Branża tytoniowa. Stoimy u progu rewolucji

Nowatorskie wyroby tytoniowe, czyli tzw. podgrzewacze tytoniu, z impetem wkroczyły na rynek i bardzo dobrze się na nim przyjęły. Z danych Euromonitor International wynika, że w 2016 roku łączna sprzedaż HTP (Heated Tobacco Products – podgrzewacze tytoniu) wyniosła 2,1 mld dolarów, w 2018 roku sięgnęła już kwoty 11,9 mld dolarów. Do 2021 roku ma urosnąć do blisko 18 mld dolarów, a to oznacza, że w ciągu 5 lat zanotuje 750-procentowy wzrost. To doskonały wynik biorąc pod uwagę, że produkty te są stosunkowo od niedawna na rynku.

Jako pierwszy podgrzewacz do tytoniu wprowadził na rynek Philip Morris International (PMI), jeden z największych graczy na rynku tytoniowym, producent takich papierosów jak Malboro czy L&M. Jego IQOS trafił do sprzedaży w 2014 roku, w Polsce pojawił się 3 lata później. Urządzenie, w przeciwieństwie do papierosów, nie spala tytoniu, a podgrzewa go do 350°C, co sprawia, że nie generuje dymu, popiołu, ani nieprzyjemnego zapachu. Podobnie jak e-papieros jest urządzeniem elektronicznym, w odróżnieniu jednak podgrzewa tytoń, a nie liquid. Dwa lata po IQOS na rynek trafił glo – podgrzewacz British American Tobacco. Od 2018 roku glo można kupić także w Polsce. W urządzeniu wkłady tytoniowe podgrzewane są do temperatury ok. 240°C.

Z raportu finansowego Philip Morris International (PMI) wynika, że w 2019 roku produkty wolne od dymu tytoniowego stanowiły około 8 proc. wolumenu sprzedaży. Jeszcze trzy lata temu było to zaledwie 1 proc. Nie jest zaskoczeniem, że siłą napędową tego wzrostu jest IQOS. Z danych z grudnia 2019 roku wynika, że na świecie było już 13,6 mln użytkowników tego produktu, co oznacza wzrost o blisko 42 proc. w porównaniu do 2018 roku. Philip Morris zapewnia, że prawie wszyscy użytkownicy, przechodząc na IQOS, rzucają papierosy.

– IQOS stopniowo staje się realną alternatywą dla tych palaczy, którzy nie chcą rzucić papierosów. Dzięki niemu już około 11,7 mln byłych palaczy na 61 rynkach całkowicie zrezygnowało z palenia papierosów na rzecz podgrzewania tytoniu. Zakładamy, że do 2025 roku liczba palaczy, którzy przejdą na alternatywę, wzrośnie do 40 mln. Globalnie 6 z 38 fabryk PMI produkujących wyroby tytoniowe wytwarza dziś w całości lub częściowo nasze produkty alternatywne – mówi Adam Suchenek, rzecznik prasowy Philip Morris Polska.

Rynek nowatorskich wyrobów tytoniowych rośnie tak dynamicznie, że w przyszłości te produkty mogą przyczynić się do całkowitego wyparcia tradycyjnych papierosów. Philip Morris International już w 2016 roku jako pierwsza firma z branży tytoniowej, publicznie zobowiązała się do stopniowego wygaszania produkcji papierosów.

– Chcemy skończyć z produkcją papierosów. Od 2016 roku wycofaliśmy z globalnego rynku ponad 600 produktów zawierających tytoń do palenia: papierosów, cygar, cygaretek itp. Wyobrażamy sobie przyszłość bez dymu papierosowego i skupiamy się na produkcji lepszych alternatyw dla papierosów, takich jak IQOS. W ostatniej dekadzie PMI zainwestował w badania i rozwój takich technologii prawie 30 mld złotych, z czego część wydatków w Polsce. W efekcie z system podgrzewania tytoniu IQOS stopniowo staje się realną alternatywą dla tych palaczy, którzy nie chcą rzucić papierosów – podkreśla Adam Suchenek z PMI.

British American Tobacco także stawia na wyroby potencjalnie mniej szkodliwe. – BAT wprowadza na rynek poddawane szczegółowym analizom laboratoryjnym i badaniom - papierosy elektroniczne, podgrzewacze tytoniu oraz tytoń do żucia w saszetkach. To portfolio produktów odzwierciedla zapotrzebowanie byłych palaczy na wyroby potencjalnie mniej szkodliwe, zgodnie ze skalą ograniczenia ryzyka tzw. risk continuum. Zgodnie z tą skalą, potencjalnie najmniej szkodliwym spośród tych produktów jest tytoń do żucia w saszetkach, następnie papierosy elektroniczne, w dalszej kolejności podgrzewacze tytoniu oraz papierosy tradycyjne – mówi Joanna Trzaska-Wieczorek, manager ds. komunikacji i kontaktów z mediami w British American Tobacco.

Choć dynamicznie rośnie, na razie udział podgrzewczy w światowym rynku tytoniu jest niewielki. Z danych Euromonitor International wynika, że stanowi tylko 1,46 proc.

– Badania CASE pokazały, że wzrost tego rynku miał w ostatnich latach bardzo wysoką dynamikę, lecz należy pamiętać, że dalej jest to jednak niewielki ułamek całego rynku wyrobów tytoniowych. Niewątpliwie nowatorski charakter tych wyrobów i postrzeganie ich przez konsumentów jako mniej szkodliwych dla zdrowia, przyczyniają się do ich rosnącej popularności wśród dotychczasowych użytkowników tradycyjnych wyrobów tytoniowych - twierdzi dr hab. Jan Hagemejer, dyrektor ds. makroekonomii i handlu w CASE.

- Należy również spodziewać się, że w dłuższym okresie regulacje prawne na poziomie Unii Europejskiej będą ukierunkowane na dalsze ograniczanie popularności wyrobów zawierających nikotynę, a także ich beznikotynowych substytutów, więc o ile udział tego typu produktów będzie rósł w relacji do całej sprzedaży wyrobów tytoniowych, to rozmiary całego rynku wydają się być w długookresowym trendzie spadkowym – dodaje.

W 2018 roku najsilniejszym rynkiem dla nowatorskich wyrobów tytoniowych była Japonia. To tutaj rynek osiągnął 7,7 mld dolarów, co odpowiada 65 proc. globalnej wartości. Drugie miejsce zajęła Korea, z 14 proc. wartości rynku. Europa z wynikiem 2,4 mld dolarów w 2018 roku miała udział w wysokości 20 proc. na świecie. Największymi rynkami w Europie były Włochy (658 mln dolarów), Rosja (387 mln dolarów) i Czechy (189 mln dolarów). Polacy na razie bardzo powoli przekonują się do podgrzewaczy.

– Polski rynek rządzi się własną specyfiką. Dominują u nas nadal papierosy, które mają wzrostową tendencję. Widać to w poziomie ich sprzedaży, która z roku na rok rośnie. W ubiegłym roku branża tytoniowa sprzedała nad Wisłą prawie 45 mld sztuk papierosów – to wzrost o 5 proc. rok do roku. Polscy palacze w zdecydowanej większości kupują papierosy z najniższej półki cenowej. W efekcie jesteśmy 4. co do wielkości rynkiem w Europie pod względem konsumpcji i 2. pod względem produkcji papierosów – mówi Adam Suchenek, rzecznik prasowy Philip Morris Polska.

Suchenek uważa, że problem palenia papierosów w Polsce, jak i w wielu innych państwach, da się rozwiązać w ciągu najbliższych 10-15 lat. Potrzebne są odważne i mądre regulacje w tym zakresie. – Takie, które dawałyby 8 mln polskich palaczy dostęp do rzetelnych i naukowo ugruntowanych informacji o istnieniu lepszych alternatyw dla papierosów, jakimi są systemy podgrzewania tytoniu i e-papierosy – twierdzi. Potrzebne jest także dobre otoczenie podatkowe.

Akcyza może zaszkodzić?

Od 1 października 2020 roku wyroby nowatorskie są w naszym kraju objęte efektywną stawką akcyzy wynoszącą 305,39 zł/kg. Choć Adam Suchenek z PMI chwali decyzję resortu finansów, to podkreśla, że tej stawki nie należałoby za szybko podnosić, o ile w ogóle. – Dalsze podnoszenie podatków na wyroby alternatywne dla papierosów, czy to na nowatorskie wyroby tytoniowe, czy na płyny do e-papierosów, mogłoby paradoksalnie umocnić u nas rynek papierosów tradycyjnych i wyhamować rozwój rynku alternatyw. W konsekwencji polscy palacze dalej paliliby papierosy, ponieważ alternatywy o potencjale mniejszej szkodliwości mogłyby stać się dla nich nieopłacalne lub niedostępne cenowo, szczególnie dla mniej zamożnych palaczy – uważa Adam Suchenek.

Przypomina, że dzisiaj paczka wkładów do podgrzewania kosztuje ok. 14 zł. To tyle, co paczka tanich papierosów. Dzięki temu podgrzewanie ma realną szansę zastąpić palenie. – Ponadto, nie bez znaczenia jest spore ryzyko wzrostu szarej strefy w handlu produktami alternatywnymi. Na sąsiadującej z nami Białorusi cena za paczkę wyrobów nowatorskich jest nawet 3-krotnie niższa niż w Polsce, co wynika m.in. z niższych kosztów pracy niż u nas.

O tym, jak duże jest ryzyko przemytu takich wyrobów, przekonała się ostatnio Litwa, podnosząc na nie akcyzę o 80 proc. W ostatnich tygodniach litewskie służby celne zatrzymały 3 nielegalne kontrabandy nowatorskich wyrobów tytoniowych. To największy w historii tego kraju przemyt takich wyrobów. Zatrzymano ponad 71,6 tys. sztuk wkładów tytoniowych do podgrzewania. Przed podniesieniem akcyzy na te produkty takiego problemu na Litwie nie było – mówi Adam Suchenek.