Jak pracodawcy oszczędzają na pracownikach
Mali i średni przedsiębiorcy uciekają przed rosnącymi kosztami zatrudnienia
*Mali i średni przedsiębiorcy uciekają przed rosnącymi kosztami zatrudnienia – informuje „Rzeczpospolita”. Jedną z metod na szukanie oszczędności jest oferowanie pracownikom elastycznych form zatrudnienia. Jednak cały czas większość Polaków pracuje na umowach o pracę. *
Badanie w tym zakresie prowadził na zlecenie gazety Związek Przedsiębiorców i Pracodawców. Wynika z niego, że od 2011 roku niemal co trzeci pracownik zatrudniony w firmie spotkał się z propozycją przejścia na zatrudniania na etat na umowę zlecenie, o dzieło lub samozatrudnienie. W 8,5% przypadkach taka oferta dotknęła ponad połowę personelu. Nie oznacza to jednak, że elastyczne formy zatrudnienia całkowicie zawładnęły rynkiem. W 40% przedsiębiorstw nie spotkano się z ich funkcjonowaniem. Wszyscy zatrudnieni posiadają podpisane umowy o pracę. Zaś 30% pracodawców w ostatnich dwóch latach proponowało nawet pracownikom przejście z umowy czasowej na bezterminową.
GUS: w Polsce dominują etaty
Mimo wzrostu w ostatnich zatrudnienia w oparciu o chociażby umowy cywilnoprawne, Główny Urząd Statystyczny podaje, że Polacy wciąż najczęściej pracują na stałym etacie. Dane za I kwartał 2013 wyglądają następująco:
Mamy 15,29 mln pracujących osób, z czego 8,8 mln (ok. 60%) zawarło z pracodawcą umowę na czas nieokreślony. Kolejne 3,3 mln to sami pracodawcy lub osoby pracujące na własny rachunek. Natomiast 3,1 mln Polaków posiada kontrakty terminowe w miejscu pracy, w których skład wodza także czasowe umowy o pracę.
Umowa o pracę częściej jest spotykana w dużych przedsiębiorstwach. Mniejsze firmy są pod tym względem bardziej elastyczne i częściej decydują się na zatrudnienie w oparciu o np. umowę cywilnoprawną.
Trzeba szukać oszczędności
Związek Rzemiosła polskiego zrzesza wiele mały firmy działających w naszym kraju. Jego prezes prof. Jan Klimek, komentując wyniki badań ZPP, nie widzi nic dziwnego w tym, że przedsiębiorcy w trudnym dla siebie i całej gospodarki okresie szukają oszczędności. – Są poddawane ogromnej konkurencji, przewidują też, że nie ma co szybko liczyć na poprawę koniunktury. Nie mogą zaoszczędzić np. na surowcach, to starają się ograniczać koszty pracy – powiedział prof. Klimek z rozmowie z dziennikiem „Rzeczpospolita” Jego zdaniem rząd nie może takimi metodami walczyć z umowami cywilnoprawnymi czy samo zatrudnieniem, gdyż odniesie to odwrotny od zamierzonego skutek. Wzrośnie zjawisko pracy ”na czarno”, gdyż pracodawcy nie będą mogli sobie pozwalać na wyższe koszty. Trzeba raczej formułować zachęty i budować przyjazne otoczenie dla biznesu.
Już teraz koszty pracy dla pracodawcy są bardzo wysokie. Zatrudnienie pracownika z pensją w wysokości średniej krajowej (nieco ponad 3,8 tys. zł brutto), wiąże się dla przedsiębiorcy z wydatkiem ponad 4,6 tys. zł. Do samego wynagrodzenia dochodzą bowiem koszty składek na ZUS czy też wpłaty na fundusze pracownicze.
Oskładkowanie umów nie będzie korzystne
Rosnące zainteresowanie pracodawców umowami cywilnoprawnymi doprowadziło do dyskusji na temat ich obowiązkowego „oskładkowania”. Jak pokazuje inne badanie ZPP takie rozwiązanie może jeszcze bardziej pogorszyć sytuację pracowników, szczególnie młodych i mniej wykwalifikowanych.
21,1% ankietowanych firm odpowiedziało, że w razie szusowania umów będzie chciał zatrudnić tych samych lub innych pracowników w oparciu o własną działalność gospodarczą. Dodatkowo 16% zmniejszy w takim przypadku zatrudnienie, 14,2% zmniejszy wynagrodzenie personelu, a 12,9% zacznie zatrudniać w „szarej strefie”. Jedynie 2,7% będzie skłonnych, aby dać pracownikom umowy o pracę.
Negatywnie projekt opiniowali także Pracodawcy RP. Dostrzegają oni zagrożenie niekorzystnymi zjawiskami. Przedsiębiorców nie będzie po prostu stać na wyższe koszty działalności.
- Naszym zdaniem rozwiązania zmierzające do objęcia ubezpieczeniem prawie wszystkich form aktywności zawodowej spowodują wzrost pozapłacowych kosztów pracy. W konsekwencji mogą one przyczynić się do wzrostu bezrobocia, w szczególności wśród osób młodych, oraz zwiększenia szarej strefy. Uważamy, że propozycje te nie uwzględniają obecnej sytuacji gospodarczej ani problemów na rynku pracy. Ponadto ostrzegamy, że na zmianach stracą osoby przedsiębiorcze, wykonujące kilka zleceń czy pracujące na podstawie umowy o dzieło. Dla nich rozwiązania zaproponowane przez NSZZ „Solidarność” oznaczają de facto niższe wynagrodzenia netto, a chyba nie taka była intencja inicjatorów zmian prawnych – uważa ekspert organizacji Wioletta Żukowska.
Elastyczne formy zatrudnienia dają pracę
Eksperci uważają, że umowy cywilnoprawne i inne elastyczne formy zatrudnienia mogą być pomocne dla firm, które chcą przetrwać kryzys i uniknąć redukcji personelu. Ich zdaniem mogą być one sposobem na dalszy rozwój firm w trudnych czasach, co w przyszłości może się przełożyć na stworzenie stałych etatów. Umowy cywilnoprawne są korzystne dla pewnych grup społecznych np. młodych czy matek z małymi dziećmi, gdyż umożliwiają im podjęcie jakiejkolwiek aktywności zawodowej w mniejszym wymiarze czasowym.
- Zanim skrytykujemy elastyczne zatrudnianie pomyślmy, jak wyglądałaby Polska gospodarka, gdyby formy te przestały istnieć. Jak bardzo mogłoby wzrosnąć bezrobocie czy szara strefa. Brak podobnych rozwiązań skazuje wiele zdolnych osób na zawodowy niebyt – mówi Anna Słomowicz, manager z Akademii Zatrudnienia.
Młodzi ludzie pytani o problem umów cywilnoprawnych i elastycznego zatrudnienia, że problem nie leży w ich istnieniu, ale nadużywaniu. Większą bolączką są bowiem praktyki przedsiębiorców, którzy wielokrotnie oferują warunki zatrudnienia - czas pracy, liczba godzin, konkretnie miejsce i czas wykonywania zadań – rodem z umowy o pracę, natomiast pracownikowi podsuwana jest umowa o dzieło lub zlecenie.
Krzysztof Kołaski,MA,WP.PL