Przedsiębiorcze matki nierówno traktowane

Abolicja obejmie wszystkie kobiety, które prowadziły firmy na urlopach macierzyńskich. Jeśli działały podczas wychowawczych, to skorzystają z niej w pełni tylko te, które składek nie zapłaciły.

Kto zapłacił, tego strata. Tak można podsumować skutki przyjęcia na ostatnim posiedzeniu Sejmu senackich poprawek do ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy - Prawo bankowe w odniesieniu do kobiet, które prowadziły działalność na urlopach wychowawczych.

Reguluje ona m.in. sytuację ok. 46 tys. pań, które w okresie od 1999 r. do dziś prowadziły działalność gospodarczą w czasie przerwy na macierzyństwo, a nie zapłaciły z tego tytułu składek. Wiązało się to z niejasnym stanem prawnym. Ostatnio ZUS zaczął wzywać je do zapłacenia wraz z odsetkami.

Zasady abolicji

Na mocy ustawy (czeka na podpis prezydenta) kobiety, które prowadziły firmy podczas urlopu macierzyńskiego, będą mogły wystąpić o umorzenie składek i odsetek za zwłokę. Jeśli je faktycznie w tym czasie zapłaciły, to mogą wnioskować o ich zwrot. Inaczej jest z paniami na urlopach wychowawczych. Składki wraz z odsetkami będą umorzone tylko tym, które ich nie opłaciły. Reszta może się ubiegać jedynie o zwrot odsetek. Nie skorzystają z abolicji te, które z racji opłaconych składek korzystały ze świadczeń z ubezpieczenia.

_ Z tej nowelizacji płynie smutna nauczka - opłaca się zwlekać z płatnościami wobec państwa do ostatniej chwili, bo a nuż się uda. Dotyczy to ok. 6 tys. kobiet _ – mówi Joanna Kluzik-Rostkowska, posłanka PiS, b. minister pracy.

Dziura w ubezpieczeniach

Osoby, które prowadziły działalność gospodarczą podczas wychowawczego, ale dotychczas składek nie odprowadziły, powinny się zastanowić. Ustawa co prawda daje im prawo do abolicji – nie muszą płacić ani składek, ani odsetek, ale ma to dla nich niekorzystne skutki. Za te miesiące, w których składki płacić powinny, powstanie dziura w ich ubezpieczeniu, tzn. ZUS nie zaliczy ich ani jako składkowych, ani jako nieskładkowych. Osoba, która ma podczas urlopu wychowawczego inny tytuł do ubezpieczenia, wypada bowiem z ubezpieczenia z tytułu urlopu (art. 9 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w obecnym brzmieniu). Powinna być ubezpieczona z tego innego tytułu, czyli działalności. A skoro składki z niej będą umorzone, to na koncie nie będzie mieć nic. Z analogiczną sytuacją mielibyśmy do czynienia przy urlopie macierzyńskim, gdyby nie art. 7 ustawy nowelizującej, z którego wynika, że ZUS zewidencjonuje do końca 2012 r. składki ustalone od zasiłku macierzyńskiego. Podobnej regulacji dla urlopu wychowawczego
nie ma.

_ Przepisy wymagają inicjatywy i świadomego podejścia do swojej sytuacji ubezpieczeniowej. Paniom, które nie zapłaciły jeszcze zaległych składek z działalności na wychowawczym, art. 4 ustawy pozwala złożyć wniosek o częściowe umorzenie należności z tego tytułu. Można wskazać, że chodzi tylko o odsetki, a składki zapłacić _- wyjaśnia Anna Misiak, doradca podatkowy z MDDP.

W trakcie prac parlamentarnych zasady abolicji się zmieniały. Pierwotna wersja ustawy odpowiadała oczekiwaniom matek, które sprzeciwiały się ograniczeniu abolicji podczas wychowawczego. Na ostateczną decyzję Sejmu wpłynęły względy finansowe. Umorzenie lub zwrot pełnych należności kobiet na macierzyńskim, a na wychowawczym tylko odsetek - kosztowałoby prawie 0,5 mld zł. Umorzenie lub zwrot pełnych należności i za okresy macierzyńskiego, i wychowawczego - dwa razy tyle. Ostateczne rozwiązanie - prawie 0,6 mld zł.

Opinia prof. Gertruda Uścińska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Państwo może różnicować sytuację ubezpieczonych z różnych względów, tak jak np. różnicuje uprawnienia emerytalne w zależności od daty urodzenia. Można się jednak zastanawiać, czy takim uzasadniającym różnicowanie ważnym, społecznie słusznym kryterium jest to, że osoby w takim samym stanie faktycznym zapłaciły składki albo nie. Sprawa jest trudna, ale należy ją potraktować jak przestrogę na przyszłość. Przepisy kształtujące prawa i obowiązki ubezpieczonych powinny być jasne i jednoznaczne. Magdalena Januszewska

Rzeczpospolita