Współ-odpowiedzialność

Odpowiedzialność członków zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kreuje się w trzech płaszczyznach: odpowiedzialności cywilnoprawnej, odpowiedzialności podatkowej i odpowiedzialności karnej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako spółka prawa handlowego, jest osobą prawną, czyli posiada osobowość prawną, którą nabywa z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Wobec powyższego spółka z o.o. może we własnym imieniu nabywać i zbywać prawa, pozywać i być pozywaną.

Charakterystyka instytucji

Ustawodawca w konstrukcji prawnej spółki z o.o. w art. 151. § 4. ustawy z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 08.11.2000 r., nr 94, poz. 1037 z póź. zm.) wskazał, iż wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Udziałowcy zobowiązani są jedynie do spełnienia świadczeń określonych w umowie spółki. Udziałowcy zwykle inwestują pieniądze w spółkę (w k.s.h. przewidziano możliwość wniesienia wkładów niepieniężnych, czyli aportów), natomiast zarząd kieruje i zarządza jej majątkiem. Wobec powyższego ustawodawca przewidział odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki. Instytucja odpowiedzialności cywilnoprawnej członków zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w przypadku bezskutecznej egzekucji prowadzonej przeciwko spółce uregulowana została w przepisie art. 299. k.s.h. §
1.:_ Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania _.

Bezwzględną przesłanką do pociągnięcia do odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce. W związku z powyższym, w przypadku zadłużenia spółki wierzyciele w pierwszej kolejności mogą zaspokoić swoje roszczenia z majątku, który posiada spółka. Wierzyciele nie mogą żądać od członków zarządu zaspokojenia swoich roszczeń, w sytuacji gdy zadłużona spółka posiada majątek i prowadzone jest przeciwko niej postępowanie egzekucyjne. Dopiero niemożność zaspokojenia się przez wierzycieli z majątku spółki w postępowaniu egzekucyjnym daje im możliwość na pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządu.

Jednak istnieje możliwość odstępstwa od tej zasady. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 8.02.2007 r., sygn. akt I ACa 1144/06 uznał, iż w _ sytuacji gdy majątek spółki w sposób oczywisty nie wystarcza na zaspokojenie długów, a nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, to możliwość dochodzenia roszczeń od zarządu spółki w trybie art. 299. § 1. k.s.h. otwiera się w zasadzie w chwili uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, a nie w chwili stwierdzenia przez komornika bezskuteczności egzekucji na podstawie tego tytułu _.

Potwierdzeniem stanowiska Sądu Apelacyjnego w Poznaniu jest wyrok Sądu Najwyższego z 31.01.2007 r., sygn. akt II CSK 417/06, w którym Sąd przyjął m.in. iż przesłanka bezskuteczności egzekucji może być udowodniona każdym dokumentem, z którego wynika, iż spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.

Zakres odpowiedzialności

Członkowie zarządu spółki odpowiadają bez ograniczenia za jej zobowiązania względem wierzycieli całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym. To odpowiedzialność osobista, w związku z czym wierzyciel może sięgać do całego majątku członka zarządu. Nadto, w przypadku gdy członek zarządu pozostaje w małżeńskiej majątkowej wspólności ustawowej wierzyciele mogą rozciągnąć zakres odpowiedzialności na współmałżonka w trybie przepisu art. 787. k.p.c. _ tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika _. W tym miejscu należy podkreślić, iż zakres odpowiedzialności współmałżonka członka zarządu jest ustawowo ograniczony do majątku objętego wspólnością majątkową, tzn.
wierzyciel może sięgać do wspólnego majątku małżonków, a nie do majątku odrębnego współmałżonka członka zarządu spółki.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki jest solidarna. W związku z czym członkowie odpowiadają razem za długi spółki, jednak w przypadku gdy wierzyciel zaspokoi swoje roszczenie z majątku jedynie jednego z dłużników, wówczas odpowiedzialność pozostałych wobec wierzyciela wygasa. W następstwie takiej sytuacji członek zarządu, z majątku którego spłacono wierzycieli nabywa roszczenie przeciwko pozostałym zobowiązanym członkom zarządu o zwrot wyegzekwowanej kwoty (roszczenie regresowe). Członkowie zarządu razem partycypują w spłacie zadłużenia w takich częściach, jakie wynikają ze stosunku prawnego łączącego współudziałowców.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki ma charakter subsydiarny, gdyż jest to odpowiedzialność uzupełniająca. Wynika to wprost z przepisu art. 299. § 1. k.s.h., tj. gdy egzekucja z majątku spółki staje się bezskuteczna (oraz gdy majątek spółki nie wystarczy na przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego), dopiero wówczas wierzyciel subsydiarnie może sięgnąć do majątku członków zarządu. Subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu ogranicza także wierzycieli, gdyż Ci dopiero po bezskuteczności egzekucji z majątku spółki mogą zwrócić się z roszczeniem do członków zarządu.

Członkowie zarządu, którzy są zarazem udziałowcami w spółce również ponoszą odpowiedzialność w trybie art. 299. k.s.h. Zakres odpowiedzialności potwierdza wyrok SN z 14.02.2003 r. (IV CKN 1779/00, OSNC 2004, nr 5, poz. 76) _ przepis art. 159. § 3. k.h. (art. 151. § 4. k.s.h.) nie wyłącza przewidzianej w art. 298. § 1. k.h. (art. 299. § 1. k.s.h.) odpowiedzialności w stosunku do członków zarządu, będących zarazem wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością _.

Gerard Woźniak
Autor jest Radcą Prawnym w Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni