NBP (Narodowy Bank Polski)

NBP (Narodowy Bank Polski) to centralny bank polski odpowiedzialny za emisję waluty narodowej.

Historia

Zalążkiem instytucji bankowości centralnej, jaką jest Narodowy Bank Polski, był Bank Polski, utworzony w 1924 roku w wyniku wprowadzenia reformy walutowej i wypuszczenia w obieg złotego. Pierwszym zadaniem Banku Polskiego było przezwyciężenie hiperinflacji, która narodziła się wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości oraz próbami ustabilizowania granic i krajowej gospodarki.

W styczniu 1924 roku ustalono 5-osobowy komitet zarządzający i ustanowiono statut Banku Polskiego, jako jedynej instytucji posiadającej prawo do emisji banknotów. Bank był spółką prywatną, której udziały nabyło 176 tys. akcjonariuszy. Skarb Państwa posiadał tylko 1 proc. akcji spółki. Mimo zapasu dewiz i złota Skarbu Państwa w II Rzeczypospolitej jeszcze w tym samym roku nastał nowy kryzys finansowy, wywołany nieurodzajem w rolnictwie i krachem w przemyśle. Sytuację ustabilizowała dopiero pożyczka międzynarodowa, zaciągnięta w 1927 roku.

Po II wojnie światowej, w 1945 roku, działalność rozpoczął Narodowy Bank Polski. Był to bank państwowy nadzorowany przez ministerstwo skarbu. Dużą część zatrudnionej kadry stanowili byli pracownicy Banku Polskiego, który początkowo stał się pierwowzorem dla NBP. Miał być on bowiem jedynie instytucją emisyjną, nie zaś finansującą przedsiębiorstwa. Nakazowy-rozdzielczy charakter gospodarki sprawił jednak, że już wkrótce Narodowy Bank Polski finansował przemysł hutniczy, górniczy i włókienniczy.

Czasy PRL ukształtowały bank jako monopolistę na rynku w gromadzeniu oszczędności oraz udzielaniu kredytów. W tym samym czasie złoty polski tracił na wartości, a nawet zaczęły go wypierać zagraniczne, bardziej stabilne waluty. Mimo to NBP dążył ku racjonalizowaniu polskiej gospodarki: organizował rozliczenia bezgotówkowe, obsługiwał budżet, opracowywał bilans płatniczy.

NBP, który znany jest obecnie, narodził się na przełomie lat 80. i 90. Złoty zyskał na sile, a reformy finansowe odwróciły proporcje w zdolaryzowanej gospodarce. W 1995 roku przezwyciężono postępującą inflację poprzez denominację złotego i „skreślenie czterech zer”. Ważnym momentem w funkcjonowaniu NBP był rok 1997, gdy po uchwaleniu nowej konstytucji umocniono jego pozycję, wiążąc go z Radą Polityki Pieniężnej. Ponadto powstały instytucje kontroli, takie jak Komisja Nadzoru Bankowego oraz Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

W latach 90. z Narodowego Banku Polskiego wydzielono kilkanaście banków, które po prywatyzacji działają do dziś, między innymi Powszechna Kasa Oszczędności, czyli obecnie PKO BP, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, dziś Bank Zachodni WBK czy Polski Bank Rozwoju, znany dziś jako mBank.

Działalność

Jako bank centralny Narodowy Bank Polski pełni trzy podstawowe funkcje: emitora waluty, nadzorcy pozostałych banków, a także instytucji prowadzącej obsługę bankową budżetu państwowego. Poza tym zadaniem NBP jest sporządzanie statystyk, analiz i badań o charakterze ekonomicznym, jak również prowadzenie zajęć edukacyjnych na temat bankowości i ekonomii (między innymi w Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka). NBP prowadzi także Narodowe Centrum Certyfikacji, który jako jedyna instytucja w Polsce weryfikuje podpis elektroniczny.

Siedziba i zarząd

Siedzibą Narodowego Banku Polskiego jest Warszawa, ale oddziały znajdują się w stolicach wszystkich województw. Działalnością NBP kieruje zarząd złożony z prezesa oraz członków (od 6 do 8), spośród których wybieranych jest dwóch wiceprezesów. Prezesa NBP powołuje Sejm, a wnioskodawcą jest Prezydent RP. Kadencja trwa 6 lat i może być sprawowana przez tę samą osobę dwukrotnie. Członków zarządu powołuje i odwołuje Prezydent na wniosek prezesa NBP.

Prezes i zarząd realizują politykę Rady Polityki Pieniężnej, nadzorują operacje otwartego rynku, oceniają działanie systemu bankowego oraz obieg pieniężny i obrót dewizowy, a także przygotowują projekty uchwał dotyczących NBP.

Wśród byłych prezesów NBP pojawia się wiele znanych nazwisk, których kadencje wpłynęły znacząco na politykę pieniężną Polski oraz kształt samej instytucji. Warto wymienić dra hab. Leszka Balcerowicza czy prof. Marka Belkę. Od 2016 roku prezesem NBP jest prof. Adam Glapiński.