Czerpią zyski z łamania praw człowieka

Największe europejskie grupy finansowe dopuszczają się kontrowersyjnych praktyk. Ponoszą pośrednią odpowiedzialność za liczne przypadki naruszeń praw człowieka i zniszczenia środowiska naturalnego w krajach rozwijających się. Te największe korporacje - finansowe, wydobywcze czy zbrojeniowe - są obecne również w Polsce.

Nasza galeria powstała w oparciu o raport: "Brudny zysk. Jak korporacje, banki i fundusze inwestycyjne czerpią zyski z łamania praw człowieka", przygotowany przez Fundację Centrum CSR.

Coca-Cola jest oskarżana w Indiach o przyczynianie się do powstawania niedostatków wody, zanieczyszczania wód gruntowych oraz gleby, produkowanie toksycznych odpadów i wykorzystywanie pestycydów.

Krytycy (np. India Resource Centre) twierdzą, że działania koncernu są katastrofalne w skutkach dla kraju, w którym 70 proc. ludności żyje z rolnictwa.

Według samej Coca-Coli, zużywa ona 2,6 litra wody na każdy litr produkowanego przez nią napoju. Oznacza to, że 75 proc. wody wydobywanej przez Coca-Colę w Indiach staje się ściekiem. Firma pozbywa się ich wylewając je na pola, w wyniku czego dochodzi do zanieczyszczeń wód gruntowych i gleby. Niektóre z największych fabryk Coca-Coli znajdują się na terenach ubogich w wodę, gdzie działalność firmy znacząco utrudniła dostęp mieszkańców do zasobów wody pitnej.

Koncern był również krytykowany za fundowanie projektów wydobycia wody w ramach swojej kampanii marketingowej, mającej poprawić wizerunek firmy. Planowano wydanie ponad 4,2 miliardów euro na marketing, jednocześnie inwestując jedynie 38 milionów euro w projekty edukacyjne i wydobywcze, z których zresztą wiele kończy się fiaskiem.

Fabryka Coca-Coli w Argentynie zarządzana przez firmę Femsa została zamknięta w wyniku oskarżeń o nielegalny zrzut toksycznych i potencjalnie rakotwórczych odpadów. W Szanghaju natomiast fabryka Coca-Coli miała zanieczyścić partię towaru chlorem.

Według raportu "Cleaning up the Fashion Industry", opublikowanego przez Institute of Public and Environmental Affairs, dostawcy tekstyliów m.in. dla Zary, H&M, Ann Taylor, Guess, Target, Dinesy i Uniqlo łamią prawo ochrony środowiska w Chinach, zanieczyszczając wodę chemikaliami wykorzystywanymi do farbowania tkanin i nadruków.

Niemiecki program telewizyjny "Your Cheap Fashion - Our Misery" opisywał powiązania firmy H&M z wykorzystywaniem pracy dzieci w Uzbekistanie i Bangladeszu. Według twórców reportażu, 12 letnie dzieci pracują w fabrykach nawet po 14 godzin za głodowe stawki. Towar z tych fabryk trafia następnie do H&M, który reklamuje swoje produkty jako "modne i dobrej jakości w najlepszej cenie". Autorytarny uzbecki rząd czerpie niemałe zyski z eksportu bawełny, przy uprawie której odnotowano udokumentowane przypadki pracy dzieci.

Podobnie jak kilka innych dużych marek, H&M był krytykowany za złe traktowanie pracowników w Kambodży, gdzie setki pracowników w fabryce jednego z dostawców szwedzkiego giganta w niewyjaśniony sposób uległo omdleniom w sierpniu 2012 r.

Rio Tinto to brytyjsko-australijska firma zajmująca się wydobyciem oraz obróbką metali. Jest jedną z czterech największych firm wydobywczych na świecie.

Norweski rządowy fundusz emerytalny usunął Rio Tinto ze swojego portfolio inwestycyjnego ze względu na przyczynienie się firmy do poważnych zniszczeń środowiska poprzez współpracę z firmą Freeport-McMoran Copper & Gold Inc. w kopalni Grasberg w Indonezji.

