Jak rozliczyć zysk (stratę) z tytułu realizacji opcji

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny ?w Warszawie w wyroku z 14 listopada ?2014 r. (II FSK 2446/12).

Aby zabezpieczyć prowadzoną działalność eksportową przed niekorzystnymi spadkami kursu walutowego, podatnik zawarł z bankiem umowę opcji walutowych, która charakteryzowała się tym, że za cenę stosownej premii mógł on zapewnić sobie korzystny kurs walutowy. W wyniku rozliczenia jednej ?z transakcji podatnik poniósł stratę, którą ujął w prowadzonych księgach rachunkowych jako koszt finansowy, co zostało zakwestionowane przez organ podatkowy.

W ocenie podatnika stratę tę należy traktować jako koszt uzyskania przychodu, gdyż umowa opcyjna została zawarta w celu zabezpieczania przyszłego źródła przychodu. Ponadto, skoro przychody z opcji walutowych księguje się po stronie przychodów z działalności gospodarczej, to analogicznie straty powinny być księgowane po stronie kosztów tej działalności.

Organ podatkowy uznał, że transakcje opcji walutowych nie zostały podjęte ?w wykonywaniu działalności gospodarczej, a zatem obrót opisanymi instrumentami finansowymi nie może być przedmiotem działalności podatnika. Zdaniem fiskusa przychód wynikający z tego typu instrumentów powinien być zaliczony do kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, co powinno się mieć na uwadze przy ustalaniu zarówno przychodu, jak ?i straty z tego tytułu.

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok sądu niższej instancji stwierdzający, że organ zbyt wąsko zinterpretował zwrot „w wykonywaniu działalności gospodarczej" zawarty w art. 30b ust. 4 ustawy o PIT. NSA uznał bowiem, że opcje walutowe jako przykład pochodnych instrumentów finansowych mogą być zawierane w wykonywaniu działalności gospodarczej, gdy działalność ta polega na odpłatnym zbywaniu ?i realizowaniu praw z tych papierów wartościowych lub instrumentów finansowych, a ponadto jest ona zorganizowana oraz ma charakter ciągły i zarobkowy. Ważne jest więc rozróżnienie, czy taka transakcja opcji walutowych jest realizowana w wykonywaniu działalności gospodarczej, czy tylko ?w związku z jej wykonywaniem.

?Magdalena Dubiel, współpracowniczka zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Mariusz ?Piskur, konsultant w warszawskim biurze Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.

Komentowany wyrok NSA zasługuje na uwagę, gdyż sąd odniósł się w nim do kwestii, jak należy rozumieć pojęcie normatywne „w wykonywaniu działalności gospodarczej" zawarte w art. 30b ust. 4 ustawy o PIT. Spór pomiędzy organem ?a podatnikiem dotyczył kwalifikacji zysku/straty z tytułu realizacji opcji walutowych ?do odpowiedniego źródła przychodu.

Podatnik prowadzi działalność produkcyjną, której część jest przeznaczona do eksportu. Rozliczenia pomiędzy kontrahentami są prowadzone w euro, podatnik ?- chcąc się zabezpieczyć przed ryzykiem wahań kursowych - zawarł z bankiem umowę opcji walutowych, co jest powszechną praktyką gospodarczą. Jednak obrót opcjami walutowymi pozostaje poza przedmiotem działalności gospodarczej podatnika.

Podatnik stał na stanowisku, że przychód/strata wynikające z realizacji praw ?z instrumentów finansowych - w przedmiotowej sprawie opcji walutowych - powinny być kwalifikowane do źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza, a nie do przychodów z kapitałów pieniężnych. Zgodnie z art. 30b ust. 1 ustawy o PIT co do zasady dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i realizacji praw wynikających z tych instrumentów podlegają opodatkowaniu 19-proc. stawką podatku. Jednocześnie art. 30b ust. 4 ustawy o PIT wskazuje, że przepisu tego nie stosuje się, jeśli odpłatne zbycie instrumentów pochodnych oraz realizacja wynikających ?z nich praw następuje „w wykonywaniu działalności gospodarczej".

Organ podatkowy przyjął wąskie rozumienie terminu „w wykonywaniu działalności gospodarczej" i uznał, że transakcje opcji walutowych zawarte przez podatnika ?z bankiem nie mieszczą się w jego zakresie. Transakcje walutowe nie stanowiły bowiem przedmiotu działalności gospodarczej podatnika. Organ uznał, że taki przychód należy zaklasyfikować do źródła - kapitały pieniężne i prawa majątkowe.

Innego zdania był jednak sąd I instancji, który uznał „w wykonywaniu działalności" ?za zwrot, który należy rozumieć szeroko. Jego zdaniem to całokształt działań podatnika, które można zakwalifikować jako służące celom prowadzonej przez podatnika aktywności gospodarczej. Bez wątpienia transakcje opcji walutowych służą ?zabezpieczeniu przez podatnika działalności eksportowej.

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił jednak wyrok sądu I instancji, przyjmując wąskie rozumienie zwrotu „w wykonywaniu działalności". Fakt, że realizacja praw następuje ?w związku z wykonywaną działalnością, jest niewystarczający w świetle brzmienia tego przepisu. Zdaniem NSA transakcje na pochodnych instrumentach finansowych ?tylko wtedy mogą być rozliczane w ramach działalności gospodarczej, gdy odpłatne zbywanie i realizowanie praw z tych instrumentów jest przedmiotem działalności podatnika.

Warto zwrócić uwagę, że możliwa jest polemika z przedmiotowym stanowiskiem NSA. We wcześniejszym orzecznictwie ?NSA przedstawiane jest bardziej liberalne ?podejście (wyrok z 26 czerwca 2012 r., ?II FSK 2525/10). Artykuł 30b ust. 4 można rozumieć szeroko, gdyż treść przepisu nie określa, co powinno być przedmiotem działalności gospodarczej, a w szczególności nie wymaga, aby działalność była prowadzona w zakresie obrotu pochodnymi instrumentami finansowymi.