej krytykowanych pomysłów Ministerstwa Finansów. Największą zmianą, jaka była zawarta w projekcie zmian Ordynacji podatkowej, była tzw. klauzula obejścia prawa. W 2004 r. próbowano już ją wprowadzić, ale została ona uznana za niezgodną z Konstytucją przez Trybunał.

Miałaby ona służyć fiskusowi do przekreślania legalnych działań podatników, których celem byłoby obniżenie sobie podatku lub jego uniknięcie. W ten sposób urzędnicy skarbówki bez żadnych konsekwencji i odpowiedzialności mogliby uznać każde odliczenie czy skorzystanie z ulgi podatkowej za narażenie Skarbu Państwa na straty. Kto wówczas by się odważył korzystać z ulgi na dzieci, skoro policja skarbowa może dojść do wniosku, że spłodzenie kolejnego dziecka w rodzinie jest przestępstwem podatkowym?

Podatnik mógłby poprosić urzędników o wydanie tzw. opinii zabezpieczającej, ale musiałby za nią zapłacić 15 tys. lub 30 tys. zł. Powszechnie uznano, że takie uprawnienia grożą nadużyciami ze strony skarbówki.

W pierwotnym projekcie klauzula o obejściu prawa miała wejść w życie od lipca przyszłego roku, na szczęście rząd się nie wyrobił w czasie.

Wielu ekspertów zauważało, że za czasów ministra Rostowskiego została zwiększona opresja podatkowa. Przykłady można by mnożyć. Jakiś czas temu skarbówka uznała, że wstawienie i przykręcenie szafy wnękowej nie jest modernizacją, ale dostawą towaru. W związku z tym zmienił się status podatkowy takiej czynności i zamiast zapłacić 8 proc. VAT, przedsiębiorcy musieli płacić stawkę 23 proc. VAT. Urzędy skarbowe ścigały około 20 tys. ludzi, by zapłacili dodatkowy podatek. Na szczęście NSA uznał, że taki montaż szaf powinien być objęty jednak stawką 8 procentową i ci, którzy zapłacili wyższą stawkę mogą domagać się zwrotu.

Do takich przykładów można zaliczyć chociażby obowiązek zapłacenia podatku za sam fakt potencjalnego wzięcia udziału w imprezie firmowej. Takie stanowisko wygłosił nawet Naczelny Sąd Administracyjny uzasadniając, że przychodem jest sama możliwość uczestnictwa w imprezie integracyjnej.

Kolejnym przykładem niestałości fiskusa jest zmiana podejścia do kwestii prowadzenia własnych firm przez sportowców, artystów czy dziennikarzy. Przedstawiciele tych grup zawodowych wykazywali w swojej działalności zarobki z udostępniania wizerunku, promowania sponsora, występowania w mediach, uczestnictwa w koncertach.

Do niedawna fiskusowi to nie przeszkadzało, lecz teraz zmienił zdanie i zdecydował, że udostępnianie wizerunku nie może być rozliczane w działalności gospodarczej. Wynagrodzenie z tego tytułu jest bowiem przychodem z praw majątkowych. Powinno być opodatkowane wg. skali.

Jak "Rzeczpospolitej" powiedział Tomasz Piekielnik, doradca podatkowy z kancelarii Piekielnik i Partnerzy, minister ewidentnie zorientował się, że znane osoby za dużo oszczędzają na podatku i postanowił to ukrócić. Jednak argumentacja MF jest mało przekonująca, ponieważ katalog praw jest otwarty i niesprecyzowany.

Za czasów ministra Rostowskiego bardzo mocno wzrósł dług publiczny. O ile w 2007 roku wielkość długu publicznego wynosiła 529,4 mld zł, o tyle na koniec 2012 r. dług publiczny Polski wynosił już 886,8 mld zł. Z końcem tego roku zbliża się do biliona złotych.

Przez lata rządów PO i PSL zadłużenie Polski zwiększyło się więc o 357,4 mld. zł. Aż o 113,7 mld zł wzrosły w tych latach koszty obsługi długu publicznego. Są to odsetki od pożyczonych przez państwo sum. Inwestorzy kupują przecież polskie papiery skarbowe po to, żeby na nich zarobić. Ten ich zarobek powiększa nasz dług. Im więcej musimy pożyczyć (bo dziura budżetowa rośnie), tym szybciej rosną koszty obsługi długu.

Jednocześnie możemy zaobserwować coraz większy udział zagranicy w strukturze polskiego długu publicznego.

Rentowność polskich obligacji na początku rządzenia Jana Rostowskiego wynosiła 5,75 proc., a dzisiaj jest to 4,4 proc. Za jego kadencji rentowność spadła jednak już nawet do 3 proc.

Na wzrost długu wpłynęło 45,9 mld zł, za które Krajowy Fundusz Drogowy finansował budowę autostrad. O 42,7 mld zł wzrosło zadłużenie samorządów terytorialnych. Zaciągały pożyczki, by móc dopłacić do funduszy unijnych.