Rio Tinto Coal Australia jest krytykowana za fatalne warunki BHP oraz absolutny brak przejrzystości w podejmowanych działaniach w rejonie Mount Thorley w dolinie Hunter, oraz kopalniach węgla Bengalla, nękanie członków związków zawodowych w hucie Bell Bay oraz za zanieczyszczenie gleby i wód gruntowych w Arnhem Land.

W zachodniej Australii, w kopalni uranu Ranger, olbrzymia ilość radioaktywnej wody zagraża rdzennej społeczności Aborygenów oraz Parkowi Narodowemu Kakadu. Według Reprisk, w ciągu ostatnich 30 lat doszło tam do wycieku 100 000 litrów skażonej wody.

Ponad 14 proc. produkcji Shella pochodzi z Nigerii - tam znajdują się największe pola roponośne, należące do firmy poza Stanami Zjednoczonymi. Według badania przeprowadzonego przez nigeryjski uniwersytet w 2011 r., do Delty Nigru wyciekło ok. 2.4 mln baryłek ropy. Powietrze jest zanieczyszczone wskutek stosowanego procesu wypalania gazów towarzyszących odwiertom, występują kwaśne deszcze. Z powodu zanieczyszczeń lokalna społeczność cierpi na dolegliwości płucne. Ludzie byli przesiedlani z pierwotnie zamieszkiwanych terenów - rurociągi Shella przechodzą przez wsie oraz grunty rolnicze.

W lipcu 2012 r., mieszkańcy rosyjskiej wyspy Sachalin, żyjący w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji do skraplania gazu Prigorodnoye, wnieśli skargę na podstawie Wytycznych OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych przeciwko firmie Shell oraz trzem finansującym tę inwestycję bankom: Royal Bank of Scotland, Standard Chartered i Barclays.

Firma jest oskarżana o używanie przy produkcji wysoce trujących substancji, nie informując o tym pracowników oraz nie zapewniając im należytej ochrony.

Zajmująca się prawami pracowniczymi organizacja China Labour Watch wskazywała przypadki łamania przez firmę praw człowieka, m.in. wykorzystywanie pracy dzieci w firmach związanych z Samsungiem w Chinach.

Według śledztwa przeprowadzonego przez inną organizację zajmującą się bezpieczeństwem pracy - Occupational Safety and Health Research Institute - na liniach produkcyjnych Samsunga znaleziono substancje rakotwórcze, np. benzen, formaldehyd, arszenik i materiały radioaktywne. Firma utrzymuje, że substancje te nie są wykorzystywane do produkcji.

China Labour Watch oskarża Samsunga również o inne naruszenia praw pracowników, m.in. wykorzystywanie bezpłatnej pracy, zmuszanie pracowników do nadgodzin, zatrudnianie nieletnich, dyskryminację, niewywiązywanie się z wypłat, złe warunki pracy oraz uniemożliwianie organizowania się pracowników w związki zawodowe.

Zobaczmy teraz, które firmy finansowe czerpią największe korporacje finansowe świata. To one inwestują w inne spółki, które znalazły się na cenzurowanym we wspomnianym raporcie. Są to:

*Zysk z łamania praw człowieka: *1,996 mld euro

Commerzbank to drugi co do wielkości bank w Niemczech. Commerzbank zarządza aktywami większości firm analizowanych w raporcie, w szczególności tych z branży wydobywczej i zbrojeniowej (np. bardzo duża pożyczka udzielona Glencore).

Wytyczne Commerzbanku dotyczące branży zbrojeniowej zabraniają zaangażowania banku w dostarczanie broni na obszary konfliktów. Pomimo tego Commerzbank wciąż udziela wsparcia finansowego firmie Rheinmetall, która produkuje i dostarcza czołgi Leopard do Arabii Saudyjskiej i Indonezji.

