To szef określa, kiedy kelner idzie do kościoła

Tak uważa Główny Inspektorat Pracy (GPP-459-4560-49/09/PE/RP), objaśniając art. 151 [12] k.p. dotyczący korzystania z niedzieli wolnej od pracy przez osoby stale pracujące w te dni. *Na rzecz ludności * Co do zasady niedziele i święta są wolne od zajęć. Wyjątkowo jednak możemy wtedy zatrudnić w sytuacjach podanych w art. 151 [10] k.p. Dotyczy to np. pracy zmianowej czy prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Chodzi tu o służbę zdrowia, placówki opiekuńczo-wychowawcze, hotele, gastronomię, komunikację miejską.

Zatrudnionemu przy pracy, jaką dopuszcza się w niedziele, trzeba jednak dać wolne za pracę w takim dniu. Nakazuje to art. 151 [12] k.p. i określa, że wolna niedziela ma przypadać raz na cztery tygodnie. Z takiego przywileju nie korzystają tylko ci, u których właśnie m.in. w ten dzień przypada normalna praca, czyli w systemie weekendowym (art. 144 k.p.).

Natomiast u tych, którzy sporadycznie pracują w niedziele czy święta lub nagle zostaną do niej wtedy wezwani, art. 151 [11] k.p. gwarantuje dzień wolny w zamian za tę pracę i to w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli.

U stale pracujących w siódmy dzień przepis o korzystaniu co najmniej raz na cztery tygodnie z niedzieli wolnej od pracy można interpretować na dwa sposoby. Pierwszy polega na uznaniu, że pracownik powinien mieć wolną regularnie co czwartą niedzielę. Zatem po każdych trzech tygodniach pracy ma w niedzielę prawo do odpoczynku. Zwolennicy tego rozwiązania przyjmują, że aby być w zgodzie z tą regulacją, trzeba dać zatrudnionemu wolną niedzielę tak, aby przypadała ona zawsze, kiedy skontrolujemy dowolnie wybrane cztery tygodnie pracy tej osoby.

Drugie rozumienie zawartego w art. 151 [12] k.p. pojęcia "raz na cztery tygodnie" polega na tym, że począwszy od pewnego momentu, np. początku roku czy okresu rozliczeniowego, musimy udzielać pracownikowi co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych czterech następujących po sobie tygodni. Przy przyjęciu tej interpretacji bez zajęcia nie musi być regularnie co czwarta niedziela. Ważne jest, aby podwładny miał wolne w ciągu każdych kolejnych czterech tygodni, licząc od określonej daty. Ten sposób pozwala elastyczniej planować czas pracy w firmie, bo zapewnienie każdemu regularnie co czwartej niedzieli wolnej bywa trudne i zaburza rytm pracy.

Według GIP zatrudniający personel w niedzielę wywiąże się z wymogu dania wolnej niedzieli, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie będzie przypadać co najmniej jeden taki siódmy dzień bez pracy. Ale takie wolne szef musi z góry określić w obowiązującym w firmie rozkładzie czasu pracy.

Zgodnie z art. 151 [12] k.p. pracujący w niedziele (poza wyjątkiem określonym w art. 144 k.p.) powinien korzystać co najmniej raz na cztery tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Wynika z tego, że zatrudniający pracownika w niedzielę w sytuacjach przewidzianych art. 151 [10] k.p. musi udzielić mu co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych czterech następujących po sobie tygodni.

Art. 151 [12] k.p. nie precyzuje, jak liczyć te cztery tygodnie. Można więc przyjąć, że rytm, w jakim podwładnemu będzie udzielana wolna niedziela, jest niezależny od okresów rozliczeniowych i w zasadzie powinien być odnoszony do układu tygodni w roku kalendarzowym. Natomiast z uwagi na to, że ten przepis nie określa początku czterotygodniowego okresu, w jakim ma przypadać wolna niedziela, pracodawca wywiąże się z tego wymogu, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie będzie przypadać co najmniej jedna niedziela wolna od pracy.

Przypominamy ponadto, że niedziela wolna od pracy powinna być z góry ustalona przez pracodawcę w rozkładzie czasu pracy. Ten, kto nie przestrzega tego obowiązku, naraża się na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 pkt 5 k.p.).

Wymóg zapewnienia wolnej niedzieli co najmniej raz na cztery tygodnie nie dotyczy jedynie wykonujących pracę w tzw. systemie weekendowo-świątecznym (art. 144 k.p.), dla których piątki, soboty, niedziele i święta są jedynymi dniami, podczas których mogą świadczyć pracę.

Grażyna Ordak

Rzeczpospolita