Kanada będzie reformować swój system emerytalny

O zasadach konsultacji poinformował w środę minister finansów Jim Flaherty. Jak podał na swoich stronach internetowych dziennik "The National Post", Flaherty powiedział, że Kanada ma względnie silny system emerytalny, jednak rząd chce jego ulepszenia.

Na kanadyjskim systemie emerytalnym oparli się eksperci z Centrum im. Adama Smitha, którzy przygotowali na zamówienie polskiego rządu opracowanie dotyczące reformy naszego systemu emerytalnego. Propozycje sprowadzają się tego, że państwo wypłacałoby każdemu tylko emeryturę minimalną. Jej wysokość byłaby taka sama dla wszystkich, niezależnie od liczby lat pracy i wysokości zarobków. Na wyższą emeryturę każdy musiałby odłożyć sobie sam, w dowolny sposób.

Jak wyjaśniał PAP jeden z autorów opracowania Andrzej Sadowski, wzór kanadyjski jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ dałby Polakom szansę na odkładanie na emeryturę w taki sposób, jaki najbardziej im odpowiada.

Założenia opracowania negatywnie ocenili eksperci reprezentujący organizacje pracodawców i związki zawodowe. Członkini Rady Gospodarczej kierowanej przez Jana Krzysztofa Bieleckiego i ekspertka PKPP Lewiatan Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek uważa, że system kanadyjski nie sprawdzi się w Polsce, bo Polacy nie umieją inwestować i nie mają nawyku oszczędzania na odległą przyszłość.

Kanadyjski system emerytalny składa się z części publicznej (filar pierwszy i drugi) i prywatnej.

Flaherty wyjaśnił, że rząd chce przeprowadzić konsultacje przede wszystkim na temat kanadyjskiego "drugiego filaru", czyli rządowego Canada Pension Plan (CPP). Chodzi m.in. o dodanie możliwości dobrowolnego oszczędzania w CPP oraz poszerzenie dostępu prywatnego sektora do zarządzania indywidualnymi oszczędnościami emerytalnymi.

Kanadyjski "pierwszy filar" to część emerytury w ramach Old Age Security (OAS), wypłacana co miesiąc Kanadyjczykom po 65. roku życia (wiek emerytalny jest taki sam dla kobiet i mężczyzn), nawet wówczas, gdy ktoś jeszcze pracuje lub nigdy nie pracował. Jest jednak kilka warunków, które trzeba spełnić poza wymaganym wiekiem - trzeba mieć obywatelstwo kanadyjskie lub prawo pobytu oraz mieszkać w Kanadzie w chwili akceptacji wniosku oraz mieć za sobą przynajmniej 10 lat pobytu na terenie Kanady po skończeniu 18. roku życia.

OAS jest dostępny także dla Kanadyjczyków mieszkających poza granicami kraju, ale pod warunkiem, że przemieszkali przynajmniej 20 lat w Kanadzie.

Kanadyjski "drugi filar" również jest rządowy. Istniejący od 1966 r. CPP (dla prowincji Quebec jest to odrębny Quebec Pension Plan) powstaje z comiesięcznych składek, wnoszonych przez pracodawców, pracowników oraz osoby samozatrudnione. Dochody CPP są powiększane zyskami z zarządzania. Założenie jest takie, że wypływy z CPP mają odpowiadać około jednej czwartej zarobków będących podstawą obliczanych składek. Wypłaty rozpoczynają się na wniosek ubezpieczonego w zasadzie od 65. roku życia (w niektórych przypadkach mogą rozpocząć się po 60. roku życia, ale wówczas są mniejsze). Im później składa się wniosek o wypłatę, tym jest ona wyższa (rośnie co miesiąc o 0,5 proc. do 70. roku życia). Przed złożeniem wniosku można zwrócić się do CPP o przeprowadzenie symulacji, jaką wypłatę będzie się otrzymywać. Wypłaty z "drugiego filaru" zależą od czasu, przez jaki opłacano składki oraz ich wysokości.

Rozpoczęcie wypłat nie oznacza, że ubezpieczony nie może pracować. Nie może natomiast dopłacać już do CPP. Jak podaje Service Canada (odpowiednik ZUS) na swoich stronach internetowych, dwa lata temu średnia wypłata wynosiła niecałe 500 dolarów kanadyjskich miesięcznie (1 dolar kanadyjski to ok. 2,8 zł). Maksymalna wypłata to obecnie 934 CAD. Wypłaty są indeksowane inflacją, a zmiany w razie potrzeby są przeprowadzane raz do roku. Minimalny poziom zarobków, od którego obliczane są składki to - rocznie - 3,5 tys. dolarów kanadyjskich. Średnia płaca w Kanadzie to obecnie ok. 41 tys. dolarów rocznie. Również dochody z CPP są opodatkowane.

Zgromadzone oszczędności są dziedziczone: mogą z nich korzystać małżonkowie (według kanadyjskiego prawa są nimi małżonkowie niezależnie od płci) oraz partnerzy ze stałych związków (common-law).

Osoby z bardzo niskimi dochodami mogą również otrzymywać środki z Guaranteed Income Supplement. Istnieją ponadto specjalne emerytury dla weteranów wojennych.

Ponadto istnieją dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę w kanadyjskim "trzecim filarze". Są to fundusze emerytalne, na które składki wpłacają pracodawcy, a także oszczędności w ramach planów indywidualnych.

Istnieją specjalne regulacje dotyczące przyszłych wypłat z planów fundowanych przez pracodawcę, jeśli pracownik zmienił pracę przed przejściem na emeryturę. Jeżeli się już uzyskało prawo do przyszłych świadczeń, można pozostawić pieniądze w zarządzaniu w dotychczasowym funduszu lub przekazać pieniądze na specjalny rachunek indywidualny.

W ramach indywidualnych oszczędności emerytalnych od lat funkcjonują rejestrowane plany emerytalne - Registered Retirement Savings Plan, dostępne w bankach, kasach oszczędnościowych, funduszach inwestycyjnych i firmach ubezpieczeniowych. Umożliwiają one odliczenia podatkowe. Kanadyjskie prawo pozwala na wpłacanie na te plany nie tylko regularnie, można wpłacić cały limit do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.

Od początku 2009 r. dostępny jest także odpowiednik polskich Indywidualnych Kont Emerytalnych. Tax Free Savings Account (TFSA) nie stanowi podstawy do odliczenia podatkowego, natomiast zyski z zainwestowanych pieniędzy (w certyfikaty oszczędnościowe, fundusze inwestycyjne, akcje i obligacje) nie są opodatkowane przy wypłacie. Również w przypadku TSFA datą graniczną wpłaty całej dostępnej kwoty za dany rok jest koniec lutego następnego roku. Jeśli w danym roku nie wykorzysta się limitu nieopodatkowanych inwestycji(5000 CAD), to w następnym roku można wykorzystać sumę oszczędności powiększoną o niewykorzystane środki.

Jednak, jak przypomniała w środę "Montreal Gazette", jedna trzecia pracujących Kanadyjczyków w wieku 24-65 lat nie ma indywidualnych oszczędności emerytalnych, a 61,5 proc. pracujących (czyli 11 mln osób) nie ma planu emerytalnego w miejscu zatrudnienia.

Choć Service Canada informuje na swoich stronach internetowych, że obejmujący prawie wszystkich Kanadyjczyków Canada Pension Plan jest - jak wykazują badania - wypłacalny przez najbliższe 75 lat, to jednak konsultacje w sprawie poprawek w systemie emerytalnym rząd zapowiedział przy okazji prezentacji budżetu. Podsumowujące spotkanie ministra finansów z ministrami finansów wszystkich prowincji ma odbyć się w maju tego roku - informowała kanadyjska prasa.

Konsultacje mają polegać nie tylko na spotkaniach z ekspertami czy publicznych dyskusjach. Kanadyjczycy będą mogli przekazywać swoje opinie on-line.

Dziennik "The National Post" przypominał, że raport ośrodka badawczego C.D.Howe Institute (współautorem raportu był poprzedni szef banku centralnego Kanady David Dodge) podkreślał, że Kanadyjczycy oszczędzają za mało, by po przejściu na emeryturę mieć dochody w wysokości przynajmniej 60-70 proc. dochodów uzyskiwanych podczas pracy. Aby mieć takie dochody, zwracał uwagę raport, Kanadyjczyk powinien co roku odkładać na emeryturę od 10 do 21 proc. zarobków brutto. Telewizja CBC przypomniała, że choć ok. 60 proc. rodzin posiada plan emerytalny - RRSP, to jednak nie wszystkie rodziny co roku dopłacają nowe pieniądze.

W lutym tego roku prasa informowała, że sondaż przeprowadzony przez agencję TNS Canadian Facts wskazywał, iż tylko 15 proc. Kanadyjczyków po 50. roku życia "bardzo ufa" obecnemu systemowi. Aż 46 proc. takiego zaufania nie ma. 47 proc. ankietowanych uważało, że system wymaga reform, 67 proc. - że obecny system nie jest dobrą odpowiedzią na emerytalne potrzeby Kanadyjczyków. Jednocześnie sondaż wykazał, że Kanadyjczycy nie ograniczają się do narzekania - 41 proc. ankietowanych zwiększało swoje oszczędności emerytalne.

Anna Lach