Commerzbank inwestuje jednak w produkcję broni nuklearnej, jest zaangażowany finansowo w General Dynamics, Lockheed Martin a także EADS, której udzielił pożyczki.

b>Zysk z łamania praw człowieka: 5,086 mld euro Raport wykazuje, że firma UniCredit jest zaangażowana w finansowanie większości kontrowersyjnych firm w nim opisywanych, przede wszystkim z sektora wydobywczego. Największe udziały posiada w ENI i Rio Tinto. Grupa emitowała papiery wartościowe dla BHP Billiton, ENI i Vedanty, udzielała pożyczek BHP Billiton, ENI i Glencore.

Polityka UniCredit dotycząca zbrojeń nakazuje wstrzymywanie się od inwestowania w broń nuklearną i amunicję kasetową. Mimo to, inwestycyjne ramię UniCredit - Pioneer - inwestuje w m.in. w General Dynamics, a UniCredit udzielała pożyczek firmie EADS.

*Zysk z łamania praw człowieka: *5,105 mld euro

Allianz posiada udziały np. w Rio Tinto. Ponadto Allianz posiada akcje producentów broni nuklearnej - np. EADS i Lockheed Martin. Spółka-córka Allianz - Pimco - zarządza aktywami wielu z opisywanych w raporcie firm - m.in. Anadarko, Anglo American, Barrick Gold, BHP Billiton, Coca-Cola, Rio Tinto, Royal Dutch Shell, Vale i Vedanta.

*Zysk z łamania praw człowieka: *6,528 mld euro

ING zarządza aktywami większości spółek badanych w raporcie. Działalność inwestycyjna banku była skoncentrowana przede wszystkim na wydobyciu surowców naturalnych. ING udzielało dużych pożyczek firmom BHP Billiton (2,114 miliarda euro) oraz Glencore (1,051 miliarda euro).

Zgodnie z polityką ING dotyczącą upraw roślin i leśnictwa, ING nie finansuje wylesiania oraz projektów mogących wpływać na pozbawienie środków do życia lokalnych społeczności. Polityka ta dotyczy jednak tylko tzw. "lasów wysokiej wartości", certyfikowanych przez Forrest Stewardship Council (FSC). W związku z tym, ING nadal może udzielać pożyczek firmom takim jak Wilmar i Vale, które niszczą lasy pierwotne w Indonezji i Brazylii.

Deutsche bank finansuje firmy, które łamią prawa człowieka oraz standardy środowiskowe. Ma udziały w niemal każdej z firm badanych w niniejszym raporcie. Są one aktywne przede wszystkim w branży wydobywczej oraz produkcji broni.

W listopadzie 2011, dzięki presji ze strony mediów oraz kampaniom NGO, Deutsche Bank zdecydował o zaprzestaniu finansowania producentów amunicji kasetowej. Jednak do dziś polityka ta nie została wdrożona. Deutsche Bank, a przede wszystkim jego oddział zarządzania aktywami, wciąż jest zaangażowany w finansowanie produkcji tego rodzaju broni. Bank udziela jej producentom, np. L-3 Communications oraz Lockheed Martin, pożyczek.

*Zysk z łamania praw człowieka: *13,323 mld euro

BNP Paribas dokonywał znaczących inwestycji w firmy, które szkodzą środowisku oraz łamią prawa człowieka i standardy prawa pracy. Wśród nich, zgodnie z raportem, znajdują się m.in.: BHP Billiton, Glencore, ENI, Royal Dutch Shell, Vale, Coca-Cola, H&M oraz Samsung.

BNP jest udziałowcem większości firm poddanych analizie w raporcie "Brudny Zysk". Szczególnie duże udziały posiada on w firmie ENI (1.377 mld euro). Bank udzielił również największej opisanej w raporcie pożyczki (2,892 mld euro) firmie BHP Billiton.

Inwestycje banku BNP Paribas nie tylko łamią postanowienia wymienionych wyżej inicjatyw międzynarodowych ale pozostają również w sprzeczności z polityką samego banku. Filarami zarówno ważonego rozwoju według samego BNP Paribas są: odpowiedzialność ekonomiczna (etyczne finansowanie inwestycji), społeczna (uczciwa polityka kadrowa) i środowiskowa (walka ze zmianami klimatycznymi).